Wojciech Małuszyński Dysonans poznawczy
(konspekt)
Punkt wyjścia:
§ Ludzie odczuwają potrzebę wewnętrznej harmonii stąd
§ uznawanie niezgody przekonań wywołuje przykre napięcie
§ Podejmują więc próbę redukcji powstałej niezgodności.
Cztery główne pola analizy:
popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej[2]
§ starają się go usunąć lub zmniejszyć i osiągnąć harmonijność poglądów
§ starają się uniknąć sytuacji i informacji, które mogłyby powodować powstanie lub zwiększenie dysonansu
§ im bardziej doniosłe dla danego osobnika są przekonania, między którymi zachodzi dysonans
§ im większa jest liczba i doniosłość przekonań danego osobnika pozostających w stosunku dysonansu do danego przekonania w porównaniu z liczbą i doniosłością przekonań, które są z nim zgodne
§ przez przyjęcie pewnych dodatkowych przekonań, np. bagatelizujących przekonanie pozostające w stosunku dysonansu z innym
§ przez zmianę jednego z przekonań[3]
· napięcie tym większe
Ø im ważniejsze jest dla osobnika dane zachowanie
Ø im mniej atrakcyjna jest oczekiwana za to zachowanie nagroda
· wystąpi tendencja do
Ø zmiany prywatnych przekonań w kierunku akceptacji zachowań zewnętrznych
Ø wyolbrzymiania wielkości nagrody, którą ma się otrzymać
Ø wyolbrzymianie wielkości kary, której się unika
Ø pomniejszania wartości ofiarowanych korzyści
Ø bagatelizowania przewidywanej kary
· im więcej przemawia przeciwko naszym poglądom
Ø więcej ludzi przeciw
Ø im większe są ich kompetencje
Ø im bardziej są dla nas atrakcyjni
· im mniej przemawia za naszymi poglądami
Ø brak danych potwierdzających bezpośrednio trafność naszych opinii
Ø niewiara w nasze własne kompetencje
· im ważniejsza dla nas jest opinia będąca przedmiotem sporu
· im ważniejsza dla grupy jest opinia będąca przedmiotem sporu
· zmiana własnej opinii
· wpływanie na opinię innych
· im atrakcyjniejsza jest grupa
· im ważniejszych dla grupy spraw dotyczy opinia
· wraz z ważnością decyzji
· wraz z względną atrakcyjnością odrzuconego rozwiązania w porównaniu z wybranym
· wzrost atrakcyjności wybranego przedmiotu
· zmniejszenie atrakcyjności odrzuconego przedmiotu
· poszukiwanie informacji popierających słuszność decyzji
· unikanie informacji kwestionujących jej słuszność
1
[1] Wg Malewski, A. „Rozdźwięk między uznawanymi przekonaniami i jego konsekwencje” w: Malewski, A (1975) Pisma zebrane Warszawa: PWN, s.207-236, pierwodruk w Studia Socjologiczne 1961 nr 3.
[2] Aronson, E,; Wilson, T. & Akert, R. M. (1997) Psychologia społeczna Poznań: Zysk i S-ka; s. 81 (pierwodruk amerykański 1994.)
[3] W Aronson i inni (1997) s. 82 : Możemy to zrobić [to znaczy zredukować dysonans} na trzy podstawowe sposoby:
§ Przez zmianę naszego zachowania – tak, tak aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym.
§ Przez uzasadnienie naszego zachowania – zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny (a zatem bardziej zgodny) z zachowaniem.
§ Przez uzasadnienie naszego zachowania – dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają.
paradise86