I. Mieszkowska Konflikty bałkańskie końca XX wieku. Sposoby ich rozwiązywania przez społeczność międzynarodową.pdf

Iwona Mieszkowska

Konflikty bałkańskie końca XX wieku. Sposoby ich rozwiązywa

nia przez społeczność międzynarodową

Wstęp

Celem niniejszego opracowania jest ukazanie przyczyn i

procesu rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii

oraz jego skutków. Przedstawia ono historyczne podłoŜe wydarzeń

związanych z rozpadem Jugosławii. Zaszłości historyczne na Bałka

nach stanowiły poŜywkę dla ruchów odśrodkowych, nacjonalistycz

nych, były one elementem je inicjującym oraz wzmacniającym jak

równieŜ utrudniającym kompromis polityczny.

Najwięcej uwagi zostało poświęcone międzynarodowym

próbom przerwania wojny domowej w byłej Jugosławii. Niechęć do

otwartego zaangaŜowania się w proces pokojowy, próby rozstrzy

gnięcia konfliktu zbrojnego rękoma samych walczących stron, spo

wodowały nieskuteczność społeczności międzynarodowej i jej orga

nizacji, wydłuŜyły zmagania wojenne i straty stron walczących.

Dlatego teŜ podjęto wysiłek wskazania uwarunkowań tych poczynań

społeczności międzynarodowej, wskazanie celów deklarowanych

oraz osiągniętych.

ZNZE WSIiZ 1/2007 (3), ISSN 16899229, s. 126

1. Cywilizacyjnokulturowe podłoŜe konfliktów na Bałkanach

Konflikty bałkańskie, do których doszło pod koniec XX

wieku na tym obszarze, związane są ściśle z licznymi problemami

wynikłymi z zakończenia „zimnej wojny” w Europie i dąŜeniami

narodów do niepodległości albo przynajmniej szerokiej autonomii.

Konflikt zbrojny jaki miał miejsce na Bałkanach, związany z rozpa

dem Jugosławii, był w Europie czymś wyjątkowym. Tam, bowiem

jego podłoŜe było najmocniejsze: obok Ŝywych ciągle zaszłości

historycznych, zróŜnicowanego rozwoju gospodarczego i kulturowe

go, zmiany polityczne w Europie związane z rozpadem systemu

socjalistycznego wywołały wybuch skrajnego nacjonalizmu, który

stał się siłą napędową wojny domowej oraz spowodował niespotyka

ną po II wojnie światowej falę prześladowań narodowościowych,

religijnych oraz czystek etnicznych.

Jugosławia jako państwo powstała po I wojnie światowej.

W wyniku porozumienia politycznego 1 grudnia 1918 roku powstało

Królestwo SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców). W czasie II

wojny światowej zostało pokonane i znalazło się pod okupacją Nie

miec i ich sojuszników.

Państwo jugosłowiańskie, powstałe po II wojnie światowej,

to mozaika narodów, kultur i religii. W Socjalistycznej Federacyjnej

Republice Jugosławii (SFRJ) Ŝyło sześć narodów: Serbowie, Mace

dończycy i Czarnogórcy (prawosławni), Chorwaci i Słoweńcy (kato

licy) oraz muzułmanie (w Bośni oraz Kosowie). Ponadto w Wojwo

dinie zamieszkiwała mniejszość węgierska.

Narody te rywalizowały między sobą od wieków. Ten kon

flikt etnicznoreligijny próbowała przełamać polityka Josipa Broz

Tity po zakończeniu działań wojennych. Odrodzone państwo jugo

słowiańskie zorganizowano na zasadach federacyjnych, tworząc

sześć nominalnie równorzędnych republik: serbską, chorwacką,

słoweńską, bośniackohercegowińską, macedońską i czarnogórską.

W skład Ludowej Republiki Serbii weszły dwa terytoria wydzielone:

Kraj Autonomiczny Wojwodina oraz mniejszy rangą Obwód Auto

nomiczny KosowskoMetochijski 1 .

Pod twardymi, dyktatorskimi rządami J. BrozTity nastroje

nacjonalistyczne zastały spacyfikowane, a jego wielki autorytet i

władza utrzymywały państwo w całości. Po jego śmierci w 1980

roku okazało się, Ŝe system przez niego stworzony, mógł funkcjo

nować tylko w oparciu o jego autorytet. Gdy go zabrakło, jego na

stępcy nie dali rady zapanować nad trudnościami gospodarczymi,

zaszłościami historycznymi oraz zmianami politycznymi w Europie

po rozpadzie obozu socjalistycznego.

Walka o niepodległość narodów Bałkanów, ciągłe wojny na

tym terenie przyczyniły się do rozwoju postaw nacjonalistycznych

pogłębianych przez kwestie religijne, kulturowe, językowe oraz

historię regionu. Nacjonalizm mniejszości etnicznych często wyko

rzystywany był przez państwa ościenne, realizujące swą politykę

przy ich wydatnej, często nieświadomej pomocy.

Szczególnym okresem rozwoju nacjonalistycznych organi

zacji politycznowojskowych stała się II wojna światowa. Organiza

cje te czasem współdziałały z okupantem a najczęściej zaciekle wal

czyły między sobą ułatwiając zadanie Niemcom. Okupacja to rów

1 Tadeusz Szymczak, Jugosławia państwo federacyjne, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź

1982, s. 228.

nieŜ okres, w którym wypracowano podstawy federacyjnego ustroju

państwa w przyszłości. Przyjęte wtedy zasady znalazły potwierdze

nie w uchwalonej przez Skupsztinę Ludową Serbii w styczniu 1946

roku Konstytucji Jugosławii.

2. Przebieg konfliktów na Bałkanach w latach dziewięćdziesią

tych XX wieku

Śmierć Josipa BrozTity miała przełomowe znaczenie w

najnowszej historii Jugosławii, gdyŜ zmiana pokoleniowa na szczy

tach władzy uwidoczniła, dotychczas łagodzone, bądź starannie

ukrywane konflikty narodowościowe w państwie.

Proces rozpadu rozpoczął się od najbogatszej z republik –

Słowenii, kiedy to kongres Związku Komunistów Jugosławii, obra

dujący w styczniu 1990 roku, opuścili delegaci ze Słowenii i

powołali do Ŝycia socjaldemokratyczną Partię Demokratycznych

Reform (PDR). Oznaczało to zerwanie więzi lewicy Słowenii ze

strukturami ZKJ.

Z początkiem lipca 1990 roku Słowenia ogłosiła niepodle

głość. Próba przywrócenia poprzedniego stanu siłą zakończyła się

niepowodzeniem. Wojna zakończyła się 8 lipca 1991 roku rozejmem

na wyspie Brionii i uznaniem niepodległości Słowenii przez Serbię 2 .

Szczególnie dramatyczne było wyjście z federacji kolejnej z

republik – Chorwacji. Było to związane z dawnym antagonizmem

między Serbami i Chorwatami sięgającym okresu międzywojennego,

szczególnie II wojny światowej. Przywódcy obu narodów Slobodan

2 Wojciech Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Wy

dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 412.

Milošević i Franjo Tudjman odwoływali się do nacjonalizmu obu

narodów, co praktycznie zamykało drogę do jakiegokolwiek poro

zumienia politycznego. Pozostały rozwiązania siłowe ze wszystkimi

ich konsekwencjami.

Secesja Chorwacji była jednak znacznie bardziej skompli

kowana niŜ sąsiedniej Słowenii, gdyŜ republika ta nie była tak et

nicznie jednorodna. Na jej obszarze mieszkało wiele mniejszości

narodowych, wśród nich najliczniejsi byli Serbowie. Z chwilą ogło

szenia secesji Chorwacji zaczęli się oni domagać pełnej autonomii, a

w przyszłości przyłączenie tych ziem do Serbii. Spotkało się to z

przeciwdziałaniem Chorwatów, dochodzi do pierwszych skrytobój

czych mordów, których ofiarami byli najbardziej aktywni politycy.

Prezydent Tjudman oskarŜył Serbię o zepchnięcie Jugosławii na

krawędź wojny, choć to właśnie Chorwacja nie chciała dać równych

praw Serbom. W dotychczasowej konstytucji republiki był bowiem

zapis mówiący, Ŝe Republikę Chorwacji tworzą dwa równoprawne

narody: chorwacki i serbski. Po ogłoszeniu niepodległości zapis ten

zniesiono 3 .

19 maja 1991 roku odbyło się referendum w Chorwacji, w

którym 94% głosujących wypowiedziało się za niepodległością re

publiki, a w tym samym miesiącu Serbowie w referendum wypowie

dzieli się za przyłączeniem ziem przez nich zamieszkałych do Serbii.

Po wyborach w sierpniu 1992 roku, które wygrali nacjonali

ści z Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej a Franjo Tudjman

został prezydentem, walki rozgorzały ponownie. Atak wojsk chor

3 Marek Borucki, Historia powszechna do 1998 roku, Wydawnictwo MADA, War

szawa 1999, s. 320.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: