Michał Psellos - Kronika czyli dzieje jednego stulecia Bizancjum.rtf

                                     KSIĘGA         PIERWSZA

BAZYLI II (976-1025)

1. Tak oto dokonał życia cesarz Jan Tzimiskes1, który wyświadczył Cesarstwu Rzymskiemu wiele dobrodziejstw i wzmocnił jego potęgę. Wła­dza cesarska przeszła wprost na synów Romana: Bazylego i Konstanty-

na2.

2. Obaj mieli już za sobą pierwsze młodzieńcze lata; różnili się od sie­bie charakterami. O ile starszy Bazyli zawsze objawiał żywy umysł i roz­wagę, o tyle Konstantyn okazywał się we wszystkim powolny, prowa­dził lekkomyślne życie, dbając jedynie o przyjemne spędzenie czasu. Ba­zyli jako starszy zagarnął dla siebie całą władzę, pozostawiając bratu w udziale tylko tytuł cesarza. Państwem bowiem nie mogliby dobrze rzą­dzić obaj, co innego, jeśli pełnia władzy cesarskiej przypadła pierworod­nemu i najbardziej doświadczonemu.

Można by tu podziwiać Konstantyna. Kiedy przystąpiono do równego podziału dziedzictwa ojcowskiego - mam na myśli władzę cesarską - między niego i brata, on ustąpił bratu większą część władzy, chociaż był młodszy, czyli wówczas gdy żądza władzy gorąco się pali w piersiach. Widział też, że brat również nie osiągnął dojrzałego wieku, lecz wciąż jeszcze nosił zarost młodzieńczy, czyli, jak to mówią, pierwszą brodę.

Niechże więc już we wstępie mej księgi Konstantyn będzie godny tych pochwał!

3. Kiedy już Bazyli3 osiągnął najwyższą władzę nad Rzymianami, po­stanowił, że nie będzie miał żadnego zausznika, z którym mógłby się dzie­lić swymi myślami, ani doradcy w kierowaniu sprawami publicznymi.

A jednak nie mógł polegać wyłącznie na sobie, gdyż nie posiadał jesz-

1 Michał Psellos nawiązuje bezpośrednio do wydarzeń opisanych dokładnie w 10 księgach Historii Leona Diakonosa (Leonis Diaconi Caloensis Historiae libri decem, red. C. B. Hasius, Bonnae 1828), obejmującej czasy od śmierci ces. Kon­stantyna VII Porfirogenety (9 XI 959) do zgonu ces. Jana Tzimiskesa (10 I 976).

2 Ces. Roman II (10 XI 959 - 15 III 963). Swoich dwóch synów uczynił współcesarzami tuż po ich urodzeniu się, Bazylego od 22 IV 960 i Konstantyna od 961 r. Zanim obaj zostali samodzielnymi władcami, opiekę nad nimi sprawowali ce­sarze Nikefor II Fokas (16 VIII 963 - 10 XII 969) i Jan Tzimiskes (11 XII 969 - - 10 I 976).

3 Ces. Bazyli II Bułgarobójca (Bulgaroktonos) panował samodzielnie od 11 I 976 do 15 XII 1025 przy formalnym udziale brata, cesarza Konstantyna VIII.

cze doświadczenia ani w sprawach wojskowych, ani w dobrej organizacji życia społecznego, zwrócił więc oczy na parakojmomena Bazylego4.

Człowiek ten osiągnął właśnie najwyższą godność w Cesarstwie Rzym­skim ze względu na swe wzniosłe myśli, okazałą postur...