1052_Przeplatka_maturna.pdf

Przeplatka maturna

Euphydryas maturna

(Linnaeus, 1758)

Cechy biologiczne

Rozmna˝anie

Gatunek ma jedno pokolenie w ciàgu roku. Motyle poja-

wiajà si´ od po∏owy czerwca do koƒca lipca. Jaja sk∏ada-

ne na liÊciach jesionu wynios∏ego ( Fraxinus excelsior L.).

M∏ode gàsienice ˝erujà na tym drzewie do jesieni, potem

schodzà do Êció∏ki na zimowanie. Na wiosn´ ˝erujà po-

nownie na jesionie, a tak˝e na innych drzewach i krzewach

liÊciastych, np. na osice ( Populus tremula L.), wierzbie iwie

( Salix caprea L.) i wiciokrzewie ( Lonicera L.).

1052

Przeplatka maturna

stawonogi, owady, motyle,

rusa∏kowate

Opis gatunku

AktywnoÊç

Motyl lata w ciàgu dnia przy s∏onecznej pogodzie. Ch´tnie

siada na liÊciach drzew i krzewów. Nie odwiedza kwiatów,

za to przylatuje do odchodów zwierzàt, z których pobiera

p∏ynne substancje pokarmowe (Ebert, 1991).

Rozpi´toÊç skrzyde∏ 38–46 mm. Dymorfizm p∏ciowy

w ubarwieniu niewielki, samice sà z regu∏y wi´ksze od

samców. Wierzch skrzyde∏ ceglastoczerwony z silnie rozwi-

ni´tym czarnym deseniem w postaci przepasek tworzàcych

siateczkowaty rysunek. W Êrodkowej cz´Êci skrzyd∏a cz´sto

jedna z przepasek jest wyraênie jaÊniejsza od pozosta∏ych,

˝ó∏tawa. Na tylnym skrzydle w polu zewn´trznym brak

czarnych kropek. Spód skrzyde∏ pomaraƒczowy, z podob-

nym rysunkiem jak wierzch, ale o wiele mniej kontrasto-

wym (Buszko & Mas∏owski, 1993).

Cechy ekologiczne

Gatunek wyst´puje w wilgotnych lasach liÊciastych, zw∏asz-

cza olsach i ∏´gach [91EO]. Trzyma si´ jednak na ich

obrze˝ach lub ÊródleÊnych drogach lub zr´bach.

Mo˝liwoÊç pomylenia z innymi

gatunkami

Rozmieszczenie geograficzne

Zasi´g gatunku obejmuje rozproszone obszary wyst´po-

wania od Êrodkowej Europy po Azj´ Centralnà. W Polsce

istniejà trzy wi´ksze obszary wyst´powania: dolina Odry

w okolicach Wroc∏awia, Puszcza Bia∏owieska (Krzywicki,

1967) oraz Kotlina Biebrzaƒska. Ponadto pojedyncze sta-

nowiska znane sà z Mazur, Mazowsza, Lubelszczyzny

i Dolnego Âlàska (Buszko, 1997).

Jedynym podobnym gatunkiem jest przeplatka aurinia –

Euphydryas aurinia (Rott.), który ró˝ni si´ obecnoÊcià rz´du

czarnych kropek w polu zewn´trznym tylnego skrzyd∏a.

Samiec

Status gatunku

Samica

Kategoria zagro˝enia na Polskiej Czerwonej LiÊcie: NT

Status prawny: w Polsce podlega Êcis∏ej ochronie

Znajduje si´ na czerwonej liÊcie IUCN

Nazwa zwierzaka

Gatunki zwierzàt (z wyjàtkiem ptaków) – Bezkr´gowce

1052

Wymieniony w II za∏àczniku Konwencji Berneƒskiej

Wymieniony w II i IV za∏àczniku Dyrektywy Habitatowej

Propozycje wzgl´dem gatunku

Gatunek chwilowo nie wymaga ochrony czynnej. Dla

utrzymania stanu jego obecnych zasobów wystarczy odpo-

wiednie zabezpieczenie siedlisk l´gowych.

Wyst´powanie gatunku na

obszarach chronionych

Propozycje wzgl´dem populacji

Nie ma obecnie potrzeby specjalnej ochrony indywidual-

nych populacji tego gatunku.

Gatunek wyst´puje na terenie Bia∏owieskiego i Biebrzaƒ-

skiego Parku Narodowego oraz w rezerwatach Puszczy

Bia∏owieskiej.

DoÊwiadczenia i kierunki badaƒ

Rozwój i stan populacji,

potencjalne zagro˝enia

Wskazane jest prowadzenie monitoringu liczebnoÊci ga-

tunku na wybranych terenach leÊnych (metoda transektu).

Pozwoli to na kontrolowanie trendów populacyjnych. Nale-

˝a∏oby tak˝e prowadziç badania nad behawiorem motyli,

co pozwoli∏oby odpowiedzieç na pytanie, dlaczego mimo

wielu potencjalnie dogodnych Êrodowisk gatunek wyst´pu-

je na niewielu obszarach w Polsce.

Rozwój i stan populacji

Populacje przeplatki maturny na wi´kszych obszarach wy-

st´powania wydajà si´ byç ustabilizowane, mimo ˝e obser-

wuje si´ znaczne fluktuacje liczebnoÊci w kolejnych sezo-

nach. Gatunek ten zniknà∏ na Pojezierzu Mazurskim, ale

mia∏o to miejsce przesz∏o sto lat temu i przyczyny zjawiska

sà obecnietrudne do ustalenia.

Bibliografia

Potencjalne zagro˝enia

Trudno ustaliç czynniki stanowiàce faktyczne zagro˝enie

dla gatunku. Mo˝e to byç wyràb lasów ∏´gowych oraz

przebudowa drzewostanu eliminujàca jesion (Dàbrowski &

Krzywicki, 1982). Przy obecnej gospodarce leÊnej wydaje

si´ to jednak ma∏o prawdopodobne.

BUSZKO J. 1997. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Pol-

sce, 1986–1995. Turpress, Toruƒ, 170 str.

BUSZKO J. MAS¸OWSKI J. 1993. Atlas motyli Polski. Cz. I. Moty-

le dzienne ( Rhopalocera ). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 str.

DÑBROWSKI J., KRZYWICKI M. 1982. Ginàce i zagro˝one gatun-

ki motyli ( Lepidoptera ) w faunie Polski. Cz´Êç I. Nadrodziny

Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea . Studia Naturae,

Seria B, Nr 31: 1–171.

EBERT G. (red.), 1991, Die Schmetterlinge Baden-Württembergs,

Band I: Tagfalter, Verlag Eugen Ulmer, 552 str.

KRZYWICKI M. 1967. Fauna Papilionoidea i Hesperioidea ( Le-

pidoptera ) Puszczy Bia∏owieskiej, Ann. Zool., Warszawa,

25: 1-213.

Propozycje dzia∏aƒ ochronnych

Propozycje wzgl´dem siedliska gatunku

Prowadzenie gospodarki leÊnej pod kàtem utrzymania sie-

dliska gatunku w pierwotnym stanie. Tworzenie niewielkich

polan i preferowanie m∏odników jesionowych. Konieczne

jest tak˝e utrzymanie w∏aÊciwych stosunków wodnych na

obszarach wyst´powania gatunku.

Jaros∏aw Buszko

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: