PROGRAM WŁASNY:

EDUKACJA MUZYCZNA W WYCHOWANIU PRZEDSZKOLNYM „W KRAINIE MELODII”

OPRACOWANIE

MGR MAŁGORZATA ŻMUDA

SPIS TREŚCI

WSTĘP              3

I. WPROWADZENIE DO PROGRAMU              5

II. CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU……………………7

III. ZADANIA I CELE NAUCZYCIELA              12

IV. ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA DZIECI ………………………………14

V. METODY I FORMY REALIZACJI PROGRAMU              16

VI. ŚRODKI DYDAKTYCZNE……………………………………………...18

VII. TREŚCI PROGRAMOWE EDUKACJI MUZYCZNEJ DZIECKA  

W PRZEDSZKOLU ZE WSKAZÓWKAMI PRAKTYCZNYMI………...19                                     

1.     ŚPIEW I ZABAWY PRZY MUZYCE………………………………..19

2.     MUZYKOWANIE NA INSTRUMENTACH………………………...22

3.     RUCH PRZY MUZYCE………………………………………………25

4.     SŁUCHANIE MUZYKI (PERCEPCJA)……………………………..29

5.     IMPROWIZACJA (TWORZENIE MUZYKI)……………………...34

6.     INTEGRACJA TREŚCI MUZYCZNYCH I PLASTYCZNYCH….37

7.     INTEGRACJA TREŚCI MUZYCZNYCH I MOWY…………….....40

8. MUZYKOTERAPIA…………………………………………………..44

VIII. INFORMACJA O EWALUACJI              51

BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………...52

ZAŁĄCZNIKI………………………………………………………………...54

„Śpiewane melodie niech uwrażliwiają nasze serca na otaczające nas piękno, będące źródłem wszelkiego dobra. Zachwycające nas, bogate harmonie muzyczne, niech pomogą w tworzeniu harmonijnych układów, tak bardzo potrzebnych w kształtowaniu prawidłowych stosunków międzyludzkich. Pulsujące w muzyce rytmy, niech wyznaczają zdecydowane drogi naszej, coraz pomyślniejszej przyszłości, którą pragniemy przeżywać w pokoju i pełni szczęścia utrwalonego hartem naszej wspólnej, wytrwałej pracy. Niech więc rozkwita piękna, wspaniała sztuka muzyczna”

                                                                                                                  Stefan Stuligrosz

Wstęp

Według V. Lowenvelda, znakomitego znawcy sztuki dziecka, należy jak najwcześniej umożliwić dziecku rozwój zdolności twórczych, poprzez różne formy wychowania estetycznego. To właśnie przedszkole w wyniku zespołu zabiegów wychowawczych, w tym edukacji muzycznej, niejako inicjuje rozwój osobowości dziecka, jego zdolności kreatywnych, kształtuje wrażliwość estetyczną, przygotowuje do aktywnego uczestnictwa w otaczającym świecie. Wiek przedszkolny zaczyna kształtować świadomość muzyczną dziecka. Pierwsze kontakty z muzyką rzutują na późniejsze życie dziecka, nie tylko z punktu widzenia muzycznego, lecz ogólnego rozwoju i wiary we własne możliwości. Obcowanie z muzyką wpływa na rozwój wrażliwości estetycznej. Dzieci łatwo przyswajają muzykę, czerpią z niej niewyobrażalne korzyści i piękno, wrażliwość, pomysłowość, wyobraźnię, muzykalność. Pierwsze kontakty dzieci z muzyką powinny przebiegać w formie swobodnej zabawy, skupiać się głównie w odkrywaniu i rozbudzaniu ich możliwości ekspresyjnych, by stopniowo wchodziły w świat elementarnych zjawisk muzycznych, by wzbudzić w nich trwałe motywacje i zainteresowania. Mając to na uwadze nauczyciel powinien stosować bardzo atrakcyjne formy pracy, aby zajęcia te nie były tylko źródłem wiedzy, ale także rozrywki i by dzieci uczestniczyły w nich dobrowolnie i chętnie. Chcąc wychować ludzi dobrze rozumiejących muzykę należy w przedszkolu eksponować swobodną, twórczą działalność muzyczną dzieci.

Muzyka odgrywa w rozwoju dziecka bardzo ważną rolę. Dzieci zaczynają na nią reagować uczuciowo, ale przede wszystkim stanowi ona dla nich wielką atrakcję i wspaniałą zabawę. Dzieci w wieku przedszkolnym wykazują stałą gotowość i aktywną ciekawość w poznawaniu wszystkiego, co przekazuje otaczający świat. Ważne jest, aby nie tłumić tej postawy, lecz rozwijać ją i wspierać. Dzieciom podoba się to, co przynosi im radość, wywołuje miłe wrażenia, które pobudzają je emocjonalnie i wiążą uczuciowo z otoczeniem. To z kolei skłania je do podejmowania własnych prób i działań w otaczającej je rzeczywistości, do wyrażania siebie, do twórczości artystycznej.

Nie ma dzieci nieuzdolnionych muzycznie. Każdy może znaleźć w muzyce coś, co będzie potrafił robić i co będzie sprawiało mu radość. Jedne dzieci chętnie będą śpiewać, inne mogą zająć się oprawą muzyczno-rytmiczną ( często z akcentem na to drugie), a tańczyć i bawić się przy muzyce uwielbiają wszystkie dzieci. W trakcie zajęć i zabaw muzycznych w przedszkolu są realizowane: ruch przy muzyce, śpiewanie, gra na instrumentach perkusyjnych, słuchanie i tworzenie muzyki. Łączą się one ściśle ze sobą, stanowiąc zwartą i atrakcyjną aktywność muzyczną.

I. WPROWADZENIE DO PROGRAMU

W zawodzie nauczyciela przedszkola pracuję już ponad 20 lat. Bardzo często wykorzystuję muzykę w pracy z dziećmi, ponieważ rozumiem jej znaczenie, zarówno dla mnie jak i dla dzieci, z którymi pracuję. Inspiracją do napisania tego programu stała się chęć wprowadzenia dzieci w świat muzyki, przekazania im swojej wiedzy i doświadczeń. Wiek przedszkolny zaczyna kształtować świadomość muzyczną dziecka, jest najwłaściwszy dla rozpoczęcia podstawowej edukacji muzycznej. Każde dziecko nosi w sobie muzykę spontaniczną, ma potrzebę muzycznej zabawy, śpiewu, gry, tańca, ruchu, tworzenia. Pierwsze kontakty z muzyką rzutują na późniejsze życie dziecka. W czasie prowadzonych zajęć muzycznych, spostrzegłam, ze wszystkie dzieci są wrażliwe na muzykę. Okazują ożywienie i zainteresowanie, chcąc aktywnie uczestniczyć w ćwiczeniach, tańcach i zabawach. Odbywa to się niezależnie od posiadanych, specjalnych, wrodzonych dyspozycji muzycznych. Dlatego tez wykorzystując moje długoletnie doświadczenie w pracy z dziećmi przedszkolnymi chcąc wspierać ich wrażliwość muzyczną i twórczą ekspresję, postanowiłam podjąć się opracowania programu wprowadzającego dzieci w świat muzyki, który pozwoli na poznanie treści związanych z muzyką, umożliwi poszerzanie doświadczeń związanych z wprowadzanymi formami wychowania muzycznego, rozwinie umiejętność współpracy w grupie, rozbudzi wiarę w siebie i własne możliwości.

Proponowany przeze mnie program zajęć muzyczno — ruchowych „W krainie melodii” jest przeznaczony do realizacji w przedszkolu i swym zasięgiem obejmuje dzieci w wieku 3-7 lat uwzględniając ich potrzeby i możliwości rozwojowe. Jest on jednocześnie skierowany do nauczycieli twórczych, dla których wychowanie dziecka poprzez muzykę stanowi dużą wartość dydaktyczno – wychowawczą. Program ma na celu zaspokojenie u dzieci potrzeby słuchania i przeżywania muzyki, ruchu, odprężenia, ekspresji i potrzeby tworzenia. Jest sposobem na aktywną formę spędzenia czasu. Tematyka w nim zawarta stanowi uzupełnienie treści w ramach edukacji muzycznej. Główne założenia programu polegają na kontakcie uczniów z muzyką, ruchem i tańcem.

Program zawiera wstęp, cele kształcenia, zakładane osiągnięcia dzieci, zadania nauczyciela, metody, formy i środki dydaktyczne warunkujące realizację programu oraz treści realizacji, zakres ćwiczeń rytmiczno – muzycznych, propozycje wybranych zabaw i ewaluację programu, literaturę i załączniki. Jest to program własny, dostosowany do realnych możliwości dziecka w wieku przedszkolnym i prowadzącego zajęcia nauczyciela. Jest on zgodny z Podstawą programową wychowania przedszkolnego Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz. U. z dnia 9 maja 2002 r.) Treści zawarte w nim maja˛ na celu ułatwienie pracy nauczycielom i wskazanie oferty dydaktycznej do realizacji treści nauczania muzyki.

Bezpośrednim podmiotem programu jest dziecko w wieku przedszkolnym. Program nie odnosi się do konkretnej grupy wiekowej. Jego realizacja zależy głównie od postawy i zainteresowań nauczyciela, który spośród wielu treści zawartych w programie wybierze najbardziej odpowiednie dla swoich wychowanków, uwzględniając przy tym ich osobiste zainteresowania, fascynacje i uzdolnienia artystyczne. Muzyczne zabawy i zajęcia nie mogą być realizowane w oderwaniu od całości, lecz powinny być wplatane, łączone z innymi treściami kształcenia. Program może być realizowany całościowo lub wybiórczo, zgodnie z indywidualnymi możliwościami dziecka.

Tworząc ten program odstąpiłam od przedstawienia gotowych scenariuszy zajęć, wprowadzając w to miejsce wiele przykładów ćwiczeń i zabaw, gdyż jak pisze W. Sacher: „Nie można (…) podawać nauczycielowi gotowych konspektów zajęć – wzorów. Jeśli jest on świadomy celu, jakiemu ma służyć edukacja muzyczna, sam będzie dokonywał wyboru treści zajęć i form ich realizacji, gdyż tylko on w bezpośrednim kontakcie z uczniem może dokonywać wyborów najtrafniejszych”. Chciałabym, aby podane przykłady działań stanowiły inspirację do tworzenia własnych scenariuszy zajęć, zabaw i modyfikacji. Mam nadzieję, że zdobyte wiadomości i umiejętności dzieci będą mogły wykorzystać w dalszej edukacji w szkole podstawowej, że przyczynią się one do rozwoju zainteresowań muzycznych i zafascynowania muzyką w przyszłości.

II. CELE PROGRAMU

              Cele programu wynikają z założeń „Podstawy programowej wychowania przedszkolnego”, w myśl której celem wychowania jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno- kulturowym.

Program zintegrowany jest z jej treściami:

-         budzenie zaciekawienia otaczającym światem poprzez prowokowanie pytań i dostarczanie radości odkrywania,

-         wykorzystywanie i tworzenie okazji do poznawania rzeczywistości społeczno-kulturowej,

-          umożliwianie dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności, z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu,

-          nabywanie umiejętności poprzez działanie,

-          wspieranie działań twórczych w różnych dziedzinach aktywności,

-          odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie,

-          tworzenie okazji do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań.

Istotnym celem wszelkich działań w realizacji edukacji muzycznej jest rozwój podstawowych zdolności muzycznych i muzykalności. Zdolności muzyczne to zespól wrodzonych i nabytych dyspozycji natury zarówno fizycznej jak i psychicznej, natomiast muzykalność to zdolność emocjonalnego przezywania muzyki. Na zdolności muzyczne składają się różne czynniki: ogólne, takie jak uwaga, wyobraźnia, pamięć wola, ogólna wrażliwość emocjonalna, inteligencja i specjalne - do tych ostatnich należy zaliczyć te wszystkie zdolności umysłu, które pozwalają na spostrzeganie, pamiętanie oraz porównywanie istotnych cech dźwięku i utworów muzycznych. Do wspomnianych podstawowych zdolności muzycznych należą: poczucie wysokości dźwięków, czyli dostrzeganie fizycznych różnic miedzy dźwiękami- ilości ich drgań na sekundę; wrażliwość na barwę dźwięków - jest to spostrzeganie, pamiętanie i estetyczne wartościowanie specyficznych jakości brzmienia instrumentów, głosów ludzkich, zespołów muzycznych, zmian zachodzących w tym zakresie; wrażliwość na głośność dźwięków, czyli tzw." słuch dynamiczny", umożliwiający odczuwanie dynamicznego przebiegu fraz i większych odcinków utworu muzycznego; poczucie wielogłosowości, które jest zdolnością pozwalającą na zauważenie, że brzmi więcej niż jedna melodia; poczucie rytmu - jest to spostrzeżenie, pamiętanie i umiejętność odtwarzania dźwięków w ich wzajemnych stosunkach czasowych; wyobraźnia muzyczna, będąca zdolnością wyobrażania sobie dźwięków- ich wysokości, współbrzmień, barwy, dynamiki, rytmu, tempa, pamiętania melodii i całych utworów muzycznych. Kontakt z muzyką rozwija aktywną i twórczą wyobraźnię.

Szereg zadań muzycznych zakłada samodzielne rozwiązanie ich przez dzieci. Rozwiązania te mają mieć charakter indywidualny, wpływają więc na rozwój myślenia dywergencyjnego, oddalającego umysł dziecka od schematów i typowości. Uświadomione uczniom różne możliwości rozwiązań zadań muzycznych angażują ich wyobraźnię, aktywizują myślenie. Rozwój myślenia dziecka w kontaktach z muzyką następuje także przez uczenie się wartościowania muzyki. Mając z nią kontakt, dziecko przyzywa ją i wydaje o niej opinie estetyczne, co jest równoznaczne z wypowiedzeniem się za jej wartością lub jej brakiem. We wrażliwym obcowaniu z muzyką mogą powstawać w słuchaczach takie uczucia, które nie obudziłby się w nich nigdy. To wzbogacenie sfery uczuć jest niezmiernie ważnym wychowawczo- rozwojowym celem kontaktu z muzyką.

Przeżycie muzyczne ma tez wpływ na kształtowanie się moralnych postaw dzieci. Wzruszenie wywołane muzyką czyni dziecko podatniejszym na wpływy wychowawcze. Treści, jakie niesie muzyka, przede wszystkim w swej warstwie dźwiękowej, ale i towarzyszących piosence tekstach, kształtują poglądy młodych słuchaczy na istotne wartości w kontaktach społecznych, w środowisku, w stosunku do rodzinnego kraju, kultury rodzimej i innych narodów.

              Prowadzanie zajęć muzycznych w przedszkolu przygotuje dzieci do dalszej edukacji muzycznej w szkole.

Cel główny:

    Głównym celem programu „W krainie melodii” jest rozwijanie wrażliwości artystycznej dziecka w wieku przedszkolnym poprzez wzbudzanie zainteresowań muzyką, kształcenie umiejętności jej odbioru i tworzenia.

...