nadajnik.PDF

M I N I P R O J E K T Y

Wspólną cechą układów opisywanych w dziale "Miniprojekty" jest łatwość ich praktycznej

realizacji. Na zmontowanie i uruchomienie układu wystarcza zwykle kwadrans. Mogą to być

układy stosunkowo skomplikowane funkcjonalnie, niemniej proste w montażu i uruchamianiu, gdyż

ich złożoność i inteligencja jest zawarta w układach scalonych. Wszystkie projekty opisywane w

tej rubryce są wykonywane i badane w laboratorium AVT. Większość z nich wchodzi do oferty

kitów AVT jako wyodrębniona seria “Miniprojekty” o numeracji zaczynającej się od 1000.

Miniaturowe nadajniczki FM

Czy moøna zbudowaÊ

nadajnik radiowy

pracuj¹cy w paúmie

UKF wykorzystuj¹c

wy³¹cznie uk³ady

scalone

z rodziny TTL, nie

wykonuj¹c przy tym ani

jednej cewki, ani

d³awika? Postanowi³em

sprawdziÊ

doúwiadczalnie, czy jest

to moøliwe. Rezultaty

eksperymentÛw okaza³y

siÍ bardzo zachÍcaj¹ce.

Nie zbudowa³em oczywiú-

cie nadajnikÛw FM z†praw-

dziwego zdarzenia, ale raczej

proste zabawki umoøliwiaj¹-

ce przes³anie sygna³u akus-

tycznego na niewielk¹ odleg-

³oúÊ. Niemniej, zabawki te

mog¹ mieÊ praktyczne zasto-

sowanie i†mog¹ byÊ uøyte

w†prostych uk³adach sygnali-

zacyjnych czy alarmowych.

Moc nadajniczkÛw jest bar-

dzo ma³a i†ich stosowanie

z†ca³¹ pewnoúci¹ nie narusza

obowi¹zuj¹cych w†Polsce

przepisÛw reguluj¹cych ko-

rzystanie z†radiowych urz¹-

dzeÒ nadawczych. Pomimo

to, nasze nadajniki przy nie-

prawid³owym zestrojeniu

mog¹ skutecznie zak³ÛciÊ od-

biÛr stacji radiowych i†tele-

wizyjnych w†promieniu kil-

ku - kilkunastu metrÛw.

Do budowy nadajnikÛw

wykorzysta³em wy³¹cznie

uk³ady TTL serii Standard.

By³ to kolejny eksperyment

maj¹cy wykazaÊ, øe uk³ady te

mog¹ jeszcze znaleüÊ zasto-

sowanie w†konstrukcjach ty-

powo amatorskich i†nie

wszystkie z†nich naleøy juø

wyrzuciÊ na úmietnik.

dzi³o! Tak w³¹czona bramka

z uk³adem Schmitta zaczyna

generowaÊ drgania o†czÍstot-

liwoúci zbliøonej do maksy-

malnej czÍstotliwoúci pracy

danego uk³adu. Stosuj¹c kon-

densator w³¹czony pomiÍdzy

po³¹czone ze sob¹ wejúcia

i†wyjúcie bramki a†masÍ, mo-

øemy tÍ czÍstotliwoúÊ

w†pewnym zakresie regulo-

waÊ.

Opis dzia³ania

uk³adu

Na rys. 1 pokazano sche-

maty elektryczne trzech na-

dajnikÛw rÛøni¹cych siÍ od

siebie stopniem z³oøonoúci

i†pe³nionymi funkcjami.

Omawianie schematÛw roz-

poczniemy od najprostszego

nadajnika, oznaczonego na

rysunku liter¹ ìAî.

Jest to rzeczywiúcie chy-

ba najprostszy z†moøliwych

uk³adÛw nadajnikÛw FM:

zbudowany jest na dwÛch

(prawdÍ mÛwi¹c, wystarczy-

³aby nawet jedna) czterowej-

úciowych bramkach NAND

typu 7413, ktÛrych zwarte

wyjúcia (dla zwiÍkszenia pr¹-

du) s¹ po³¹czone z wejúciami.

Takie po³¹czenie wraz z kon-

densatorem C3 spowoduje

powstanie oscylacji w†uk³a-

dzie z bramkami 7413 (gene-

rator relaksacyjny), ale prze-

cieø w³aúnie o†to nam cho-

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 8/99

M I N I P R O J E K T Y

przez prosty generator zbu-

dowany na bramkach IC1A

i†IC1B. Pozosta³e bramki za-

warte w†strukturze uk³adu

7400 wykorzystane zosta³y do

budowy generatora w.cz.

dzia³aj¹cego na identycznej

zasadzie co generator z†rys.

1a. Przy odbieraniu sygna³u

pochodz¹cego z†tego nadaj-

nika, w†odbiorniku s³yszymy

ci¹g³y sygna³ akustyczny

o†czÍstotliwoúci okreúlonej

pojemnoúci¹ C2 i†rezystancj¹

R2. Z†wartoúciami elementÛw

takimi jak na schemacie,

czÍstotliwoúÊ tego tonu wy-

nosi ok. 600Hz.

Trzeci, najbardziej rozbu-

dowany nadajnik zosta³ po-

kazany na rys. 1C. Do jego

budowy wykorzysta³em dwa

uk³ady scalone TTL - 7400

i†7413. Na dwuwejúciowych

bramkach NAND zawartych

w†IC2 zbudowane zosta³y

dwa generatory m.cz.: wytwa-

rzaj¹cy sygna³ o czÍstotliwoú-

ci ok. 1Hz (bramki D†i†C) oraz

kluczowany przez niego ge-

nerator czÍstotliwoúci akus-

tycznej (bramki A†i†B). Gene-

rator w.cz., zbudowany iden-

tycznie jak dwa poprzednie,

wytwarza falÍ noún¹ modulo-

wan¹ krÛtkimi tonami o†czÍs-

totliwoúci ok. 600Hz.

Na zakoÒczenie tego opi-

su warto sprostowaÊ pewn¹

nieúcis³oúÊ. Przez ca³y czas

mÛwiliúmy o†budowie nadaj-

nikÛw FM, co niezupe³nie

jest zgodne z†prawd¹. Mamy

tu do czynienia ze szczegÛl-

nym rodzajem modulacji

(kluczowaniem fali noúnej),

ktÛry rÛwnie dobrze mogli-

byúmy nazwaÊ modulacj¹ am-

plitudy od 0†do 100%. Nie

zmienia to faktu, øe nadawa-

ne sygna³y s¹ poprawnie od-

bierane przez odbiorniki FM

pracuj¹ce w zakresie fal ul-

trakrÛtkich.

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory

560

6 szt.

Kondensatory

100nF

3 szt.

F−MKT

2 szt.

100

F/10V

3 szt.

470

F/10V

1 szt.

trymer miniaturowy

30pF

Montaø i†uruchomienie

Opisane uk³ady, a†w†szcze-

gÛlnoúci pierwszy z†nich, moø-

na by by³o wykonaÊ jako

ìpaj¹kaî, bez stosowania ob-

wodu drukowanego. Uwaøam

jednak, øe do kaødego uk³adu

elektronicznego, nawet gdy-

by zbudowany by³ z†jednego

tranzystora, naleøy zaprojek-

towaÊ p³ytkÍ obwodu druko-

wanego, wyposaøon¹ w†po-

trzebne z³¹cza i†punkty lu-

townicze. Na rys. 2 pokazano

rozmieszczenie elementÛw na

trzech ma³ych p³ytkach, ktÛ-

re wejd¹ w†sk³ad kitu zawie-

raj¹cego zestaw elementÛw

potrzebnych do budowy

wszystkich trzech nadajni-

kÛw.

Montaø uk³adÛw nie wy-

maga jakiegokol-

wiek komenta-

rza, a†zmonto-

wane nadajni-

ki wymagaj¹

jedynie do-

strojenia

czÍstotli-

woúci ge-

nerowanej

fali noúnej.

3 szt.

Półprzewodniki

7400

2 szt.

7413

2 szt.

Różne

Złącze ARK3 (3,5mm) 1 szt.

Złącze ARK2 (3,5mm) 2 szt.

Rys. 2.

P³ytka drukowana wraz z kom-

pletem elementÛw jest dostÍpna

w AVT - oznaczenie AVT-1233.

Stosuj¹c kondensator stro-

jeniowy o†pojemnoúci

5..30pF uda³o mi siÍ uzyskaÊ

zakres przestrajania nadajni-

ka obejmuj¹cy prawie ca³y

wykorzystywany w†naszym

kraju zakres UKF (z modula-

cj¹ FM).

Nadajnik przedstawiony

na rysunku 1A moøe byÊ klu-

czowany za pomoc¹ przebie-

gu prostok¹tnego doprowa-

dzonego poprzez z³¹cze

CON1 do dwÛch ìwisz¹cych

w†powietrzuî wejúÊ bramek

IC1A i†IC1B.

Na rys. 1B znajduje siÍ

nieco bardziej rozbudowany

uk³ad nadajnika, ktÛry emi-

tuje falÍ noún¹ modulowan¹

sygna³em o czÍstotliwoúci

akustycznej wytwarzanym

Regulacji dokonujemy za po-

moc¹ kondensatorÛw - try-

merÛw, staraj¹c siÍ dostroiÊ

nadajnik do ìwolnego miej-

scaî pomiÍdzy komercyjny-

mi stacjami nadaj¹cymi na

zakresie UKF.

Andrzej Gawryluk, AVT

Elektronika Praktyczna 8/99

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: