Praktyczne zastosowanie genetyki w hodowli ryb akwariowych cz. II.pdf

Praktyczne zastosowanie genetyki w hodowli ryb akwariowych cz. II

(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopisma "Akwarium" nr 2/89)

Władysław Turek

Przejdźmy do omówienia sposobów przewidywania, jakiego rodzaju potomstwa możemy

oczekiwać, stosując w naszej hodowli różne kojarzenia par.

Dla ułatwienia tych rozważań posłużymy się tabelkami, tzw. szachownicami genetycznymi.

Przykład I

Mamy do dyspozycji parę czystych rasowo gupików: samiczkę o zabarwieniu szarym (dzikim) i

samczyka o zabarwieniu złotym. Może być oczywiście i odwrotnie - złota samiczka i szary

samczyk. Celem naszym jest uzyskanie złotych gupików.

Pierwsze pytanie - co otrzymamy w pierwszym pokoleniu?

Jak wynika z tabeli, z komórek rozrodczych zawierających po jednym genie “Z" lub "z"

powstaną przez połączenie się zygoty zawierające w układzie geny “Zz". Ten układ genów będzie

identyczny u wszystkich osobników pierwszego pokolenia. Mówimy w takim wypadku, że

wszystkie osobniki tworzą ten sam typ genetyczny, czyli posiadają ten sam genotyp. Pod względem

wyglądu zewnętrznego będą wszystkie posiadały barwę szarą, gdyż gen “Z" decydujący o

wystąpieniu szarego zabarwienia jest genem dominującym. Mówimy więc, że wszystkie posiadają

ten sam fenotyp. Otrzymaliśmy zatem w pierwszym pokoleniu w 100% genotyp o zestawieniu

genów “Zz" i w 100% fenotyp. Otrzymaliśmy zatem w pierwszym pokoleniu w 100% genotyp o

zestawieniu genów “Zz" i w 100% fenotyp o barwie szarej. Wynika z tego, że krzyżując osobnika

szarego ze złotym nie otrzymamy ani jednego osobnika złotego. Ktoś, nie znający praw

genetycznych, opierając się na tym doświadczeniu, zrezygnowałby z dalszej hodowli. Czy jednak

sprawa jest naprawdę przegrana?

Pytanie drugie - co się stanie, gdy skrzyżujemy ze sobą dwa osobniki z pierwszego pokolenia. W

tym wypadku zarówno ojciec jak i matka są szare, lecz posiadają zarówno geny “Z" jak i “z".

Z krzyżówki tej otrzymamy osobniki o następującej kombinacji genów:

25% o genotypie “ZZ" - szare

50% o genotypie “Zz" - szare

25% o genotypie “zz" - złote

Rozpatrując zaś fenotyp otrzymamy:

75% osobników szarych

25% osobników złotych.

A zatem nie “zgubiliśmy" w naszej hodowli gupika złotego i otrzymaliśmy rasowo czyste

osobniki, lecz dopiero w drugim pokoleniu. Krzyżując obecnie osobniki złote ze złotymi będziemy

zawsze otrzymywali w 100% osobniki złote.

Można sobie zadać trzecie pytanie - co otrzymamy ze skrzyżowania złotego osobnika z drugiego

pokolenia z osobnikiem szarym również zdrugiego pokolenia.'Osobniki szare są fenotypowo

jednakowe, mogą się jednak różnić genotypem (ZZ lub Zz).

Niestety na podstawie wyglądu zewnętrznego nie będziemy mogli stwierdzić jaki genotyp

reprezentują.

W tym wypadku krzyżujemy osobnika “zz" z osobnikiem “ZZ" lub z osobnikiem “Zz".

Krzyżówka “zz" x “ZZ" jest identyczna jak w tabeli pierwszej, natomiast krzyżówka “zz" x “Zz"

wypadnie następująco:

Wynik genotypowy:

50% Zz - szare

50% zz - złote

Wynik fenotypowy:

50% szare

50% złote

Badając zatem drugie pokolenie na podstawie wyników uzyskanych w trzecim pokoleniu

możemy określić jaki genotyp posiadał osobnik szary pochodzący z pokolenia drugiego.

Przykład II

Mamy do dyspozycji parę skalarów. Jeden z nich jest czarny, a drugi posiada ubarwienie tzw.

dzikie. Celem naszym jest uzyskanie skalarów czarnych. Geny tworzące parę, odpowiadające za

zabarwienie skalarów są genami równorzędnymi, to znaczy, że żaden z nich nie wykazuje

dominacji (nie zakrywa działania drugiego genu). Oznaczymy je zatem dużymi literami - “D" -

ubarwienie dzikie, “C" - ubarwienie czarne.

Pytanie pierwsze - jakie osobniki otrzymamy w I pokoleniu?

Z tabeli wynika, że otrzymamy w I pokoleniu 100% osobników o genotypie DC. Ubarwienie

wszystkich jest pośrednie między dzikim a czarnym, tzw. dymne.

Wynik brzmi więc-genotypowo 100% “DC"; fenotypowo 100% dymnych.

Pytanie drugie - jakie osobniki otrzymamy w II pokoleniu, krzyżując ze sobą osobniki dymne

uzyskane z pokolenia I ?

Wyniki:

genotypowo - 25% “DD"

50% “DC"

25% “CC"

fenotypowo - 25% - ubarwienie dzikie

50% - dymne

25% - czarne

W tym wypadku na podstawie ubarwienia a więc fenotypu możemy określić genotyp.

Mając obecnie do dyspozycji większą ilość osobników czarnych o genotypie “CC" winniśmy je

kojarzyć z sobą, aby stale otrzymywać w 100% czarne potomstwo. Praktyka wykazała jednak, że

czarne osobniki niezbyt chętnie dobierają się w pary, a ich potomstwo jest trudne do wychowania i

wyniki tego typu kojarzeń dawały albo żadne, albo tylko mierne wyniki. Po przeprowadzeniu

różnych doświadczeń w kojarzeniach okazało się, że dobre wyniki daje kojarzenie osobników

dymnych z czarnymi.

Rozpatrzmy to na tabeli:

W wyniku takiego skojarzenia otrzymujemy 50% osobników o ubarwieniu dymnym i 50% o

ubarwieniu czarnym. Wszystkie osobniki wykazują w tym wypadku normalną żywotność.

Przykład III

Mamy do dyspozycji samczyka gupika o zabarwieniu złotym, a więc posiadającego (zgodnie z

przykładem I) dwa geny “zz". Samczyk ten jest jednak wadliwy, gdyż ma skrzywiony kręgosłup.

Wada tego rodzaju, zwana lordozą, jest dziedziczna i wywołuje ją obecność dominującego genu,

który oznaczamy dużą literą “L". Osobniki posiadające choć jeden gen “L", a więc kombinacje

“LL" i “LI" wykazują skrzywienie kręgosłupa. Tylko osobniki posiadające dwa geny “I", a więc

kombinację “II" mają kręgosłup normalny. Rozważmy, czy uda nam się z krzyżówki tego osobnika

z dziką samiczką otrzymać osobniki złote bez wady kręgosłupa? Musimy w tym wypadku rozważać

działanie dwóch par genów jednocześnie.

Przeanalizujmy wyniki tej krzyżówki.

Ponieważ zestawienie genów “Zz" daje osobniki o ubarwieniu dzikim, a zestawienie “LI" daje w

wyniku lordozę, otrzymamy 100% osobników o genotypie “ZzLI" przejawiające również w 100%

w fenotypie ubarwienie dzikie i obecność lordozy.

Mając na uwadze nasz cel (uzyskanie gupików złotych z normalnym kręgosłupem)

przeprowadzamy dalsze doświadczenia, krzyżując z sobą osobniki otrzymane z pierwszego

pokolenia. Ze względu na bardziej skomplikowane układy genów w komórkach rozrodczych

posłużyć się musimy tabelą bardziej rozbudowaną.

Przyjmijmy dla ułatwienia, że uzyskaliśmy z tej krzyżówki 16 młodych osobników. Wyniki będą

następujące:

Lp.

Ilość osobników genotyp fenotyp %

ZZLL szary, z lordozą 6,25

ZZLI szary, z lordozą 12,50

ZzLL szary, z lordozą 12,50

ZzLI

szary, z lordozą 25,00

ZZII

szary, normalny 6.25

zzLL

złoty, z lordozą 6,25

Zzll

szary, normalny 12,50

zzLl

złoty, z lordozą 12,50

zzll

złoty, normalny 6,25

razem -

100%

Zestawiając uzyskane fenotypy otrzymaliśmy:

9 osobników szarych, z lordozą - 56,25%

3 osobniki szare, normalne - 18,75%

3 osobniki złote, z lordozą - 18,75%

1 osobnika złotego, normalnego - 6,25%

razem 16 osobników 100,00%

Uzyskaliśmy zatem 6,25% osobników złotych o kręgosłupie normalnym, które możemy następnie

użyć do dalszej czystej rasowo hodowli.

Przykład IV

Mamy do dyspozycji parę gupików. Jeden z nich ma ubarwienie złote, drugi ubarwienie

określane jako “blond".

Dla wyjaśnienia należy podać, że różnica pomiędzy gupikiem szarym a złotym polega na

mniejszej u gupika złotego liczbie komórek skóry, zawierających czarny barwnik - melaninę.

Normalna liczba komórek z melaniną przygłusza żółte zabarwienie skóry, nadając jej ogólny ton

szarości (zabarwienie dzikie).

Zmniejszona do połowy ich liczba u gupika złotego pozwala na uwydatnienie się żółtego

zabarwienia skóry wywołując wrażenie złocistości.

Odmiana blond ma tę samą liczbę komórek z czarnym barwnikiem co i gupik tzw. dziki, lecz są

one znacznie mniejsze, a tym samym zawierają o wiele mniej substancji barwnej. Gupik “blond"

jest jeszcze jaśniejszy od gupika złotego i czyni wrażenie przezroczystego. Odmiana ta jest dość

rozpowszechniona w Ameryce.

Gupik złoty, jak powiedziano wyżej, posiada dwa recesywne geny “zz". Gupik “blond" natomiast

dwa recesywne geny “bb". Układy ZZBb, ZzBb, ZZBB i ZzBB dają osobniki szare.

Układy zzBB i zzBb dają osobniki złote. Układy ZZbb i Zzbb dają osobniki blond.

W pierwszym pokoleniu, uzyskanym ze skrzyżowania osobnika złotego o układzie genów zzBB

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: