lodowce dzialalnosc.pdf

Działalność lodowców, lądolodów, wód fluwioglacjalnych i

klimatu peryglacjalnego

1. W temacie wymieniono czynniki zmienności powierzchni Ziemi należące do grupy

czynników egzogenicznych

2. Działalność tych czynników zachodziła zarówno w przeszłości geologicznej Ziemi,

jak i obecnie. Zlodowacenia miały miejsce m.in. w karbonie w erze paleozoicznej oraz

w plejstocenie w okresie czwartorzędowym. To ostatnie zlodowacenie jest szczególnie

ważne przy zrozumieniu form ukształtowania powierzchni Polski, ponieważ lądolód

który wówczas powstał w Górach Skandynawskich czterokrotnie nasunął się na teren

naszego kraju. Obecnie działalność w/w czynników zachodzi przede wszystkim na

Antarktydzie, Grenlandii oraz zlodowaconych pasmach górskich wszystkich

kontynentów.

3. Działalność lodowców możemy podzielić na:

a) egzarację – jest to działalność niszczącą, polegająca na zdzieraniu powierzchni

skalnej przez przesuwający się lód lodowcowy. Zjawisko to zachodzi przede

wszystkim podczas transgresji lądolodu, kiedy to alimentacja (nagromadzenie

śniegu) jest większe od ablacji (czyli jego topnienia)

b) transport materiału skalnego, który następuje na lodzie, w lodzie i w części

spągowej lodowca. Materiał skalny pochodzi ze skał budujących podłoże, jest

przynoszony z lawinami oraz spada na lód z nunataków, czyli skał w pobliżu

lodowca – wystających ponad lód i narażonych na bardzo silne wietrzenie

mrozowe.

Materiał skalny znajdujący się w lodzie lodowcowym nazywamy moreną.

v Materiał transportowany na powierzchni lodowca i pochodzący

głównie z lawin oraz z odpadania skał z nunataków to morena

supraglacjalna

v Materiał w spągu (dolnej części) lądolodu jest wyrywany z podłoża.

Nazywamy go moreną subglacjalną

v Materiał w środkowej części lądolodu pochodzi z dwóch pierwszych

moren – z supraglacjalnej na skutek wytapiania się, z subglacjalnej –

przemieszczany jest szczelinami w górę w czasie ruchu lodowca

c) akumulację, czyli działalność budującą. Polega ona na zostawianiu na podłożu

materiału skalnego niesionego przez lodowiec (lądolód). Zjawisko to następuje

przede wszystkim podczas stagnacji, która zachodzi gdy alimentacja śniegu

jest równa jego ablacji (lodowiec „stoi”) oraz w czasie recesji (deglacjacji) gdy

lód się topi (alimentacja jest mniejsza od ablacji).

4. Formy polodowcowe powstają w czasie działalności niszczącej i budującej lądolodu

(lodowca). Oprócz nich powstają formy związane z działalnością wód roztopowych,

czyli fluwioglacjalnych, które powstają na skutek topienia się lodu oraz formy

związane z panującym na obszarze zlodowacenia bardzo mroźnym, suchym klimatem

zwanym klimatem peryglacjalnym. Z jego obecnością związane jest wietrzenie

mrozowe. Podlegają mu skały, które nie są przykryte lodem oraz obszar znajdujący się

w pobliżu lodowca.

5. Lądolody zajmują bardzo duże tereny. Lód rozchodzi się we wszystkich kierunkach a

ukształtowanie powierzchni nie ma większego wpływu na rozchodzenie się czaszy

lądolodu. Nie są jednak w stanie pokonać wysokich łańcuchów górskich, dlatego

formy polodowcowe, które powstają na skutek lądolodów znajdujemy przede

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

wszystkim na nizinach. Jednocześnie ze zlodowaceniami kontynentalnymi, na skutek

oziębienia się klimatu i obniżenia granicy wiecznego śniegu, w górach powstają

lokalne lodowce górskie, które są znacznie mniejsze, a ich kształt zależy od

ukształtowania powierzchni. Część form polodowcowych na nizinach i w górach jest

taka sama - są jednak wyjątki.

6. Jedna z teorii mówi, że oziębienie klimatu jest związane z ruchem precesyjnym osi

ziemskiej oraz ze zmianą orbity ziemskiej. Precesją nazywamy zmianę kąta

nachylenia osi ziemskiej do ekliptyki ( jest to płaszczyzna orbity ziemskiej) . Oba te

zjawiska występują cyklicznie.

7. Schemat działalności lądolodu

Źródło: J. Wójcik, Geografia1, ZIEMIA, Wyd, PPWK, Książnica-Atlas, Warszawa – Wrocław 2002, s.147

8. Budowa lodowca górskiego

9. W tabeli przedstawiono formy polodowcowe. Uzupełnij

Forma

Czynnik, który

zadecydował o

jej powstaniu

(lodowiec,

lądolód, wody

rozt., czy klimat)

oraz proces

rzeźbotwórczy

Opis

Przykład

Rysy

lodowcowe

Działalność

niszcząca

lodowców i

lądolodu

Są to podłużne zagłębienia

wyżłobione przez materiał

skalny przymarznięty do lodu

lodowcowego. Ich ułożenie

określa kierunek

przemieszczania się lodu.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Rynna

lodowcowa i

jeziora rynnowe

Działalność

erozyjna wód

fluwioglacjalnych

Naukowcy spierają się co jest

bezpośrednią przyczyną ich

powstania. Przyjmijmy, że

powstają na skutek żłobienia

podłoża przez rzeki płynące

pod lodem. Powstają w czasie

transgresji. Są długie, wąskie i

głębokie. Po stopieniu lodu

często występują w nich

jeziora typu rynnowego. Ich

cechą charakterystyczną

(oprócz kształtu) jest to, że

występują w łańcuchach

Gopło, Kierskie,

Góreckie

(Wielkopolski Park

Narodowy),

Hańcza, Wdzydze,

Miedwie itd

Jeziora

wytopiskowe

Działalność

niszcząca

lądolodu

Są małe, owalne i głębokie.

Powstają na skutek wytapiania

się brył martwego lodu.

Szybko zarastają.

Kociołek i Skrzynka

w WPN-ie

Jeziora

morenowe

Działalność

akumulacyjna

lądolodu

Powstają w zagłębieniach

moreny dennej. Mają

nieregularny kształt, dużą

powierzchnię, niewielką

głębokość i urozmaiconą linię

brzegową. Powstają po

stopieniu się lodu

lodowcowego.

Śniardwy i Mamry

Jeziora

cyrkowe =

karowe

Niszcząca

lodowców

górskich

Są niewielkie, owalne i

głębokie. Powstają w miejscu

pola firnowego, gdy stopi się

lód lodowcowy.

Czarny Staw

Gąsienicowy,

Czarny Staw pod

Rysami, stawy w

Dolinie Pięciu

Stawów Polskich

(powyższe w

Tatrach – teraz z

Karkonoszy)

Śnieżne Kotły,

Kocioł Pomniczki,

Kocioł Samotni

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Morena

czołowa

Dział.

akumulacyjna

lądolodu i

lodowca

Jest to pagórek, zbudowany z

gliny morenowej, który

powstaje w czasie postoju

lodowca. Jest to najwyższa

forma polodowcowa.

Wyznacza maksymalny zasięg

zlodowacenia. Powstaje z

wytapiania się materiału

skalnego z lodu (moreny z

wytopienia). W przypadku,

gdy lód przymarzł do skał

podłoża jego ruch powoduje

wyrwanie skał – lód „pcha” je

przed sobą. W ten sposób

powstają moreny czołowe

przeobrażone glacitektonicznie

Moreny czołowe z

wytopienia:

Moraska Góra,

Dylewska Góra,

Szeskie Wzgórza,

Wieżyca.

Moreny

glacitektoniczne –

Wał Trzebnicki

(Wzgórza

Ostrzeszowskie,

Wzg. Trzebnickie,

Wzg. Dalkowskie,

Wzg. Żarskie) –

powstały w czasie

Stadiału Warty

podczas

Zlodowacenia

Środkowopolskiego.

Jest to największa

tego typu forma w

Europie

Morena denna Akumulacyjna

działalność

lodowców i

lądolodów

Tworzy się na zapleczu

podczas deglacjacji, na skutek

osadzania się na powierzchni

materiału skalnego, który był

niesiony przez lód lodowcowy.

Moreny denne osiągają

miąższość nawet kilkuset

metrów. We współczesnej

rzeźbie Polski tworzą

wysoczyzny. Zbudowane są z

gliny bazalnej

Występują przede

wszystkim na

obszarze

dzisiejszych

Pojezierzy. Często

w ich obrębie

tworzą się jeziora

morenowe

Morena boczna

i moreny

środkowe

Akumulacyjna

działalność

lodowców

górskich

Powstają na skutek wytapiania

się materiału skalnego po obu

stronach lub pomiędzy

jęzorami lodowcowymi

Ozy

Akumulacyjna

działalność wód

fluwioglacjalnych

Podłużne, kręte pagórki, które

powstają często na obrzeżach

rynien lodowcowych.

Zbudowane są z osadów, które

były transportowane w

tunelach lodowca a po jego

stopieniu zostały

zakumulowane na powierzchni

ziemi.

Oz Bukowsko-

Mosiński

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Kemy

Akumulacyjna

działalność wód

fluwioglacjalnych

Niewielkie pagórki, które

powstają na skutek wytapiania

się brył martwego lodu.

Zbudowane są z materiału

skalnego, który się z nich

wytapia. (materiał, który

znajdował się w lodzie spływa

pomiędzy dwie bryły tworząc

pagórek). Mogą też powstawać

w dolinach U-kształtnych

pomiędzy jęzorem

lodowcowym a ścianą doliny

Wzgórza Łódzkie

Drumliny

Akumulacyjna

działalność

lądolodu

Pagórki, które tworzą się na

planie wachlarza w lobach

(szybciej poruszające się części

lądolodu )lądolodu.

Pojezierze

Dobrzyńskie i

Pojezierze

Myśliborskie

Dolina

U - kształtna

Niszcząca

działalność

lodowców

górskich

Powstaje na skutek

działalności jęzorów

lodowcowych, które żłobią

doliny rzeczne

(V – kształtne)

Doliny: Kościeliska

i Chochołowska w

Tatrach

Dolinki

zawieszone

Niszcząca

działalność

lodowców

górskich

Powstają na skutek

działalności mniejszych

jęzorów lodowcowych, które

spływały do głównego jęzora

lodowcowego. Po stopieniu się

lodu ich dno znajduje się

kilkaset (kilkadziesiąt) metrów

powyżej dna doliny U –

kształtnej. Często spadają z

nich wodospady. ( Patrz – typy

lodowców - lodowce

dendryczne – dział hydrosfera)

Dolinka Zawieszona

i Dolina Roztoki

(Tatry)

Głazy

narzutowe

(erratyki)

Akumulacyjna

działalność

lodowców i

lądolodów

Duże głazy przywleczone

przez lądolód i osadzone na

powierzchni, gdy lód się stopi

W Polsce są to

głównie głazy z

granitu rapakiwi

przywleczone ze

Skandynawii.

Przykłady – głaz

Leśników w WPN-

ie i głaz na Jeziorze

Gardno na Pobrzeżu

Słowińskim

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: