Rozważania po sprawie Moskiewskiego Sądu Obwodowego o zabójstwo.pdf

Józef Gurgul

Rozwa¿ania po sprawie

Moskiewskiego S¹du Obwodowego

o zabójstwo

Uwagi wprowadzaj¹ce do dyskusji

dycznie, to samo odnosi siê do opi-

nii eksperckich. Wreszcie pewne

u³omnoœci dotykaj¹ nawet oglêdzi-

now¹ dokumentacjê. Wszak wszyst-

ko, co siê ustala w protokole, szkicu,

fotografii czy filmie, jest kwesti¹ wy-

boru dokonywanego przez organ

procesowy oraz przybranych do da-

nej czynnoœci specjalistów i bie-

g³ych. Decyduj¹ o tym ich osobnicze

umiejêtnoœci i postawy. Ich zalety

i wady to tak¿e efekt wyczucia, co

w okreœlonej sprawie mo¿e byæ istot-

ne i powinno byæ zapisane „z mo¿li-

w¹ doskona³oœci¹” (verba art. 148 §

2 k.p.k.). Jeœli siê zwa¿y, ¿e badane

wydarzenia s¹ z zasady pogmatwa-

ne i wielowarstwowe, to czasem nie-

³atwo a priori orzec, co w przysz³oœci

bêdzie mia³o wp³yw na poznanie

prawdy. W zainicjowanej dyskusji

powy¿sze uwagi nie mog¹ byæ pomi-

jane.

Wed³ug dyplomaty w brzuchu de-

nata tkwi³ nó¿ z przyczepion¹ doñ

kartk¹ z odrêcznie wykonanym napi-

sem gra¿dank¹ „Za Lenina w Krako-

wie”. Nie³ad w mieszkaniu nasuwa³

przypuszczenia, ¿e mord mo¿e mieæ

pod³o¿e rabunkowe. Znajomi denata

widzieli go ostatni raz 6 grudnia 1989

r. wieczorem w sklepie, gdzie robi³

zakupy. Przed³u¿aj¹ca siê nieobec-

noœæ Jerzego P. w pracy, znanego

z obowi¹zkowoœci, sta³a siê asump-

tem do wys³ania do jego mieszkania

przedstawicieli polskiej kolonii

w Dubnej. Tak dosz³o do ujawnienia

brutalnej i zagadkowej zbrodni.

Jak widaæ, œmieræ P. mia³a miejsce

w czasie przemian ustrojowych

w Polsce, przy czym musia³a zasta-

nawiaæ deklaracja, jakoby by³a to ze-

msta za „Lenina w Krakowie”, czyli za

niedawne uszkodzenia pomnika

w Nowej Hucie. W tym stanie rzeczy

na miejsce zdarzenia delegowano

prokuratora w celu zapoznania siê ze

spraw¹ i wziêcia udzia³u w czynno-

œciach œledczych, stosownie do umo-

wy o pomocy prawnej.

Sprawê o trzy zabójstwa – w tym

Polaka Jerzego P. – warto Czytelni-

kowi przybli¿yæ, poniewa¿ weryfikuje

ona stanowisko, ¿e lepiej i wiêcej

zrobi prokurator czy policjant, nie za-

mykaj¹c siê w krêgu w³asnych do-

œwiadczeñ. Jednoczeœnie nawet

spektakularne obce doœwiadczenie

nie mo¿e byæ przyjmowane bezkry-

tycznie. Sedno zagadnienia le¿y

w ustawicznym porównywaniu do-

robku jednostek i gremiów oraz na-

bywaniu zdolnoœci rozpoznawania,

co jest faktem, a co mitem. Poza tym

zdrowy rozs¹dek zawsze musi iœæ

w parze z przejawianiem inicjatywy

w ka¿dej sytuacji.

Wynika to ze swoistoœci poszcze-

gólnych przestêpstw, co determinuje

odpowiedni¹ indywidualizacjê ich

wykrywania. Nowe œwiaty, a wiêc

tak¿e rzeczywistoœæ konkretnego za-

bójstwa, poznaje siê w dzia³aniu

z domieszk¹ intuicji. Problemy dowo-

dowe natomiast rozwi¹zuje siê g³ów-

nie za pomoc¹ logiki, wiedzy, nauki,

bieg³oœci.

Nastêpnie w procesie karnym

prawdy nie odkrywa siê idealnie,

lecz z pewnym stopniem przybli¿e-

nia. Przesz³oœci danej zbrodni nie

mo¿na zrekonstruowaæ bez pozo-

stawienia bodaj jednej bia³ej plamy 1 .

Poniek¹d bierze siê to st¹d, ¿e w po-

stêpowaniu wykrywczym i œciœle do-

wodowym rzeczywistoœæ odtwarza

siê na podstawie wyjaœnieñ oskar¿o-

nego i zeznañ œwiadków. Oni zaœ siê

myl¹ lub mog¹ siê myliæ, a nierzad-

ko wrêcz k³ami¹. Aczkolwiek spora-

Pierwsza informacja o zbrodni

Du¿o zale¿y od treœci i czasu uzy-

skania pierwszej informacji o dokona-

niu zabójstwa. Szanse œledztwa ro-

sn¹, jeœli dane zawiadomienia s¹ bo-

gatsze i mo¿liwie najœwie¿sze 2 .

W dyskutowanym przypadku pierw-

sza wiadomoœæ by³a spóŸniona w po-

równaniu z chwil¹ pope³nienia zbrod-

ni. Polska ambasada w Moskwie po-

wiadomi³a Ministerstwo Spraw Za-

granicznych clarisem 12 grudnia

1989 r., ¿e poprzedniego dnia po po-

³udniu w mieszkaniu w Dubnej znale-

ziono zw³oki Jerzego P. pracownika

naukowego w tamtejszym Instytucie

Wysokich Energii.

Wybrane aspekty œledztwa

prokuratora w Dubnej

Wzgl¹d na praktyczn¹ u¿ytecz-

noœæ czynionych spostrze¿eñ wyty-

cza granice poni¿szej analizy. Prak-

seologiczne kryterium wyboru jej za-

kresu i kierunku powoduje, ¿e uwaga

bêdzie skupiona na problematyce:

a) oglêdzin miejsca pope³nienia

zbrodni,

b) badania zw³ok.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

Bli¿sze przyjrzenie siê rzeczy pro-

wadzi³o do wniosku g³ównego, ¿e

oglêdziny realizowano bez koniecz-

nej wyobraŸni, dziêki której przewidu-

je siê, co w przysz³oœci mo¿e stano-

wiæ problem, jakie mog¹ byæ potrzeby

œledztwa. Tê czynnoœæ prawid³owo

wykonuje organ procesowy anga¿u-

j¹cy w ni¹ osobist¹ oraz ekspertów

(specjalistów) twórcz¹ inwencjê, wo-

lê, przywi¹zanie do prawdy. Do niej

dochodzi siê przez wyodrêbnianie od

samego pocz¹tku wszelkich nieja-

snoœci i dwuznacznoœci. Tego, czego

prokurator czy policjant tylko trochê

siê domyœlaj¹. Postawienie kropki

nad i w protokole donios³ej czynnoœci

kryminalistyczno-procesowej powin-

no byæ poprzedzone wahaniem z po-

wodu przypuszczenia, ¿e dokumen-

towane szczegó³y maj¹ moc tymcza-

sow¹ wskutek narastania wiedzy

o tym, co siê faktycznie zdarzy³o.

Naocznie mo¿na siê by³o przeko-

naæ, jak okropny ba³agan sprawcy

zrobili w mieszkaniu denata. Z szaf,

szuflad, pawlaczy, z zakamarków

i schowków wyrzucili i wymieszali

ubrania, bieliznê, papiery, dokumen-

ty, przeró¿ne drobiazgi. W ich stercie

znajdowa³y siê rachunki, karty gwa-

rancyjne, dowody zakupu (w celach

handlowych) sprzêtu rtv, grzejników,

sto³owych nakryæ, kosmetyków etc.

Oznaki wszechobecnego pl¹dro-

wania mog³y oznaczaæ zawziêtoœæ

zabójców poszukuj¹cych jakiegoœ

sezamu, którego spodziewali siê

u cudzoziemca pracuj¹cego w presti-

¿owym instytucie i ubocznie handlu-

j¹cego. Prima faciae trudno by³o do-

ciec, czy i co konkretnie uby³o z do-

bytku Jerzego P. Ta niepewnoœæ

komplikowa³a te¿ kwestiê motywów

czynu. Wobec wielu niejasnoœci wy-

magaj¹cych usuniêcia ju¿ we wstêp-

nej fazie œledztwa delegowany proku-

rator zaproponowa³, co nastêpuje:

1) uzupe³nienie oglêdzin miejsca

zabójstwa; wa¿n¹ inspiracj¹ do tego

wnioskowania sta³a siê informacja,

¿e nies³ychanie przezorny pokrzyw-

dzony mia³ oszczêdnoœci w pieni¹-

dzach i wyrobach ze z³ota, a wci¹¿

obawiaj¹c siê kradzie¿y, najprawdo-

podobniej wiêc trzyma³ je w schow-

kach, na przyk³ad w œcianie. W poko-

ju, w którym rozegra³a siê tragedia,

zwraca³a uwagê obszerna szafa, po-

³¹czona ze œcian¹ rzucaj¹cymi siê

w oczy pajêczynami. Po opukaniu

œciany wykryto w zakamuflowanym

schowku dziewiêæ wyrobów ze z³ota,

trzydzieœci jeden tysiêcy z³otych oraz

dwa tysi¹ce rubli;

2) zabezpieczanie i dok³adne do-

kumentowanie kart gwarancyjnych,

dowodów zakupu, zapisków adresów

oraz telefonów. Fabryczne numery,

marki i inne dane z owych kart i kwi-

tów mog³yby u³atwiæ bowiem identyfi-

kacjê skradzionych przedmiotów,

gdyby siê je kiedykolwiek gdzieœ od-

nalaz³o. Adresy i numery telefonów

natomiast pozwalaj¹, co oczywiste,

obmyœlaæ wersje osobowe i nie tylko

osobowe.

Mutatis mutandis uda³o siê w koñ-

cu stwierdziæ prawie na pewno, ¿e

bandyci zrabowali ko¿uch, garnitur

z dodatkow¹ par¹ spodni, walizkê ze

sztucznej skóry, kosmetyki, alkohol

i trudn¹ do okreœlenia sumê pieniê-

dzy. By³y to konstatacje istotne dla

ukierunkowania ewentualnych prze-

szukañ u podejrzanych osób i dla

wyboru szczegó³ów taktyki przes³u-

chañ.

Gdy chodzi o zewnêtrzne oglêdzi-

ny i sekcjê zw³ok, na ich efekty nale-

¿y spojrzeæ przez pryzmat czasu (6

dni), jaki up³yn¹³ od chwili zgonu Je-

rzego P. 3 . Zanik wczesnych znamion

œmierci nie u³atwi³ zdefiniowania mo-

mentu jej nast¹pienia. Zw³aszcza

w tym kontekœcie dobrze prezento-

wa³o siê postanowienie prokuratora

z Dubnej o powo³aniu zespo³u eks-

pertów do przeprowadzenia sekcji

zw³ok. Profesjonalne zredagowanie

siedemnastu szczegó³owych pytañ

mobilizowa³o wysi³ki badawcze bie-

g³ych. Pytania te dotyczy³y w zasa-

dzie ogó³u niejasnoœci, ale wspó³-

okreœla³y równie¿ metody postêpo-

wania eksperckiego 4 .

Biegli jednak niezupe³nie dostro-

ili siê do potrzeb œledztwa zaryso-

wanych w odnoœnej decyzji. Bada-

nie sekcyjne niedopuszczalnie za-

cieœnili. Chyba pod wp³ywem pew-

nych przyczyn zgonu, za jakie uzna-

li – obiektywnie nie bez racji – na-

stêpstwa siedmiu ran k³utych. By³y

one rozmieszczone od wyrostka

mieczykowatego a¿ po rejon fa³du

pachwinowego 5 . Sekcji Ÿle zrobio-

nej nie da siê naprawiæ, a utraco-

nych z tej przyczyny informacji – od-

zyskaæ. Mimo rozpowszechnienia

tego stanowiska sekcjê wykonano

tylko czêœciowo. Z protoko³u wyni-

ka, ¿e zaniechano otwarcia jamy

czaszki, nie badano miêœni twarzy,

pleców i koñczyn. Chocia¿ ujawnio-

no z³amanie koœci gnykowej, tylko

czêœciowo preparowano miêœnie

szyi. Protokó³ sekcji nie mówi, czy,

i ewentualnie jaki, materia³ biolo-

giczny zosta³ zabezpieczony do ba-

dañ laboratoryjnych. Szkoda, gdy¿

wskutek tych uchybieñ w sztuce s¹-

dowo-lekarskiej mog³o dojœæ do

utraty danych charakteryzuj¹cych

modus operandi i osobowoœæ

sprawcy (sprawców) zabójstwa oraz

uprawdopodobniaj¹cych zachowa-

nie ofiary, na przyk³ad czy podjê³a

obronê i czy mog³a zadaæ napastni-

kowi obra¿enia. Wykrywcza i œciœle

procesowa rola takich ustaleñ jest

tak bezsporna, ¿e nie sposób bli¿ej

j¹ analizowaæ. Mo¿na siê jedynie

domyœlaæ, ¿e nierespektowanie nie-

których kanonów nauk s¹dowych

opóŸni³o os¹dzenie sprawy zabój-

stwa Jerzego P.

Zagadnienia wersji, typowania,

wykrywania

Okolicznoœci i odleg³y czas ustala-

nia, kto zabi³ Jerzego P., nasuwaj¹

uzasadnione podejrzenia o nazbyt

swobodne podejœcie do zasad opra-

cowywania, modyfikowania (w miarê

potrzeb) i sprawdzania kryminali-

stycznych wersji jako odpowiedników

tzw. siedmiu z³otych pytañ 6 . Materia-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

³u wyjœciowego do ich obmyœlania by-

³o w³aœciwie bez liku.

G³êbsze rozwa¿anie problemu bli-

skiego ka¿demu praktykowi œledcze-

mu nie ma sensu. Dla osi¹gniêcia ce-

lów niniejszej publikacji wystarczy

poruszenie kilku szczegó³ów najbar-

dziej go obchodz¹cych. Z tego punk-

tu widzenia zaciekawia zespó³ mo¿li-

wych hipotez dotycz¹cych liczby, mo-

tywów, osobowoœci i sposobu dzia³a-

nia sprawców. Znacz¹ce by³o nakry-

cie sto³u na trzy osoby. Trzy talerzyki

z resztkami kie³basy i przysma¿onej

cebuli, tyle samo lampek wina i jeden

kieliszek po wódce. Napoje by³y nie-

szczególnej jakoœci, co ze wzglêdu

na kulturê osobist¹ denata mia³o

pewn¹ wymowê. Na szklanych na-

czyniach znajdowa³y siê œlady linii

papilarnych.

Widocznie przybysze zaaran¿o-

wali taki zestaw alkoholi i zak¹sek,

dlatego ¿e pokrzywdzony uchodzi³ za

cz³owieka wybrednego, stroni¹cego

od napojów wyskokowych, zw³asz-

cza kiepskich marek, ceni¹cego este-

tyczn¹ stronê jedzenia i picia. Tym je-

go upodobaniom przeczy³ obskurny

wygl¹d sto³u. Ale jednoczeœnie doœæ

wyraŸnie uprawdopodobni³ on tezê,

¿e goœcie byli niejako zadomowieni

u Jerzego P., a i tym razem sporo

czasu u niego spêdzili, zanim go za-

atakowali. Bez w¹tpienia by³o ich

dwóch, o czym mo¿na s¹dziæ na pod-

stawie oceny uszkodzeñ cia³a P. Za-

dano mu przecie¿ siedem ran k³utych

no¿em z brzeszczotem mierz¹cym

oko³o 10 cm, a ponadto z³amano róg

koœci gnykowej. W rachubê zatem

wchodz¹ dwa narzêdzia: nó¿ i rêka,

wywieraj¹ca ucisk na górny odcinek

dróg oddechowych. Z w³asnych ba-

dañ i autopsji wynika, ¿e w akcji prze-

stêpca nie zmienia narzêdzia. Reali-

zuje zamiar raz obranym narzê-

dziem 7 . Poza tym pos³uguj¹cy siê

no¿em napastnik mia³by k³opoty

z równoczesnym uciskaniem szyi de-

nata, chocia¿by dlatego ¿e ten by³

mê¿czyzn¹ okaza³ym i sprawnym fi-

zycznie.

W teorii i praktyce panuje zgoda,

¿e poznanie motywu sprzyja typowa-

niu, wykrywaniu i udowodnieniu winy

sprawcy czynu kryminalnego 8 . Przy

czym szczególnie w przypadku za-

bójstw wystêpuje z zasady zjawisko

polimotywacji. Przestêpca realizuje

szereg celów, jednak jeden z moty-

wów mo¿e mieæ znaczenie szczegól-

ne. Pierwszoplanowym zadaniem

sta³o siê przeto poszukiwanie odpo-

wiedzi na pytanie, dlaczego Jerzy P.

zosta³ zabity. W Dubnej fama nios³a,

¿e jest on osob¹ majêtn¹, co dla nie-

jednego mog³o stanowiæ pokusê do

targniêcia siê na jego ¿ycie, ¿eby po-

si¹œæ spodziewane dobra materialne.

Z przyczyn ju¿ wczeœniej omówio-

nych wersja motywu rabunkowego

by³a wiêc doœæ oczywista, ale nieje-

dyna, jak sugerowali miejscowi decy-

denci (tylko rabunek). Takie stanowi-

sko zosta³o zajête w toku rozmów

w Dubnej i Moskwie oraz w pisem-

nym sprawozdaniu z delegacji.

Nale¿a³o sformu³owaæ i zweryfiko-

waæ hipotezê, ¿e zabójcy kierowali siê

te¿ pobudkami politycznymi, ideolo-

gicznymi itp. Co prawda, by³a ona

mniej prawdopodobna ni¿ rabunko-

wa, wymaga³a tego jednak zwyczajna

ostro¿noœæ i doœwiadczenie zawodo-

we. Wszak typowanie zwyk³ego rabu-

sia nie wydawa³o siê wystarczaj¹ce

w przypadku pisz¹cego przy zw³o-

kach Jerzego P.: „Za Lenina w Krako-

wie. Tak zdie³ajem so wsiemi!”.

Wci¹¿ traktuj¹c drug¹ wersjê mo-

tywu zbrodni jako drugoplanow¹, nie

mo¿na siê oprzeæ wra¿eniu, ¿e pod

pewnymi wzglêdami by³a ona cie-

kawsza ni¿ rabunkowa, a przy tym

pobudza³a wyobraŸniê i wp³ywa³a na

uatrakcyjnienie pracy œledczej jako

takiej. Poniek¹d decyduje o tym na-

znaczona swoistym fatum biografia

pokrzywdzonego, urodzonego w

1932 r. w B. na Kresach Wschodnich

II RP. Tam¿e jego ojciec by³ adwoka-

tem, a przed wojn¹ nadto starost¹.

Aresztowany przez NKWD w 1940 r.

przepad³ bez wieœci. Tymczasem Je-

rzy P. by³ depozytariuszem rodowej

tajemnicy mówi¹cej, ¿e zapobiegliwi

rodzice ukryli jakiœ skarb (z³oto, pie-

ni¹dze?). ¯y³ on wiêc nadziej¹, ¿e

odzyska ów skarb. Problem tylko: jak

tego dokonaæ, gdy miasteczko B. le-

¿a³o nadal w granicach ZSRR? Nor-

malna droga prowadzi³aby donik¹d.

Zastanawiaj¹ce, ¿e pokrzywdzony

dwukrotnie wyje¿d¿a³ z Dubnej niby

to do Polski, jednak pañstwowej gra-

nicy nie przekracza³ 9 . Urlop spêdzi³

przeto w ZSRR, lecz gdzie przebywa³

i co w tym czasie robi³, z kim siê spo-

tyka³, tego nie wiadomo. Kolejna

kwestia to czy pokrzywdzony nie per-

traktowa³ z kimœ obrotnym, lecz nie-

uczciwym, w sprawie wspólnej eska-

pady do rodzinnego B. po swój skarb.

Byæ mo¿e w tym nurcie myœlenia

mieœci siê jakaœ cz¹stka prawdy

o wydarzeniach z 6 grudnia 1989 r.

w mieszkaniu Jerzego P. To tylko

znaki zapytania, w œledztwie jednak

one licz¹ siê najbardziej.

Wreszcie inny temat. Si³¹ napêdo-

w¹ postêpowania przygotowawczego

powinny byæ równie¿ czynnoœci dyk-

towane zabezpieczeniem œladów linii

papilarnych. Nieco do myœlenia daj¹

wszak¿e enigmatyczne wyjaœnienia

udzielane delegowanemu prokurato-

rowi. Otó¿ prokurator z Dubnej infor-

mowa³, ¿e przedmiotowe œlady wy-

krywano z u¿yciem „jakiegoœ prosz-

ku, argentoratu lub grafitu”, prokura-

tor z Moskwy natomiast mówi³ o za-

stosowaniu techniki laserowej. Nie

dramatyzuj¹c owych rozbie¿noœci,

mo¿na pomyœleæ o ich znaczeniu.

I ró¿nie je oceniæ.

W dyskusji wokó³ zadañ œledztwa

poruszano te¿ wskazania, w myœl

których nale¿y typizowaæ i wykrywaæ

sprawców zabójstwa w oparciu o wy-

niki badania relacji:

a) sprawca – miejsce czynu,

b) sprawca – ofiara.

Za celowoœci¹ uruchomienia tego

kierunku dowodzenia przemawia³o

doœwiadczenie zawodowe 10 oraz na

bie¿¹co gromadzone informacje

w Dubnej oraz w drodze pomocy

prawnej – w Polsce. Istotne elemen-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

ty do charakterystyki domniemanych

przestêpców wnosi³y ustalenia, ¿e

Jerzy P. by³ cz³owiekiem pedantycz-

nym, rozwa¿nym, z dobrymi manie-

rami, doœæ nieufnym, zachowuj¹cym

„bezpieczny” dystans wobec ludzi

nieznanych lub ma³o mu znanych.

Szczególnie w porze wieczorowej

móg³ wiêc przyj¹æ w mieszkaniu

tylko znajomych i zasi¹œæ do wspól-

nego sto³u ze sta³ymi goœæmi. Ich

bli¿sze dookreœlenie umo¿liwia³y

zgodne zeznania polskich i rosyj-

skich œwiadków na temat handlowa-

nia przez pokrzywdzonego towarami

polskimi w Dubnej (ewentualnie

w Moskwie) i vice versa. By³ to han-

del transgraniczny w obie strony.

Zdarza³ siê te¿ skup dolarów. W sy-

gnalizowanej wymianie dóbr uczest-

niczyli ró¿ni ludzie, w tym powi¹zani

z milicj¹ i innymi organami w³adzy

w Dubnej. Jerzego P. móg³ zatem za-

biæ ten, kto s¹dzi³, ¿e zarabia on kro-

cie w instytucie, a do tego jeszcze

pok¹tnie dorabia.

O znacz¹ce rysy portrety pamiê-

ciowe wzbogaci³a ¿ona jednego

z polskich pracowników instytutu

w Dubnej. Danuta C. zezna³a, ¿e na

pocz¹tku grudnia 1989 r. P. zwierza³

siê jej, ¿e z dwoma mê¿czyznami

rozmawia³ o wymianie dewiz. Z pew-

n¹ doz¹ fascynacji podkreœla³, ¿e:

„przyjechali eleganckim samocho-

dem na niedubnieñskich numerach”,

przy czym jeden liczy³ ok. 19 lat, a

drugi – ok. 30 lat. Relacje Danuty C.

wypada³oby kojarzyæ z wiedz¹

œwiadka Tadeusza P. Mówi³ on

o handlowaniu dolarami przez po-

krzywdzonego w jednym z moskiew-

skich hoteli. Nabywcami lub sprze-

dawcami dolarów USA mia³o byæ

dwóch mê¿czyzn, ocieraj¹cych siê –

co warte zapamiêtania – o miasto Di-

mitrow. Miasto, które kojarzy siê tak

jak Pruszków czy Wo³omin. Kojarze-

nie tym bardziej sensowne, ¿e

w podrêcznym osobistym kalenda-

rzyku Jerzy P. zanotowa³ „Dimitrow”

pod koniec listopada i dok³adnie

3 grudnia 1989 r. Jakby szed³ na

spotkanie œmierci. LuŸne zapiski

i zeznania ró¿nych osób potwierdza-

³y utrzymywanie przezeñ nieoficjal-

nych interesów w Dimitrowie, Dub-

nej, Gatczynie k. Leningradu, Kim-

rze, Leningradzie, Moskwie…

Gdy siê do tego doda, ¿e oprócz

powy¿szych danych prowadz¹cy

œledztwo dysponowali równie¿ zesta-

wem œladów linii papilarnych, mo¿na

by oczekiwaæ prêdkiego sukcesu wy-

krywczego. Tak siê nie sta³o. Bez od-

powiedzi musz¹ zostaæ pytania, dla-

czego fina³ kazusu Jerzego P. by³ ta-

ki, jaki by³. Godzi siê tylko nadmieniæ,

¿e dobry pomys³ œledczy bywa czê-

sto dzie³em przypadku 11 .

Domnuszkin ¿y³ burzliwie. Latem

1990 r. w Kraju Krasnodarskim, gdzie

przebywa³ z Nowikowem i kilku inny-

mi kompanami, w pijackiej zwadzie

pozbawi³ ¿ycia B.A. Turuna. Dnia

1 lutego 1991 r. natomiast zabi³ Wa-

dima Aleksandrowicza Nowikowa,

œwiadka i zarazem uczestnika zbrod-

ni w Dubnej. Domnuszkin twierdzi³,

¿e Nowikow atakowa³ go pistoletem,

wiêc wyrwa³ mu z rêki broñ i jednym

strza³em spowodowa³ œmiertelne zej-

œcie. Ostatni wypadek nieuchronnie

musia³ prowadziæ do ujêcia Do-

mnuszkina. Przes¹dzi³y o tym

zw³aszcza zeznania œwiadków.

W dniu 3 marca 1991 r. Domnuszkina

tymczasowo aresztowano. Wyrokiem

z dnia 23 sierpnia 1993 r. nr akt 2-

264/93 Moskiewski S¹d Obwodowy

skaza³ go za ka¿de z trzech zabójstw

na karê po 7 lat pozbawienia wolno-

œci. S¹d orzek³ tak¿e karê ³¹czn¹

8 lat. Nie mo¿na uznaæ tego wyroku

za nadto surowy, ale trudno z nim po-

lemizowaæ, jeœli nie bra³o siê udzia³u

w tym, co wydarzy³o siê na sali roz-

praw. Wa¿ne przecie¿ s¹ bezpoœred-

nie odczucia sk³adu s¹dz¹cego.

Ujêcie sprawcy i wyrok

Aleksander Wiktorowicz Do-

mnuszkin urodzony w 1970 r. posia-

daj¹cy œrednie wykszta³cenie, ¿ona-

ty, ojciec dwojga dzieci – ju¿ jako sie-

demnastoletni ch³opak by³ karany za

przestêpstwa kryminalne. Mo¿na ra-

cjonalnie za³o¿yæ, ¿e wtedy pobrano

od niego odciski linii papilarnych. On

i Wadim Aleksandrowicz Nowikow

wieczorem 5 grudnia 1989 r. przyszli

z poczêstunkiem do Jerzego P. w ce-

lach niby-handlowych. W trakcie go-

œciny, dzia³aj¹c pod wp³ywem alkoho-

lu, zaatakowali i zamordowali gospo-

darza. Domnuszkin u¿ywa³ no¿a. Do-

konali równie¿ kradzie¿y.

Praktyk œledczy zapewne zauwa-

¿y³ ju¿, ¿e wówczas Domnuszkin li-

czy³ dok³adnie 19 lat, a Nowikow – co

mo¿na wyczytaæ z akt sprawy – 30

lat. Uderza, ¿e identycznie na oko

ocenia³ ich wiek Jerzy P. i postronny

œwiadek. To ciekawe doœwiadczenie

z praktyki, z którego trzeba wyci¹-

gn¹æ jakieœ wnioski, gdy¿ w teorii

doœæ sceptycznie okreœla siê ustale-

nie wieku osoby na podstawie ze-

znañ (wyjaœnieñ). Rozs¹dnie zatem

postêpuje prokurator lub policjant na

co dzieñ ho³duj¹cy zasadzie contra-

ria sunt complementa (przeciwieñ-

stwa siê uzupe³niaj¹).

Podsumowanie dyskusji

Œledztwo jest swoist¹ sztuk¹, a dla

jego entuzjastów mo¿e byæ tak¿e

sposobem na ¿ycie. Sherlock Hol-

mes podobno studzi³ g³owy œled-

czych ostrze¿eniem, ¿e powszednia

zbrodnia bywa najbardziej tajemni-

cza. Rzeczywistoœæ mo¿e byæ bogat-

sza od wizji wymyœlonej przez profe-

sjonalistê, nawet najlepszego. Dlate-

go prowadz¹cy sprawê powinien

podporz¹dkowaæ swoje decyzje

i czynnoœci wykrywczo-dowodowe

zasadzie niezaprzepaszczania ja-

kichkolwiek wskazówek i informacji,

które mog¹ siê przyczyniæ do wytro-

pienia przestêpcy.

Wydaje siê, ¿e w przypadku zabój-

stwa Jerzego P. prowadz¹cym œledz-

two przyœwieca³a zasada „jakoœ tam

bêdzie”. Domnuszkin i Nowikow mo-

gli byæ bowiem wykryci wczeœniej. To

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

za³o¿enie nie powinno byæ oceniane

jako nierealne, jeœli siê pamiêta o za-

bezpieczaniu œladów linii papilar-

nych, „eleganckim samochodzie na

niedubnieñskich numerach” czy dzie-

wiêtnastolatku i trzydziestolatku, któ-

rzy tym samochodem przyjechali. Za-

istnia³o przeto kilka optymistycznie

rokuj¹cych punktów zaczepienia. Na-

le¿a³o je konsekwentnie dr¹¿yæ i po-

g³êbiaæ obraz zbrodni.

By³y to przyk³adowo ujête warunki

sine qua non postawienia przed s¹-

dem obu zabójców, Domnuszkina

i Nowikowa. Dziêki wys³uchaniu tak-

¿e Nowikowa mielibyœmy wiêcej do

powiedzenia na temat prawdy Do-

mnuszkina. Prawda zaœ jest funda-

mentem wymiaru sprawiedliwoœci.

Miko³aja Kopernika, Toruñ 2004, s.

187; S. Kalinowski: Bieg³y i jego

opinia, Wydawnictwo CLK KGP,

Warszawa 1994, s. 46, 86–95; J.

Gurgul: Studium przypadku zbrod-

niczego otrucia, „Policja. Kwartalnik

Kadry Kierowniczej Policji”, 2003, nr

1–2, s. 48, 49;

4 E. Chróœcielewski, S. Raszeja:

Sekcja zw³ok. Technika z uwzglêd-

nieniem metodyki s¹dowo-lekarskiej

i wskazówek diagnostycznych,

PZWL, Warszawa 1970, passim; A.

Jakliñski i wspó³autorzy: Medycy-

na s¹dowa. Podrêcznik dla studen-

tów medycyny, PZWL, Warszawa

1983, s. 42–55;

5 por. P. Girdwoyñ: op.cit. s. 89–99

i passim; K. Juszka: Wersja nie-

prawdopodobna, [w] Nauka wobec

przestêpczoœci. Ksiêga ku czci Pro-

fesora Tadeusza Hanauska, red. J.

B³achut, M. Szewczyk, J. Wójci-

kiewicz, Wydawnictwo Instytutu

Ekspertyz S¹dowych, Kraków 2001,

s. 87–90; tej¿e: Wp³yw budowy wer-

sji kryminalistycznej na wykrywal-

noœæ sprawców przestêpstw, [w]

Rozprawy z Ja³owcowej Góry. Mate-

ria³y z III Zjazdu Katedr Kryminalisty-

ki, Dobczyce, 11–13 czerwca 2003,

red. J. Wójcikiewicz, Wydawnictwo

Instytutu Ekspertyz S¹dowych, Kra-

ków 2004, s. 143–148;

6 J. Gurgul: Œledztwa w sprawach za-

bójstwa, passim;

7 J.K. Gierowski: Motywacja za-

bójstw, Akademia Medyczna im. Mi-

ko³aja Kopernika, Kraków 1989, s.

44–68 i passim; zob. ponadto pi-

œmiennictwo cytowane w pracy J.

Gurgula: Zabójstwo z lubie¿noœci.

Studium kryminalistyczo-procesowe,

MSW, Warszawa 1981, s. 165–176;

8 Tak¹ informacjê uzyska³ autor od

rodziny zmar³ego;

9 Szerzej o tym pisze M. Szaszkie-

wicz: Model opracowywania charak-

terystyki psychofizycznej nieznane-

go sprawcy zabójstwa, [w] Zabójcy

i ich ofiary, red. J.K. Gierowski, T.

Jaœkiewicz-Obydziñska, Wydaw-

nictwo Instytutu Ekspertyz S¹do-

wych, Kraków 2003, s. 175–228;

10 por. S. Waltoœ: Owoce zatrutego

drzewa, Wydawnictwo Literackie,

Kraków 1978, s. 5; Le M. Snyder:

Morduntersuchung, Kriminalistik Ver-

lag, Hamburg, s. 31.

PRZYPISY

1 Szerzej o znaczeniu pierwszych in-

formacji E. Locard: Dochodzenie

przestêpstw wed³ug metod nauko-

wych, Ksiêgarnia Powszechna, £ódŸ

1937, s. 2–4, prze³. R. Merson, E.

Wiœniewski, Z. Czeczot; T. To m a -

szewski: Kryminalistyka ogólna,

Wydawnictwo Comer, Toruñ 1996, s.

30; J. Gurgul: Œledztwa w sprawach

o zabójstwa, MSW, Warszawa 1977,

s. 45–53; tego¿: Znaczenie pierw-

szych informacji czynnoœci w spra-

wach o zabójstwa z lubie¿noœci,

„Problemy Kryminalistyki”, 1978, nr

133;

2 Por. E. Locard: op.cit., s. 51, gdzie

wypowiedziano powszechnie znan¹

sentencjê: czas, który up³ywa, to

prawda, która znika przed nami;

3 Szerzej patrz: T. Wid³a: Metodyka

ekspertyzy, [w] Ekspertyza s¹dowa,

red. J. Wójcikiewicz, Kantor Wy-

dawniczy Zakamycze, Kraków 2002,

s. 26; E. Gruza: O b³êdach i ich

przyczynach w opiniach bieg³ych,

[w] Doctrina multiplex veritas una.

Ksiêga Jubileuszowa ofiarowana

Profesorowi Mariuszowi Kulickiemu,

red. A. Bulsiewicz, A. Marek, V.

Kwiatkowska-Darul, Uniwersytet

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: