Profilaktyka weterynaryjna zwierząt gatunków dzikich w warunkach in situ i ex situ
Elżbieta Budzińska-Wrzesień
Katedra Biologii Środowiska Zwierząt
Na ostatnich zajęciach zaliczenie, 4 pytania opisowe.
Literatura podstawowa i uzupełniająca
· Rokicki E., Kolbuszowski T., „Wybrane zagadnienia z Medycyny Weterynaryjnej” 2 wyd.
· Kołacz R., Dobrzański, Z. „Higiena i dobrostan zwierząt gospodarskich„
· Żarski, T.P. „Biologiczne zagrożenia zdrowotne w turystyce na terenach niezurbanizowanych”
· Artykuły: Magazyn Weterynaryjny, Medycyna Weterynaryjna, Życie Weterynaryjne, Wieś Jutra, Biuletyn DDD
· Strony internetowe: GIW, PZH, WHO, OIE, UE
Dzikie zwierzęta – uznaje się zwierzęta wolnożyjące, łowne. Zagrożenia jakie niosą zwierzęta dzikie dla gospodarstwa (rezerwuar pasożytów), ale też w drugą stronę. Zagrożenie dla ludzi – zoonozy (wskutek polowań, chowu). Programy profilaktyczne. Zmiany anatomopatologiczne.
Ochrona in situ (na miejscu) – ochrona gatunku chronionego, realizowana w jego naturalnym środowisku życia przez zachowanie niezmienionych warunków środowiska oraz zaniechanie pozyskiwania osobników tego gatunku lub dostosowanie rozmiarów i metod pozyskiwania do możliwości ich reprodukcji.
Ochrona ex situ (poza miejsce) – ochrona gatunku chronionego realizowana przez przeniesienie go do ekosystemu zastępczego, gdzie może on dalej żyć samodzielnie w warunkach naturalnych, lub do środowiska sztucznie stworzonego, w którym musi być otoczony stałą opieką człowieka.
· W ochronie przyrody jest to przede wszystkim reprodukcja gatunków w warunkach sztucznych (ogrody botaniczne, zoologiczne) i reintrodukcja ich do naturalnego środowiska.
Czynniki wpływające na sytuację zwierząt dzikich
- ilościowe i jakościowe braki pokarmowe – jesień i zimna powodują brak pokarmu, zwłaszcza długie ostre zimy, należy dokarmiać zwierzęta tak aby zostawić jak najmniej swojego zapachu, dbać o paśniki, dobierać różnorodny pokarm zabezpieczając przed niedoborami i chorobami
- zmiana charakteru upraw – dużo jest monoupraw, łąk, stawia się domy, zwierzęta nie mają możliwości dotarcia do różnorodnego pokarmu
- pierwotna struktura gleb – większość gleb, to gleby kwaśne – odczynowość gleby powoduje wiązanie pierwiastków, np. magnez, niedobory pojawiają się tam gdzie lasy i nieużytki, aby zapewnić je zwierzętom wystawia się lizawki, zwiększając odporność zwierząt
- stosowanie nawozów mineralnych – ostatnio spadła ilość ich użytkowania, ale od 2001 roku znów wzrost, zaczynają się problemy z ze zbyt duża ilością azotanów i aglutynin, kumulują się one w organizmach zwierząt dzikich (czasem zjadanych przez ludzi)
- stosowanie pestycydów – coraz więcej metali ciężkich, z rtęcią i ołowiem jest obecnie mniejszy problem, ostatnio stwierdzono duża ilość kadmu w nerkach zwierząt dzikich, w kołach łowieckich bada się mięso
- wzrost liczby pojazdów – coraz więcej kolizji ze zwierzętami dzikimi (samochody wjeżdżające do lasu, zwierzęta wychodzące z lasu)
- wzrost liczebności drapieżnych ssaków i ptaków – zagrożenie dla roślinożerców, pojawił się problem z nadmiarem lisów (rozmnożyły się przez szczepienia, przez to mniej zajęcy i małych zwierząt)
Przepisy prawne ochrony zdrowia zwierząt dzikich
· Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 111 poz. 724)
· (Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt) – (Dz. U. z dnia 28 maja 2009 r.) – zmiany związane z przystosowaniem prawa do prawa Unii Europejskiej
Art. 2.
Ustawa reguluje postępowanie ze zwierzętami kręgowymi, w tym:
1) domowymi
2) gospodarskimi
3) wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych
4) (uchylony)
5) utrzymywanymi w ogrodach zoologicznych
6) wolno żyjącymi
7) obcymi faunie rodzimej
Rozdział 6
Zwierzęta wolnożyjące (dzikie)
Art. 21.
Zwierzęta wolnożyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 33a ust. 1 (czyli zwierzęta chore na choroby podlegające potrzebie zwalczania).
· Ustawa z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 111 poz. 724)
- 2009.08.01 zm. Dz. U. 2009.92.753 art. 10
Art. 1. Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej.
Art. 3. Celem łowiectwa jest:
1) ochrona, zachowanie różnorodności i gospodarowanie populacjami zwierząt łownych
2) ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny
3) uzyskanie możliwe wysokiej kondycji osobniczej i jakości trofeów oraz właściwej liczebności populacji poszczególnych gatunków zwierzyny przy zachowaniu równowagi środowiska przyrodniczego
Np. nie należy wyrzucać śmieci do lasu, zwierzęta mogą je zjadać co może spowodować chorobę albo śmierć.
Art. 14. Dzierżawcy i zarządcy obwodów łowieckich oraz właściciele, posiadacze i zarządcy gruntów są obowiązania zawiadomić właściwy organ Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej lub urząd gminy albo najbliższy zakład leczniczy dla zwierząt o dostrzeżonych objawach chorób zwierząt żyjących wolno.
· Ustawa z dnia 11.03.2004 r. O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69 poz. 625)
- z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 145, poz. 916)
Jedna z najważniejszych ustaw. Określa zasady postępowania, tryb wykonywania zabiegów, tryb zwalczania chorób, zasady rejestracji.
Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania
1) pryszczyca
2) klasyczny pomór świń
3) grypa ptaków
4) rzekomy pomór drobiu
5) wścieklizna
6) gruźlica bydła
7) bruceloza
8) krwotoczna choroba zwierzyny płowej
9) pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej
10) choroba pęcherzykowa świń
11) Księgosusz
12) Pomór małych przeżuwaczy
13) Zaraza płucna bydła
14) Choroba guzowatej skóry bydła
15) Gorączka doliny Rift
16) Choroba niebieskiego języka
17) Ospa owiec i ospa kóz
18) Afrykański pomór koni
19) Afrykański pomór świń
20) Wąglik
21) Enzootyczna białaczka bydła
22) Przenośne gąbczaste encefalopatie przeżuwaczy
23) Zgnilec afrykański pszczół
24) Trzęsawka owiec
25) Zakaźna martwica układu krwotocznego ryb łososiowatych
26) Zakaźna anemia łososi
27) Wirusowa posocznica krwotoczna
28) Bonamioza
29) Marteilioza
30) Perkinsoza
31) Mikrocytoza
32) Zespół Taura
33) Choroba żółtej głowy
34) Zespół WSS
35) Zakażenie herpeswirusem koi
36) Epizootyczna martwica układu krwotocznego
37) Zakaźny zespół owrzodzenia
Niebezpieczne, szybko się szerzące.
· Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 1 lutego 2006 w sprawie wykazu chorób zakaźnych zwierząt podlegających notyfikacji w Unii Europejskiej oraz zakresu, sposobu i terminów przekazywania informacji o tych chorobach.
Nie ma chorób wymagających notyfikacji na razie w ustawie.
Wykaz chorób zakaźnych zwierząt polegających obowiązkowi rejestracji
1) toksoplazmoza
2) włośnica
3) choroba Aujeszkyego u świń – również dotyczy dzików
4) salmonellozy drobiu
5) partatuberkuloza
6) listerioza
7) tularemia
8) wirusowe zapalenie mózgu i rdzenia koni
9) nosacizna
10) niedokrwistość zakaźna koni
11) zakażenie zapalne macicy u klaczy
12) wirusowe zapalenie tętnic u koni
13) zaraza stadnicza
14) zakaźne zapalenie nosa i tchawicy/otręt bydła
15) choroba mętwikowa bydła
16) zaraza rzęsistkowa bydła
17) gorączka Q
18) salmonellozy bydła i świń
19) wirusowe zapalenie żołądka i jelit świń
20) enterowirusowe zapalenie mózgu i rdzenia świń
21) zakaźna bezmleczność u owiec i kóz
22) i inne
Wykaz chorób odzwierzęcych oraz odzwierzęcych czynników chorotwórczych podlegających obowiązkowi monitorowania
1) bruceloza i jej czynniki chorobotwórcze
2) kampylobakterioza i jej czynniki chorobotwórcze
3) bąblowica i jej czynniki chorobotwórcze
4) listerioza (Listeriosis) i jej czynnik chorobotwórczy
5) włośnica (trichinellosis) i jej czynniki chorobotwórcze
6) gruźlica wywołana Mycobacterium bovis – nie jest to czynnik ludzki ale powoduje coraz wiecej zakażeń
7) werocytotoksyczne Escherichia coli
8) salmonelloza i jej czynniki chorobotwórcze
- obszar zapowietrzony – obszar bezpośrednio wokół ogniska choroby, podlegający ograniczeniom, w szczególności zakazom, nakazom oraz środkom kontroli, podejmowanym przez zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
- obszar zagrożony – obszar wokół obszaru zapowietrzonego, podlegający ograniczeniom, w szczególności zakazom, nakazom oraz środkom kontroli, podejmowanym przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
- zwierzęta akwakultury – mięczaki, raki i inne hodowane w celu konsumpcyjnym
- fermy hodujące zwierzęta dzikie do prowadzenia do środowiska naturalnego
Postępowanie w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej
- zawiadomić służby weterynaryjne
- tusze zwierząt ustrzelonych lub zwłoki padłych należy zabezpieczyć i udostępnić do badań organom Inspekcji Weterynaryjnej
- należy udzielić organom Inspekcji Weterynaryjnej wyjaśnień i poddać informacje mogące mieć znaczenie dla wykrycia choroby
- przestrzegać wszelkich zakazów i nakazów wydanych przez powiatowego lub wojewódzkiego lekarza weterynarii – nakaz trzymania zwierząt domowych w lesie na smyczy, odstrzały sanitarne
marysiari