Starowolski Szymon - Lament utrapionej Korony Polskiej, ju….pdf - Lektury PDF Historia - Polska - Kielce33

ks. Szymon Starowolski

LAMENT UTRAPIONEJ MATKI

KORONY POLSKIEJ,

JUŻ KONAJĄCEJ

Na syny wyrodne, złośliwe i niedbające na rodzicielkę swoję

Bono civi charior est patria, quam ipse sibi; mavult publico, quam privato

bono consultum. Caesar Alexius Perusinus, in Centuria elogiorum

civium perusinorum .

Wydanie

Kazimierza Józefa Turowskiego.

W KRAKOWIE.

NAKŁADEM WYDAWNICTWA BIBLIOTEKI POLSKIEJ.

1859.

LAMENT POLSKI KONAJĄCEJ

Vocem meam audi secundum misericordiam tuam Domine, et secundum judicium tuum Tivifica me.

Psal. 118.

ieszczęsna matka, schodzę z tego świata, nie rozrządziwszy dziatek moich;

umieram w boleściach i frasunkach, nie dawszy błogosławieństwa złośliwym synom moim;

kończę naznaczony z nieba kres wieku mojego, nie mając kto by mi z potomków moich ręką

łaskawą zawarł oczy w słup idące przy skonaniu; kto by po wyjściu ducha mojego zaniósł mię do

grobu jako matkę, żałobliwie zapłakawszy i ludzką pobożnością wzruszony, rzucił bryłkę ziemi

do grobu mojego; albo kto by wspomniawszy na wdzięczność, żem tak wielu niegdy zacnych

synów spłodziła, mogiłę nade mną, jako nad Wandą królewną, albo kopiec, jako nad Krakusem

królem, na wieczną potomnym czasom pamiątkę usypał, i napisał, piramidę jaką zacną albo

kolumnę marmurową wystawiwszy:

„Tu Polska leży, złością wyrodków zgubiona, przy niej i złota wolność oraz pogrzebiona. W

tymże dole i święta katolicka wiara zakopana, i cnota przodków naszych stara. Obłuda i

niestworność, swawola zbyteczna, pycha, nieposłuszeństwo, i chciwość wszeteczna, wszystkich

stanów obłuda, i herezje sprośne, a przy tym opresje żołnierskie nieznośne, utrapioną ojczyznę

gwałtem umorzyły, jaszczurcza prepotomstwo, matkę swą zabiły. Ty co przemijasz tędy

Czytelniku miły, jeśli cnotę miłujesz, proszę, tej mogiły nie mijaj bez wiernych łez, westchnienia

gorzkiego, a użal się serdecznie upadku mojego.”

Uboga albowiem matka filios enutrivi, el exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Wychowałam

syny koronne w dostatkach i obfitości wszelkiego dobra, a oni lekce sobie poważyli żyzność

moją. Porównałam je godnością szlachcica ze wszystkimi tytulatami pogranicznymi, a oni

wzgardziwszy rycerską dostojnością, książęce i margrabskie nazwiska kupować sobie u

postronnych panów poczęli. Obdarzyłam je wolnością taką, jakiej okolicznych narodów

najwyższych tytułów panowie nie mają, a oni ją nizacz sobie mając, niemieckich rządów

jarzmo na szyję swoje zaciągnęli. Oświeciłam ich wiarą świętą powszechną katolicką, a oni

poszli sobie szukać nowych sektarzów opinii, nauką apostolską wzgardziwszy, i tak wedle

Izajasza świętego: Dereliąuerunt Dominum, blasphemmerunt Sanctum Israel, abalienati eunt

retrorsum. Wystawiłam im szkołę w mieście stołecznym, aby się w niej wszelkich cnot,

doskonałości, i wszystkiej pobożności chrześciańskiej ćwiczyli; a oni królewską akademią

wzgardziwszy, do Wittembergu, do Lipska, do Lejdy i do Genewy się udali, gdzie wszelakiej

niezbożności, swej woli, chytrości i obłudy nauczyli się. Założyłam im ćwiczenie rycerskie ua

Ukrainie, wojsko kwarciane postanowiwszy, a oni zaniedbawszy męstwa sławnych przodków

swoich, nic pod namiotami w polu, ale po miasteczkach, w izbach i chłodnikach lata swoje

trawili; nie na pograniczu od nieprzyiaciela, ale in meditullio regni leże sobie naznaczyli.

Grubość obyczajów od pogan, stroje plugawe i okrucieństwo bestialskie wziąwszy, wzgardzili

szczerością staropolską, i cnotą ojców swoich, a jęli się zbytków wszeteczeństwa, i opresji ludzi

ubogich. Dla tego abstulit omnes magnificos meos Dominus de medio mei, vocavit adversum

me tempus, ut contereret electos mądrych, onych biskupów świątobliwych. I dla tego też teraz,

dziatki moje, widzicie jako: Terra vestra deserta, civitates vestrae succensae, regionem vestram

coram vobis alieni devorant. Nie chcieliście zachowywać obyczajów przodków waszych, i nie

chcieliście się uczyć dzielności rycerskiej z przykładów ludzi doświadczonych w ojczyźnie, ale

nawykłszy złych nałogów i lekkości cudzoziemskiej, poczęliście się po cudzoziemsku w domu

stroić, po cudzoziemsku w obozach sprawować, tryb wojowania cudzoziemski chwalić. I już

nikt nie chce się zwać towarzyszem albo pacholikiem, jeno korporałem, albo oficjerem; nikt

rotmistrzem albo pułkownikiem, jeno kapitanem albo oberszterem, a kiedy kto w chleb trochę

zamożysty, tedy generałem i kawalerem przednim, żeby zaraz nad nim znak jako nad hetmanem

koronnym noszono, aby kiedy gdzie wjeżdża do miasta, albo do dworu, przed nim po

niemiecku na chóry trąbiono, jako przed Scypionem, gdy Kartaginę zburzywszy, do Rzymu z

triumfem wjeżdżał. Porzuciliście kopie, któremiśmy wszystkim narodom strasznymi byli, a

obróciliście się w karabinery, bez zbrój, bez szyszaków, bez tarcz, bez rohatyn, bez koncerzów i

pałaszów, samemi tylko koletami skórzanemi, a przepasaniem kitajczanem chcący

nieprzyjaciela ustraszyć. Nie chcecie husarskich chorągwi prowadzić, aby z wami uboższe

towarzystwo do stołu nie siadało, i żebyście ich za odważne jakie przysługi na wojnie nie

komentowali, ale wolicie knechty kudłate, albo dragany na kradzionych kobyłach, z kobyłami

wodzić, abyście z nich pożytek sobie czynili, częścią ich żołd do szkatuły swojej chowając,

częścią przez ich ręce przyniesioną szarpaniną i rozbojem żyjąc. Dla tego mówi prorok pański

żeście się chwycili zdzierstwa, którzyści mieli lud ubogi od opresji żołnierskiej uwalniać,

chwyciliście się niesprawiedliwości, upominków, i rzeczy na chwałę bożą ofiarowanych. Ecce

dies Domini venit crudelis, et indignationis plenus, et irae, furorisque, ad ponendam terram in

solitudinem, et peccatores ejus conterendos de ea. Coście się czynili bohaterami, to usłyszawszy

tylko o nieprzyjacielu, zostajecie tchórzami, a ujrzawszy go przed sobą, ręce opuściwszy, zaraz

z placu uciekać będziecie, albowiem Omnes manus dissohentur, et omne cor hominis

coniahescet et conderetur. Nie będziecie mogli ręki podnieść na nieprzyjaciela, i broni nie

będziecie mogli dobyć na niego, żeście ubogich chłopków nimi bili niewinnie, i siekli w

domach ich okna, stoły, piece, skoble i kłódki do komór. Unusquisque ad proximum suum

stupebit, facies combustae vultus eorum. Będziecie się zbiegać do gromady zapomniawszy się

od strachu, pytając sąsiad sąsiada, przyjaciel przyjaciela: Dla Boga, co się dzieje, czemu się nie

możemy oprzeć nieprzyjacielowi, czemuśmy tak pobledli od strachu, lubo jeszcze daleko jest

od nas? Czemu nie myślimy o sobie, czemu się nie zgromadzimy do kupy, abyśmy radzili o

ojczyźnie, ale jeden tam, drugi sam uciekamy, a drudzy poddają się nieprzyjacielowi, i od niego

żołd biorą, aby braci najeżdżali, aby pustoszyli jeden drugiego? Et pugnabit vir contra fratrem

suum, et vir contra amicum suum, civitas adversus ciuitatem, regnum adversus regnum).

Powstaną kwarciani przeciwko powiatowym, a powiatowi przeciwko pułkownikom swoim,

chłopi przeciwko panom, poddani przeciwko dziedzicom i dobrodziejom swoim. Czemuż? Dla

tego żeście wojowali dobra duchowne, i znieważali kapłany pańskie. Pisaliście na nich prawa i

konstytucję, wkładaliście pobory, czopowe, pogłówne, kontrybucje, i wioski ich zniszczyliście

stacjami, które miały być wolne od wszelkich angarji, waszemiż statutami od przyjęcia wiary

świętej chrześciańskiej excypowane.

Nie dziwujcie się tedy, że wam Pan najwyższy mówi: Tradam Egiptum in manu Dominorum

crudelium, et rex fortis dominabitur eorum. Obciążaliście poddanych waszych gorzej niźli

egipską niewolą, ponoścież ją teraz sami, mając panami cudzoziemców nad sobą, i co się każdy z

was czynił królem nad poddanymi swoimi, to teraz znajcie króla nad sobą, który będzie umiał

okiełznać swawole wasze, absolute rozkazując, abyście mu z majętności waszych trybuta płacili,

stacją wozili, robocizny i podwody odprawowali; i coście w purpurach się nosili, abyście

knechtom jego trzewiki robili; coście się stroili w tabiny ze zlotem, abyście smołę palili, i pod

wagą oddawali z wiosek waszych, a małżonki wasze co się w klejnoty ustroiwszy i bławaty

różne, ni o czem jeno o delicjach, o zbytkach wszelakich myślały, to teraz piechocie pończoszki

robić muszą, i oddawać je pod liczbą, jako czyjej wiosce na kartce naznaczą. Ecce Dominus

dissipabit terram, (polonam) et nudalit, et affiiget faciem ejus, et disper-get habitatores ejus s).

Jedni pójdą w niewolą do Moskwy, do Szwecji, do Tatar, a drudzy na wygnaniu w nędzy i w

zniewadze od sromoty pomrą, tak księża jako i świeccy, tak szlachta jako i mieszczanie, jako też

i chłopkowie. Et erit sicut populus, się sacordotes; et sicut servus, się dominus ejus; sicut ancilla,

się domina ejus; sicut omnes, się ille qui vendit; sicut faenerator, się is qui mutuum accipit; sicut

qui repetit, się qui debet. Nikt się przed karaniem pańskim nie umknie, nikt się bez szkody i

utrapienia nie najdzie, tak senator jako i biskup, tak zakonnik jako i kupiec, tak żyd jako i

heretyk, tak arendarz jako i pan dziedziczny, tak żebrak jako i rolnik, tak rzemieślnik jako i

przekupień. Dissipatione dissipantur terra (Sarmutiae nostrae) et direptione praedabitur.

Rozproszą się jako mrówki Lachowie moi, po Szląsku, po Węgrzech, po Wołoszech, po

Siedmiogrodzkiej ziemi, a ziemia ich pójdzie na szarpaninę różnym narodom. Quia malum ego

addnco ab Aquilone et conditionem magnam. Bo ja, powiada Pan przez Jeremiasza, przywiodę

na nich wszystko złe z pólnocka, i plagę nieznośną, że nie chcą opuścić złych nałogów swoich,

nie chcą sprawiedliwości zachować i prawdy. A plagę przepuszczę taką, że peribit cor regis, et

cor principum, et obstupescent sacerdotes, et prophetae consternabuntur. Jak skoro obaczą

nieprzyjaciela następującego, zaraz się polękają wszyscy, straci serce i król i senatorowie jego,

stracą śmiałość i żołnierze, i pospólstwo, zgłupieją od strachu kapłani, umilkną kaznodzieje, nikt

do męstwa nie pobudzi obywateli, nikt do obrony ojczyzny nie zwabi synów koronnych, nikt do

pokuty za grzechy nie napomni, opuszczą ręce wszyscy, i tak jeno będą oczekiwać plagi od Boga

naznaczonej, nic o sobie nie radząc. Co się też właśnie stało. Ascendit leo de cubili suo, ut ponat

terram tuam in solitudinem, civitates tuae vastabuntur remanentes absque habitatore. I tak nam

Ruś odjęto, Litwę opanowano, Mazowsze, Prusy i Polskę wszystkę pod jarzmo niewoli wzięto, a

my się przecię poprawić nie chcemy, i nieprzyjacielowi odjąć się nie myślimy, lubo nas rabują,

pustoszą, i zabijają jako bydło nieme. Dziwuje się tej nieczułości naszej Jeremiasz i mówi:

Domine, percussisti eos, et non doluerunt, attrivisti eos, et Tenuerunt accipere disciplinam,

induraverunt facies suos supra petram, et noluerunt reverti. Co to jest Panie, że ich karzesz, a oni

tego nie czują?; skruszyłeś pychę ich na proch, pobrawszy im dostatki wszystkie, a oni się

przecie upokorzyć majestatowi twojemu nie chcą; jużeś ich w chłopy, smolarze, dziekciarze,

szewce, kowale, i wieczne many obrócił, a oni przecię rozumieją się być panami, wolną szlachtą,

jako przedtem, nie widzą się być niewolnikami, nie chcą się wyznać być przed tobą

grzesznikami. Co to za przyczyna Panie, co za zapamiętanie takie? Odpowiada Izajasz:

Przyczyny nie masz inszej jeno ta jedna: Quia transgressi sunt leges, mulaverunt jus, dis-

sipaverunt foedus sempiternum. Już przestąpili we wszystkim prawie dziesięcioro bożych

przykazań, i zaraz też zatem sprawiedliwość świętą sfałszowali, i przeciwko wierze starożytnej

katolickiej konfederacją sobie z różnych sekt uczynili, aby każdemu wolno było imie pańskie

blużnić, jako się komu podoba, i poddanych jeszcze swoich do tego przymuszać.

Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis. Biada wam przeto

Starowolski Szymon - Lament utrapionej Korony Polskiej, ju….pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: