opatrunki_uciskowe.pdf

Edukacja

Opatrunki uciskowe

Kilka lat temu podczas wizyty w muzeum z lubością oglądałem średniowieczne ryciny,

na których wojownicy toczyli zaciętą walkę. Nie tyle skupiałem się na obrazie walki,

ile na żołnierzu – medyku opatrującym rannego woja. Medyk stosował zwykłą opaskę

dzianą z kawałkiem „wypełnienia”, którą dziś można nazwać opatrunkiem.

Michał Czerwiński

ratownik medyczny, instruktor CTiSR REAGO,

TACMED instructor GROUP H3

ny historią opatrunków spraw-

dzałem w internecie, czy takie

obrazy się powtarzają. Ku moje-

mu zdziwieniu trafiłem na zdjęcie

starożytnej chińskiej płaskorzeźby

również ukazującej udzielanie po-

mocy rannemu wojownikowi za po-

mocą... opatrunku. Biorąc pod uwa-

gę rodzaj ówczesnych ran (głównie

ciętych i szarpanych) oraz rodzaj

stosowanych wtedy opatrunków,

o których wiemy, że często były sku-

teczne, z pełną odpowiedzialnością

można stwierdzić, że były to pierw-

sze opatrunki uciskowe.

Każdy z nas podczas swej drogi

edukacyjnej uczył się sztuki zakła-

dania opatrunków oraz bandażowa-

nia na kilka sposobów. Jednak nale-

ży zadać pytanie, czy aby na pewno

byliśmy nauczani zakładania w pra-

widłowy sposób opatrunków uci-

skowych na obrażenia stanowiące

kompilację różnych rodzajów ran?

Do płytkiej rany ciętej wystarczy

użyć dłoni, do rany postrzałowej

z ubytkiem tkanki już raczej nie.

Dlatego postaram się w skrócie

poruszyć tę kwestię i zwrócić uwa-

gę na nowoczesne rozwiązania z tej

tematyki używane obecnie na róż-

nych polach działań.

Rola opatrunku

uciskowego

Jaki cel ma zakładanie opatrunku

uciskowego? Pomimo tego, że pyta-

nie jest łatwe, nie można poprzestać

wyłącznie na opisie: „Opatrunek uci-

skowy – opatrunek mający na celu

zatamowanie krwawienia. Zakłada

się go, używając jałowej gazy (lub

innego materiału niekłaczkujące-

go) oraz bandaża dzianego” (źródło:

Wikipedia). Jest to poniekąd praw-

da, ponieważ celem opatrunku jest

zahamowanie i zatrzymanie krwa-

wienia. Materiał nakładany na ranę

musi spełniać swoje zadanie, czyli

musi być „częściowo” chłonny i nie

może pozostawiać swoich luźnych

elementów w ranie.

Natomiast opaska-bandaż to kwe-

stia kontrowersyjna. Z doświad-

czeń moich koleżanek oraz kole-

gów ratowników medycznych wy-

nika, że opaska dziana (potocznie

zwana bandażem) nie jest dobrym

rozwiązaniem, biorąc pod uwagę

to, na czym nam najbardziej zale-

ży – szeroki, równomierny ucisk

na ranę. Tu najbardziej sprawdza

się zwykły bandaż elastyczny, choć

użycie go wymaga dużej znajomo-

ści rzeczy i doświadczenia w jego

wykorzystywaniu.

Wysilę się na modyfikację defini-

cji z bądź co bądź najczęściej uży-

wanej encyklopedii i pozwolę sobie

na próbę zdefiniowania opatrunku

uciskowego:

„Opatrunek uciskowy – opatru-

nek mający na celu powstrzymanie

silnego krwawienia lub krwotoku,

zakładany bezpośrednio na ranę

lub jako element dociskający po-

średnio (z elementem wypakowa-

nia rany) uszkodzone, krwawią-

ce naczynia. W skład opatrunku

wchodzą: gaza jałowa stanowiąca

opatrunek (ewentualnie dodatko-

wa gaza służąca do wypakowania

głębokiej rany) oraz element mo-

cująco-dociskający w postaci opa-

ski elastycznej”.

Podczas wielu spotkań zawodo-

wych nie zetknąłem się z potwier-

dzeniem informacji, że naucza się

nas, ratowników medycznych, pra-

widłowego zakładania opatrun-

ku uciskowego z wykorzystaniem

umiejętności prawidłowego wypeł-

nienia bardzo głębokiej, nieregu-

larnej rany (tzw. pakowanie rany).

Według mnie ta wiedza nie może

pozostać dostępna wyłącznie dla

chirurgów, gdyż to ratownik bę-

dzie łapał „każdą krwinkę” w dro-

dze do szpitala.

40 Na ratunek 2/09

P o pewnym czasie zaintrygowa-

Edukacja

Zgodnie z cyklem artykułów do-

tyczących ratownictwa taktycznego

przedstawię kilka gotowych rozwią-

zań, wykorzystywanych na świecie

(w Polsce również) do zaopatry-

wania ran.

sznurkiem z agrafką (stanowiącą al-

ternatywne rozwiązanie problemu

niedrożności dróg oddechowych)

– tak wyglądał do tej pory pakiet in-

dywidualny. Dlaczego mówię o nie-

skuteczności przy dużych krwawie-

niach i krwotokach? To banalnie

proste. Wata była mocno przesią-

kająca, opaska dziana w momencie

obwijania pozostawała jeszcze sze-

roka, ale już na etapie zawiązywania

„supełka” przyjmowała postać sznur-

ka, co oznacza, że przypominała

stazę żylną (jak do pobierania krwi)

i wytwarzała większe krwawienie żyl-

ne. Dlatego w momencie pojawie-

nia się nowego typu opatrunków

osoby znające tematykę odetchnęły

z ulgą. Niestety, nie na długo.

Opatrunek okazał się większy

od poprzednika, ale nie z powodu

rozmiarów samego opatrunku, tylko

powietrza nagromadzonego w opa-

kowaniu. Elastyczność samego ban-

daża również wymaga przemyślenia.

Sam opatrunek już też wydaje się

lepszy. Brakuje niestety elementu

wytwarzającego dodatkowy docisk,

ale to nie jest najważniejsze.

Anegdota, którą przytoczę, do-

tyczy użycia omawianego opatrun-

ku indywidualnego. Na jednym

ze szkoleń podczas współdziałania

z kadrą i amerykańskimi uczestni-

kami szkolenia dzieliliśmy się wie-

dzą dotyczącą zestawów indywi-

dualnych. Ja przedstawiłem świe-

żo nabyty przed wyjazdem polski

opatrunek indywidualny. Po wyję-

ciu go z kamizelki i rozpakowaniu

usłyszałem pytanie: „Pistacio Gel-

latio?” („Lody pistacjowe?”). Choć

nie uważam, że kolor opatrunku

jest najważniejszy, w tym przypad-

ku sam stwierdziłem, że w kalifornij-

skim słońcu opatrunek wyglądał jak

pasek fluorescencyjnej – jasnozie-

lonej opaski (egzemplarz na zdję-

ciu s. 42). Taktyczne to nie było!

Później okazało się, że w innych

opatrunkach indywidualnych, któ-

rych używałem, trafiły się tylko trzy

o takich „wesołych” kolorach – po-

zostałe były ciemnozielone. Nieste-

ty, dla zamieszczonych w artykule

zdjęć świeżo otwarty opatrunek

okazał się również pistacjowy...

Pomimo pewnych uwag dotyczą-

cych braku opakowania próżniowego,

rozmiaru, konieczności polepszenia

samego opatrunku oraz większego

uelastycznienia opaski sama idea opa-

trunku jest jak najbardziej trafiona.

Podwójne opatrunki, opakowanie

gumowane (alternatywnie wykorzy-

stywane jako opatrunki okluzyjne)

na długo przed pojawieniem się no-

woczesnych opatrunków miały swo-

je zalety. Wymagały tylko wysłucha-

nia doświadczeń ich użytkowników

i prób unowocześnienia.

Opatrunek

indywidualny

To najbardziej znany w Polsce opa-

trunek. Produkowany jest przez To-

ruńskie Zakłady Materiałów Opa-

trunkowych w jednym rozmiarze

i w jednym typie. Zbudowany jest

z następujących elementów:

– opatrunku umocowanego na sta-

łe do opaski dzianej,

– opatrunku poruszającego się

swobodnie po opasce dzianej,

– opaski dzianej.

W zależności od wersji (sta-

ra, nowa) opatrunki zapakowane

są w papier ze sznurkiem i agraf-

ką (stara) lub w papier i element

mocujący bandaż – dwie klamerki

na gumce (nowa). Pomimo unowo-

cześnienia opatrunek ten nadal sta-

nowi wielką zagadkę dla żołnierzy

i policjantów mających go na wypo-

sażeniu. Ci, którzy pamiętają indywi-

dualny opatrunek wojskowy sprzed

lat, wiedzą, z jakim namaszczeniem

był traktowany. Nawet obecnie jest

przymocowywany taśmą montażo-

wą do kamizelki tylko po to, żeby

go… nie zgubić. Rzadko kto, będąc

w służbie, ma możliwość obejrzenia

nowego opatrunku od środka. Posta-

ram się więc przybliżyć ten temat.

Opatrunki osobiste w wojsku

są stosowane od dawna, natomiast

ich realna przydatność ogranicza-

ła się bardziej do otarć i drobnych

skaleczeń oraz zaopatrywania ura-

zu oczu niż do ran powstałych

na polu walki.

„Gaza” wykonana z waty oraz

opaska dziana o słabej budowie

zapakowana w papier i obwiązana

The Emergency Bandage

Ten opatrunek, znany bardziej pod

nazwą „opatrunek izraelski” lub

„bandaż izraelski”, jest produkowany

przez firmę First Care Products Ltd.

Próżniowo pakowany w opakowaniu

podwójnym ma trzy rozmiary – typy

(opatrunek pojedynczy, opatrunek

podwójny – większy – oraz opatru-

nek na wytrzewienia, amputacje).

Pomimo że wyprodukowany na dłu-

go po polskim opatrunku osobistym,

używanym już w Ludowym Wojsku

Polskim, nieco go przypomina.

Opatrunek izraelski składa się

z trzech głównych elementów:

– opaski elastycznej zakończonej

plastikową klamrą z „ząbkami”

do zakończenia zwoju,

– opatrunku (lub w wersji większej

– dwóch opatrunków),

– klamry plastikowej umocowanej

na wierzchniej części opatrunku,

która służy do naciągnięcia opa-

ski i wytworzenia odpowiedniego

ucisku.

www.naratunek.elamed.pl 41

Edukacja

Opatrunek indywidualny – widok ogólny

Olaes – kopułka dociskająca ranę bądź

element wypakowujący ranę

Trzy rodzaje opatrunku Olaes

Pomimo tego, że w służbach pol-

skich opatrunek ten jest dość inten-

sywnie wykorzystywany, używające

go osoby są raczej słabo zaznajo-

mione z jego obsługą. Krytycznym

momentem jest przeplecenie opa-

ski elastycznej przez plastikową

klamrę, odpowiednie naciągnięcie

opaski i zmiana kierunku oplotu.

Niestety, gdy niestarannie wykona-

my ten manewr i/lub po przecią-

gnięciu przez klamrę wąsko skie-

rujemy nacisk na jeden z wąsów

klamry – ona pęknie i pozostanie

nam tylko opatrunek i opaska ela-

styczna bez możliwości wykonania

dodatkowego nacisku.

Bardzo ważną rzeczą jest naklejka

znajdująca się na zewnętrznej war-

stwie opatrunku (przy klamrze). Przy

mocowaniu opatrunku to naklejka

powinna znajdować się tuż nad raną,

a nie klamra, którą – jak zauważyłem

– umieszczają tam niewprawne oso-

by. Jaki jest powód takiego ułożenia

naklejki? Bardzo prosty – po prze-

ciągnięciu opaski elastycznej przez

klamrę i naciągnięciu plastikowa

klamra wytwarza nacisk na… naklej-

kę. I o to właśnie chodzi!

Na pierwszych zawodach w ra-

townictwie taktycznym, które odby-

ły się w ubiegłym roku, na 25 opa-

trunków, które zostały rozdyspo-

nowane wśród uczestników, 21 zo-

stało zniszczonych wskutek nieod-

powiedniego zastosowania. Ale

jak to zwykłem mawiać, szkolenie

lub zawody są świetnym miejscem

na popełnianie błędów. Po zawo-

dach na warsztatach poświęconych

nowoczesnym technikom ratow-

niczym wszyscy uczestnicy mieli

okazję zapoznać się z prawidłową

techniką zastosowania The Emer-

gency Bandage.

Nazwa opatrunku pochodzi

od nazwiska Tony Olaesa – sierżan-

ta-medyka Sił Specjalnych (3 SFG

Airborne), który zginął 20 września

2004 roku w miejscowości Shkin

w prowincji Paktika w Afganista-

nie podczas zasadzki na patrol,

w którym brał udział. Właściciel

firmy oraz twórca opatrunku – Ross

Johnson – spędził sześć lat w Delta

Force jako medyk, nazwanie opa-

trunku nazwiskiem Olaes był więc

niejako hołdem dla kolegi, który

zginął podczas wykonywania za-

dania. Ciekawostką jest również to,

że w Kandaharze nazwiskiem sier-

żanta Tony Olaesa nazwano rów-

nież klinikę medyczną udzielającą

pomocy najbiedniejszym obywate-

lom Afganistanu.

Według mojej skromnej opinii

opatrunek Olaes stanowi tak na-

prawdę jedyny wybór dla osób

chcących nabyć dobry opatrunek

z uwzględnieniem zarówno ceny,

jak i efektywności.

Najmniejszy opatrunek 4-calowy,

pakowany próżniowo, zajmuje bar-

dzo mało miejsca, jednakże po jego

otwarciu mamy do czynienia z bar-

dzo dobrym, szerokim i „pulchnym”

opatrunkiem oraz opaską elastyczną,

w której użyto znanych m.in. z ETD ™

pasków rzepu velcro, uniemożliwia-

jącego dalsze rozwijanie się przypad-

kowo upuszczonego bandaża.

Element uciskowy, który w przy-

padku The Emergency Bandage

Emergency Trauma

Dressing (ETD TM )

Ten opatrunek produkowany przez

North American Rescue Products

Inc. ma jeden rozmiar i typ. Składa

się z opatrunku oraz opaski elastycz-

nej. Należy wspomnieć, że w opasce

zastosowano dodatkowe ułatwienia

polegające na wszyciu co kilkana-

ście centymetrów rzepu typu „mę-

skiego”, zatrzymującego przypadko-

wo rozwijający się bandaż. Poza tym

opatrunek nie posiada dodatkowych

elementów dociskowych. Emergen-

cy Trauma Dressing (ETD™) to pro-

sty, lecz – po zastosowaniu odpo-

wiedniego podkładu opatrunkowe-

go i elastycznej opaski – wyjątkowo

skuteczny opatrunek.

Olaes – Modular

Bandage

Opatrunek produkowany jest przez

Tactical Medical Solutions Inc.

w trzech wariantach: opatrunek 4”,

6” oraz jako Blast Bandage (opatru-

nek na mnogie urazy penetrujące

klatki piersiowej, wytrzewienia i am-

putacje).

42 Na ratunek 2/09

Edukacja

Olaes w pełnej krasie. Widoczne dodat-

kowe elementy

Emergency Trauma Bandage . Widok ogól-

ny – widoczny czarny pasek rzepu

Opatrunek Olaes – widok ogólny

stanowiła dość skomplikowana

klamra, został zastąpiony kopułką,

która – przymocowana opaską ela-

styczną – wywołuje nacisk trzech

palców (mówimy wciąż o bezpo-

średnim ucisku na ranę lub bez-

pośrednio krwawiące naczynia).

Eliminujemy w procesie szkolenia

również konieczność zwrócenia

uwagi na naklejkę, pod którą powin-

na znaleźć się rana. W opatrunku

Olaes takiego problemu nie ma.

Każdy żołnierz czy operator intu-

icyjnie potrafi zastosować opatru-

nek, układając kopułkę bezpośred-

nio nad raną.

Osoby przeszkolone w bardziej

zaawansowanych czynnościach

związanych z opanowaniem krwa-

wień i krwotoków mogą wykorzy-

stać dodatkowy element, który

wchodzi w skład opatrunku – gazę

rolowaną znajdującą się wewnątrz

opatrunku!

Od szczytu opatrunku można

zaobserwować kieszonkę, w któ-

rej po otwarciu zauważymy kawa-

łek nieregularnie tkanej gazy uło-

żonej w harmonijkę. Gazą tą mo-

żemy zapakować głęboką ranę,

zaopatrzyć osłonowo oparzenie

lub otarcie, następnie nakładamy

pozostały opatrunek i mocujemy,

w zależności od potrzeby, opaską

elastyczną. Po wypakowaniu rany

(tę technikę należy najpierw bar-

dzo dobrze wyćwiczyć), element

kopułki cały czas będzie wywierał

stały nacisk na krwawiące miejsce,

a nieregularność gazy spowoduje

spowolnienie wypływu krwi.

Dodatkowym elementem, który

możemy znaleźć w kieszonce, jest

kawałek folii, w dotyku lekko przy-

pominającej przezroczystą gumę,

służącą do zaopatrywania ran pe-

netrujących klatki piersiowej. Jej

„gumowatość” pozwala na lepsze

umocowanie jej na wilgotnej i mo-

krej powierzchni skóry.

Folia, co prawda większych roz-

miarów, znajduje się również w in-

nym opatrunku z rodziny opatrun-

ków uciskowych produkowanych

przez Tactical Medical Solutions

– Blast Bandage. Jest to duży kwa-

dratowy opatrunek, przymocowany

do opaski elastycznej. W kieszonce

znajduje się spory kawał „gumowa-

tej” folii. Ten opatrunek idealnie

nadaje się do zaopatrywania wy-

trzewień, zabezpieczania mnogich

ran penetrujących klatki piersio-

wej, jako opatrunek osłonowy oraz

do zabezpieczenia kikuta.

Zatem, jak widać, statystyka po-

wstawania obrażeń na polu walki

oraz nowoczesne techniki zaopa-

trywania ran muszą iść w parze

z technologią. W tym przypadku

na trzy największe zagrożenia dla

życia w środowisku taktycznym

(krwotoki z kończyn, odma prężna,

niedrożność dróg oddechowych),

opatrunek Olaes zapewnia rozwią-

zania na dwa z nich.

Poza tym, jak wspomniałem po-

wyżej, technologia idzie do przodu

i w przypadku opatrunków TacMed

Solutions zostało użyte rozpozna-

nie kolorów przy użyciu noktowizji.

Nikt więc nie pomyli opatrunku uci-

skowego z o wiele większym Blast

Bandage.

Podsumowanie

Podsumowując, chciałbym zwrócić

uwagę osobom zajmującym się zawo-

dowo lub niezawodowo szkoleniem

z zakresu użycia materiałów opatrun-

kowych, aby z należytą starannością

wyjaśniali różnice pomiędzy dobrze

założonym opatrunkiem uciskowym

a stazą żylną (czasem nawet tętniczą),

zrobioną z tegoż opatrunku ucisko-

wego. Radzę, aby przy zakupie każ-

dego indywidualnego opatrunku

uciskowego kupić choćby o dwie

sztuki więcej, które posłużą wyłącz-

nie do celów szkoleniowych.

Stały kontakt z opatrunkiem wy-

robi nawyk jego stosowania w eks-

tremalnej sytuacji, eliminując stres

związany z nieznajomością opatrun-

ku. Znajomość rodzaju ran, technik

ich opatrywania oraz sprzętu, który

możemy użyć, gwarantuje, że na-

uczymy się, jak radzić sobie z naj-

gorszym nawet krwotokiem. Nie

ma nic gorszego, niż pozwolić się

wykrwawić rannemu koledze, mając

na plecach olbrzymi plecak wyłado-

wany najnowszą technologią służą-

cą do tamowania krwotoków...

www.naratunek.elamed.pl 43

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: