Nowotwory dziedziczne
Przykłady nowotworów (zespołów) dziedzicznych
Nowotwór/zespół
gen
lokalizacja
Nowotwory towarzyszące
dziedziczny rak sutka
BRCA1
BRCA2
17q21
13q12-13
rak jajnika, rak trzonu macicy
rak jajnika
dziedziczny niepolipowaty rak jelita grubego (zespół Lynch)
MSH2
MLH1
2p15-22
3p21
rak trzonu macicy, rak jajnika
rodzinna polipowatość jelit
APC
5q21
polipy jelita cienkiego, żołądka, desmoid
nerwiekowłókniakowatość
NF1
17q11-22
nerwiakowłókniaki, glejaki, mięsaki
czerniak złośliwy (postać rodzinna)
CDKN9
9p21
glejaki, nerwiaki
Guz Wilmsa
WT1
11p13
guz nerki u dzieci
zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 (zespół MEN1)
MENIN
11q13
gruczolaki przysadki, przytarczyc, wyspiaki trzustki, rakowiaki
zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2 (zespół MEN2)
RET
10q12
rak rdzeniasty tarczyc, gruczolaki przytarczyc, pheochromocytoma
siatkówczak płodowy (retinoblastoma)
RB
13q14
mięsak kostny, białaczki
zespół Li-Fraumeni
P53
17p13
rak sutka, białaczki, mięsaki, guzy mózgu
zespół Von Hippel-Lindau
VHL
3p25
rak nerki
Rak sutka i jajnika
5-10% wszystkich nowotworów złośliwych (w tym tzw. pospolitych, jak rak sutka, jajnika czy jelita grubego) powstaje w wyniku predyspozycji wykazującej rodowe cechy dziedziczenia autosomalnego dominującego.
Rak sutka (piersi) jest w Polsce najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet (około 8 tys. nowych zachorowań rocznie). Najwięcej zachorowań przypada u kobiet >50 roku życia (x = 61 lat).
Najistotniejsze czynniki ryzyka:
l rak sutka w rodzinie
l wiek powyżej 50 lat
l bezdzietność
l późna pierwsza donoszona ciąża (>34 roku życia)
l wczesna pierwsza i późna ostatnia miesiączka
l otyłość
l nadmiar tłuszczów zwierzęcych w diecie
l długotrwałe stosowanie hormonów płciowych (antykoncepcja)
l promieniowanie jonizujące
Rak sutka i jajnika – postać dziedziczna
l 8-10% raków sutka i jajnika ma podłoże dziedziczne.
l Około połowa wszystkich raków dziedzicznych sutka wywołana jest mutacją genu BRCA1.
l Dziedziczenie autosomalne dominujące.
l Nowotwór często występuje przed menopauzą.
l Wcześniejszy wiek występowania w porównaniu do postaci sporadycznej.
l Mutacja genu BRCA1 nadaje określony fenotyp raka sutka (rak rdzeniasty).
Gen BRCA1
l 17q21
l wielkość około 100 kb
l 22 eksony
l mRNA o długości 7,8 kb
l białko – 1863 aa
Najczęstsze mutacje:
l nt. 5382insC (50%); nt. C61G (21%) (PL)
l nt. 185del AG; nt. 5382insC (Żydzi aszkenazyjscy)
Ryzyko rozwinięcia się raka sutka w ciągu całego życia kobiety z mutacją w genie BRCA1 wynosi 56-87%.
l ryzyko 50% - przed 50 rokiem życia
l ryzyko 80-95% - do 70 roku życia
W około 50% przypadków raka sutka rozpoznaje się do 41 roku życia.
Ryzyko rozwinięcia się raka jajnika z mutacją genu BRCA1 w ciągu całego życia kobiety wynosi 16-44%.
l ryzyko 23% - przed 50 rokiem życia
l ryzyko 63% - przed 70 rokiem życia
Gen BRCA2
l 13q12-13
l wielkość 70 kb
l 27 eskonów
l mRNA o długości 11-12 kb
l białko – 3418 aa
l dziedziczenie autosomalne dominujące
Częste mutacje:
l nt. 6174delT (Islandia, Żydzi aszkenazyjscy)
U kobiet z mutacją genu BRCA2 ryzyko rozwinięcia się raka sutka w ciągu całego życia jest podobne jak w przypadku mutacji w genie BRCA1.
Około 35% dziedzicznych raków sutka związana jest z mutacją genu BRCA2.
Fenotyp raka sutka z mutacją genu BRCA2 – rak cewkowo-zrazikowy.
Ryzyko jest mniejsze dla wystąpienia raka jajnika.
Mutacje genu BRCA2 zwiększają ryzyko wystąpienia raka sutka u mężczyzn (5% do 70 roku życia).
Rodowodowo-kliniczne kryteria rozpoznawania rodzin z wysokim ryzykiem dziedzicznych raków piersi i jajnika
Jeden przypadek raka piersi lub jajnika w rodzinie
l rak piersi w wieku poniżej 35 lat
l rak piersi rdzeniasty lub atypowy rdzeniasty
l rak piersi u mężczyzny
l rak piersi i jajnika u tej samej osoby niezależnie od wieku
l rak piersi obustronny, jeden z nich rozpoznany przed 50 rokiem życia
l co najmniej jedno z powyższych kryteriów musi być spełnione
Dwa przypadki raka piersi lub jajnika w rodzinie
l dwa raki piersi lub jajnika wśród krewnych I°; co najmniej jeden rak piersi rozpoznany przed 50 rokiem życia
raki jajnika rozpoznane w jakimkolwiek wieku
l jeden rak piersi rozpoznany przed 50 rokiem życia i jeden rak jajnika rozpoznany w dowolnym wieku wśród krewnych I°
Trzy przypadki raka piersi lub jajnika w rodzinie
l co najmniej 3 chore z rakiem piersi lub jajnika rozpoznanym w dowolnym wieku, jedną z tych chorych jest krewną I°
Program badań kontrolnych w rodzinach z wysokim ryzykiem dziedzicznego raka piersi i jajnika Lubiński i wsp., 2000 Współ. onkologia
narząd
ba...
rozniczka1