Kodeks
cywilny
po zmianach
z komentarzem ekspertów
NOW E P RAWO
2
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. (0 22) 530 40 40; www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl,
www.forsal.pl
Redaktor naczelny Dziennika Gazety Prawnej: Michał Kobosko
Dyrektor artystyczny Dziennika Gazety Prawnej:
Kasper Skirgajłło-Krajewski
Redaktor prowadzący: Piotr Wickowski
Redaktorzy merytoryczni: Anita Jackiewicz,
Katarzyna Żaczkiewicz-Zborska
DTP: Agnieszka Borek
Biuro Reklamy: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. (0 22) 530 44 44; e-mail: reklama@infor.pl
Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40,
tel. (0 22) 761 30 30, 0801 626 666, e-mail: bok@infor.pl
Druk: Abedik SA
SPIS TREŚCI
Komentarz ..........................................................................................................7
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
KSIĘGA PIERWSZA. CZĘŚĆ OGÓLNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Tytuł I. Przepisy wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Tytuł II. Osoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Dział I. Osoby fizyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Rozdział I. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych . . .22
Rozdział II. Miejsce zamieszkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Rozdział III. Uznanie za zmarłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Dział II. Osoby prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Dział III. Przedsiębiorcy i ich oznaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Tytuł III. Mienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Tytuł IV. Czynności prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Dział II. Zawarcie umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
Dział III. Forma czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Dział IV. Wady oświadczenia woli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Dział V. Warunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Dział VI. Przedstawicielstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Rozdział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Rozdział II. Pełnomocnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Rozdział III. Prokura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Tytuł V. Termin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Tytuł VI. Przedawnienie roszczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
KSIĘGA DRUGA. WŁASNOŚĆ I INNE PRAWA RZECZOWE . . . . . .49
Tytuł I. Własność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Dział II. Treść i wykonywanie własności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Dział III. Nabycie i utrata własności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Rozdział I. Przeniesienie własności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Rozdział II. Zasiedzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Rozdział III. Inne wypadki nabycia i utraty własności . . . . . . . . . . . . .54
Dział IV. Współwłasność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Dział V. Ochrona własności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
3
4
Tytuł II. Użytkowanie wieczyste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Tytuł III. Prawa rzeczowe ograniczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Dział II. Użytkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Rozdział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Rozdział II. Użytkowanie przez osoby fizyczne . . . . . . . . . . . . . . . .68
Rozdział III. Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne . . . .69
Rozdział IV. Inne wypadki użytkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Dział III. Służebności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Rozdział I. Służebności gruntowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Rozdział II. Służebności osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Rozdział III. Służebność przesyłu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Dział IV. Zastaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Rozdział I. Zastaw na rzeczach ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Rozdział II. Zastaw na prawach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Tytuł IV. Posiadanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
KSIĘGA TRZECIA. ZOBOWIĄZANIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Tytuł I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Tytuł II. Wielość dłużników albo wierzycieli . . . . . . . . . . . . . . . .85
Dział I. Zobowiązania solidarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Dział II. Zobowiązania podzielne i niepodzielne . . . . . . . . . . . . 87
Tytuł III. Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych . . . . . . . 88
Tytuł IV. (skreślony) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Tytuł V. Bezpodstawne wzbogacenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Tytuł VI. Czyny niedozwolone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Tytuł VI1. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Tytuł VII. Wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania . . . .104
Dział I. Wykonanie zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Dział II. Skutki niewykonania zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Dział III. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań
z umów wzajemnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Tytuł VIII. Potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu . . . . . . . . .113
Tytuł IX. Zmiana wierzyciela lub dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . .114
Dział I. Zmiana wierzyciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
Dział II. Zmiana dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
Tytuł X. Ochrona wierzyciela
w razie niewypłacalności dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . .117
5
Tytuł XI. Sprzedaż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
Dział II. Rękojmia za wady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
Dział III. Gwarancja jakości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Dział IV. Szczególne rodzaje sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Rozdział I. Sprzedaż na raty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Rozdział II. Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej.
Sprzedaż na próbę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Rozdział III. Prawo odkupu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Rozdział IV. Prawo pierwokupu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Tytuł XII. Zamiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Tytuł XIII. Dostawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Tytuł XIV. Kontraktacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
Tytuł XV. Umowa o dzieło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136
Tytuł XVI. Umowa o roboty budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Tytuł XVII. Najem i dzierżawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Dział I. Najem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Rozdział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Rozdział II. Najem lokalu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Dział II. Dzierżawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Tytuł XVII1. Umowa leasingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
Tytuł XVIII. Użyczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Tytuł XIX. Pożyczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
Tytuł XX. Umowa rachunku bankowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
Tytuł XXI. Zlecenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
Tytuł XXII. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia . . . . . . . . . . .160
Tytuł XXIII. Umowa agencyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
Tytuł XXIV. Umowa komisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
Tytuł XXV. Umowa przewozu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Dział II. Przewóz osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Dział III. Przewóz rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
Tytuł XXVI. Umowa spedycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
Tytuł XXVII. Umowa ubezpieczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Dział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Dział II. Ubezpieczenia majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179
Dział III. Ubezpieczenia osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Tytuł XXVIII. Przechowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Tytuł XXIX. Odpowiedzialność, prawo zastawu
i przedawnienie roszczeń utrzymujących
hotele i podobne zakłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
6
Tytuł XXX. Umowa składu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
Tytuł XXXI. Spółka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Tytuł XXXII. Poręczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
Tytuł XXXIII. Darowizna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Tytuł XXXIII1. Przekazanie nieruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
Tytuł XXXIV. Renta i dożywocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
Dział I. Renta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
Dział II. Dożywocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
Tytuł XXXV. Ugoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
Tytuł XXXVI. Przyrzeczenie publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
Tytuł XXXVII. Przekaz i papiery wartościowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
Dział I. Przekaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
Dział II. Papiery wartościowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
KSIĘGA CZWARTA. SPADKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
Tytuł I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
Tytuł II. Dziedziczenie ustawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
Tytuł III. Rozrządzenia na wypadek śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . .207
Dział I. Testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
Rozdział I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
Rozdział II. Forma testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
Oddział 1. Testamenty zwykłe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
Oddział 2. Testamenty szczególne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Oddział 3. Przepisy wspólne dla testamentów
zwykłych i szczególnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210
Dział II. Powołanie spadkobiercy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Dział III. Zapis i polecenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212
Dział IV. Wykonawca testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214
Tytuł IV. Zachowek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215
Tytuł V. Przyjęcie i odrzucenie spadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218
Tytuł VI. Stwierdzenie nabycia spadku, poświadczenie
dziedziczenia i ochrona spadkobiercy . . . . . . . . . . . . . .220
Tytuł VII. Odpowiedzialność za długi spadkowe . . . . . . . . . . . . . .221
Tytuł VIII. Wspólność majątku spadkowego i dział spadku . . . . . .222
Tytuł IX. Umowy dotyczące spadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
Tytuł X. Przepisy szczególne o dziedziczeniu
gospodarstw rolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231
Orzecznictwo Sądu Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
7 7
Komentarz
W2009 r. weszło w życie pięć ustaw nowelizujących Kodeks cywilny. Statystycznie
jest to znacznie więcej niż w latach ubiegłych, choć oczywiście
nie oznacza to, że więcej przepisów zostało zmienionych. Wręcz przeciwnie,
pomimo wielu ustaw nowelizujących zmiany dotyczyły redakcji pojedynczych
przepisów, a nie regulacji systemowych.
Pierwsza z nowelizacji została wprowadzona ustawą z 23 października 2008 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2009 r. Nr 220, poz. 1425) i weszła
w życie 1 stycznia 2009 r. Wprowadziła ona możliwość zawierania między przedsiębiorcami
umów najmu na czas oznaczony 30 lat, bez ryzyka, że po upływie
10 lat taka umowa przekształci się z mocy prawa w umowę zawartą na czas nieoznaczony,
co w konsekwencji powodowałoby możliwość jej rozwiązania za wypowiedzeniem.
Druga nowelizacja, wprowadzona ustawą z 23 października 2008 r. o zmianie
ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 228,
poz. 1506), weszła w życie 24 stycznia 2009 r. i wprowadziła możliwość wyrażania
przedmiotu zobowiązania i spełnienia takiego świadczenia w walucie obcej.
Trzecia nowelizacja została wprowadzona ustawą z 6 listopada 2008 r. o zmianie
ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 220, poz. 1431). Weszła w życie 13 czerwca 2009 r. i dotyczyła nowej regulacji
uściślającej zasady najmu lokalu przez małżonków oraz wpływ zmiany stosunków
majątkowych małżeńskich na stosunek najmu, którego stronami są małżonkowie.
Kolejna nowelizacja, wprowadzona ustawą z 13 lutego 2009 r. o zmianie ustawy
o działalności ubezpieczeniowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 42,
poz. 341), weszła w życie 18 czerwca 2009 r. i dotyczyła uproszczenia regulacji umowy
ubezpieczenia na życie zawartej na cudzy rachunek.
Najobszerniejsza nowelizacja została wprowadzona ustawą z 2 kwietnia 2009 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 79, poz. 662) i weszła w życie 28
czerwca 2009 r. Nowelizacja ta wprowadziła generalną zasadę przejrzystości wzorców
umownych oraz zmieniła zasady dziedziczenia.
26 czerwca 2009 r. została również uchwalona obszerna nowelizacja ustawy
o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 131, poz. 1075), której częścią była również
zmiana niektórych przepisów Kodeksu cywilnego, dotyczących zastawu. Ustawa
wejdzie w życie dopiero 20 lutego 2011 r., dlatego w niniejszym opracowaniu opisana
zostanie jedynie w ograniczonym zakresie.
Umowa najmu
Nowelizacja z 23 października 2008 r. – umowy najmu zawierane między przedsiębiorcami
na czas oznaczony.
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem nowelizowanego przepisu (art. 661 k.c.)
umowa najmu zawarta na czas oznaczony dłuższy niż 10 lat po upływie 10 lat przekształcała
się w umowę zawartą na czas nieoznaczony. Konsekwencją tego przepisu
była możliwość rozwiązania takiej umowy po upływie 10 lat przez każdą ze stron za
wypowiedzeniem, bez konieczności podania przyczyny rozwiązania.
Regulacja ta miała na celu (w teorii) ochronę interesów stron umowy poprzez
umożliwienie zakończenia umowy w sytuacji, gdy otoczenie ekonomiczne uległo
zmianie od czasu zawarcia umowy w taki sposób, że utrzymywanie umowy najmu
stałoby się ekonomicznie nieopłacalne dla stron umowy.
W praktyce w obrocie między przedsiębiorcami była to sztuczna przeszkoda ograniczająca
możliwość swobodnego kształtowania stosunku umownego. Dla przedsiębiorców
inwestujących w nieruchomości zabudowane budynkami biurowymi, handlowymi
lub magazynowymi przychody z długoterminowych umów najmu są podstawą
kalkulacji stopy zwrotu z takich inwestycji. Jednocześnie dla najemców ponoszących
znaczące koszty adaptacji wynajmowanych lokali brak możliwości zapewnienia
długoterminowej umowy najmu powodował ryzyko niezamortyzowania kosztów takich
inwestycji.
buziaczek1887