1071_Strzepotek_edypus.pdf

Strz´potek edypus

Coenonympha oedippus

(Fabricius, 1787)

W piÊmiennictwie zagranicznym podawane sà ogólniko-

wo trawy i turzyce.

1071

AktywnoÊç

Motyle latajà przy s∏onecznej, a tak˝e pochmurnej, ale cie-

p∏ej pogodzie, powoli i nisko wÊród wysokich traw i turzyc.

Strz´potek edypus

stawonogi, owady, motyle, ru-

sa∏kowate , o czenicowate

Cechy ekologiczne

Ârodowiskiem wyst´powania gatunku sà torfowiska niskie,

zarówno w´glanowe, jak i te po∏o˝one w dolinach rzek

[6410, 6430, 7210].

Opis gatunku

Wierzch skrzyde∏ czarnobrunatny, na tylnym skrzydle wi-

doczne sà dwie lub trzy ciemne plamki w ˝ó∏tawej obwód-

ce. Spód skrzyde∏ jasnobrunatny. Wzd∏u˝ zewn´trznego

brzegu na obu parach skrzyde∏ wyst´puje rzàd du˝ych

czarnych plamek, ka˝da z ˝ó∏tà obwódkà i bia∏à êrenicà

w Êrodku (Buszko & Mas∏owski, 1993).

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek o zasi´gu transpalearktycznym, wyst´pujàcy

w strefie klimatu umiarkowanego od zachodniej Europy

po Japoni´. W Europie zasi´g mocno rozproszony. W Pol-

sce znany z 3 stanowisk: w dolinie rzeki LeÊnej w Puszczy

Bia∏owieskiej (Krzywicki, 19670 w Dolinie Narwi (Winiar-

ska, 2001) oraz w okolicach miejscowoÊci Zawadówka

ko∏o Che∏ma (Buszko & al., 1996). Potencjalnie dogodne

dla gatunku Êrodowiska znajdujà si´ w Kotlinie Biebrzaƒ-

skiej, jednak mimo wieloletnich poszukiwaƒ nie uda∏o si´

go tam znaleêç.

Mo˝liwoÊç pomylenia z innymi

gatunkami

Strz´potka edypusa mo˝na pomyliç z ma∏ymi okazami

samców przestrojnika trawnika – Aphantopus hyperantus

(L.). U tego ostatniego jednak w okolicy wierzcho∏ka przed-

niego skrzyd∏a znajduje si´ niewielkie oczko z jasnà ob-

wódkà. Podobnym gatunkiem jest tak˝e strz´potek hero –

Coenonympha hero (L.). U tego gatunku na spodzie skrzy-

de∏ rzàd plamek ocznych obrze˝ony jest od strony nasady

skrzyd∏a wàskà bia∏a przepaskà.

Cechy biologiczne

Rozmna˝anie

Gatunek jednopokoleniowy. Motyle pojawiajà si´ od

koƒca czerwca do koƒca lipca. Nic nie wiadomo na te-

mat roÊlin pokarmowych strz´potka edypusa w Polsce.

Status gatunku

Kategoria zagro˝enia na Polskiej Czerwonej LiÊcie: CR

Status prawny: w Polsce podlega Êcis∏ej ochronie

Wymieniony w II za∏àczniku Konwencji Berneƒskiej

Wymieniony w II i IV za∏àczniku Dyrektywy Habitatowej

Wyst´powanie gatunku na

obszarach chronionych

W zasadzie wszystkie miejsca wyst´powania strz´potka

edypusa sà terenami chronionymi. Miejsce wyst´po-

wania gatunku w Puszczy Bia∏owieskiej znajduje si´

Nazwa zwierzaka

Gatunki zwierzàt (z wyjàtkiem ptaków) – Bezkr´gowce

1071

w trudno dost´pnej, nadgranicznej cz´Êci puszczy ob-

j´tej rezerwatem Przew∏oka, stanowisko nad Narwià

znajduje si´ w obr´bie Narwiaƒskiego Parku Narodo-

wego, a stanowisko ko∏o Che∏ma jest na obszarze re-

zerwatu Zawadówka.

Propozycje wzgl´dem gatunku

Gatunek chwilowo nie wymaga ochrony czynnej. Wskazane

jest jednak zaanga˝owanie stra˝y leÊnej lub stra˝y ochrony

przyrody w celu ochrony stanowiska w Zawadówce przed

nielegalnym od∏owem motyli przez kolekcjonerów.

Rozwój i stan populacji,

potencjalne zagro˝enia

Propozycje wzgl´dem populacji

Na obecnym stanie wiedzy nie jest mo˝liwe zaproponowa-

nie dzia∏aƒ pozwalajàcych na zarzàdzanie populacjà.

Rozwój i stan populacji

Na stanowisku w Puszczy Bia∏owieskiej gatunek prawdopo-

dobnie wymar∏. Od koƒca lat 60. nie potwierdzono jego

wyst´powania. W Narwiaƒskim Parku Narodowym zebra-

no tylko jednego osobnika i na tej podstawie trudno sàdziç

o wielkoÊci populacji. Najlepiej poznana jest populacja

z rezerwatu Zawadówka, gdzie gatunek jest obserwowany

od poczàtku lat 90. Poniewa˝ jest to stosunkowo niewielki

obszar, ∏atwiej oceniç wielkoÊç populacji, która mo˝e osià-

gaç liczebnoÊç kilkuset osobników.

DoÊwiadczenia i kierunki badaƒ

Istnieje pilna potrzeba zbadania bionomii strz´potka edy-

pusa w Polsce. Pozwoli∏oby to na zidentyfikowanie roÊlin

pokarmowych gàsienic, poznanie sposobów zimowania

gàsienic, okreÊlenie tempa i zasi´gu dyspersji, wyjaÊnienie

strategii rozrodczych, opracowanie metod introdukcji itp.

Bibliografia

Potencjalne zagro˝enia

Zagro˝eniem dla gatunku jest du˝e rozproszenie stanowisk,

co mo˝e skutkowaç bezpowrotnym wymieraniem izolowanych

populacji. Post´pujàca sukcesja i zarastanie torfowisk niskich

zaroÊlami wierzby, a nast´pnie tworzenie si´ lasów ∏´gowych

i olsów tak˝e mo˝e przyczyniaç si´ do gini´cia gatunku.

Z wp∏ywów antropogenicznych nale˝y wskazaç wiosenne wy-

palanie traw w dolinach rzek i innych terenach podmok∏ych,

a tak˝e presj´ kolekcjonerskà, której sprzyja niewielki obszar

wyst´powania gatunku (Dàbrowski & Krzywicki, 1982).

BUSZKO J., KAITILA J., JUNNILAINEN J., NOWACKI J., NUPPO-

NEN K., PA¸KA K. 1996. Nowe i rzadko spotykane gatunki

w faunie Polski. Wiad. Entomol., Poznaƒ, 15: 105–115.

BUSZKO J., MAS¸OWSKI J. 1993. Atlas motyli Polski. Cz. I. Motyle

dzienne ( Rhopalocera ). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 str.

DÑBROWSKI J., KRZYWICKI M. 1982 Ginàce i zagro˝one gatun-

ki motyli ( Lepidoptera ) w faunie Polski. Cz´Êç I. Nadrodziny

Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea . Studia Naturae,

Seria B, Nr 31: 1–171.

KRZYWICKI M. 1967 Fauna Papilionoidea i Hesperioidea ( Lepidop-

tera ) Puszczy Bia∏owieskiej, Ann. Zool., Warszawa, 25: 1–213.

WINIARSKA G. 2001. Butterflies ( Lepidoptera: Hesperioidea, Papi-

lionoidea ) in Narew National Park, Fragm. Faun., 44: 73-78.

Propozycje dzia∏aƒ ochronnych

Propozycje wzgl´dem siedliska gatunku

Nale˝y utrzymywaç siedliska wyst´powania strz´potka edy-

pusa na odpowiednio niskich etapach sukcesji i w tym ce-

lu usuwaç rozwijajàcà si´ warstw´ krzewów. Trzeba tak˝e

zadbaç o regulowanie stosunków wodnych, tak by nie do-

puÊciç do przesuszenia torfowisk.

Jaros∏aw Buszko

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: