Pintal -Podstawy szachowe.pdf

Robert Jacek i Tomasz Pintal: Szachowy niezbędnik dla każdego początkującego amatora królewskiej gry…

– czyli podstawowe zasady gry w szachy i niezbędne informacje z zakresu matowania, taktyki oraz gry końcowej

Poniżej prezentujemy znakomite materiały szkoleniowe dla

początkujących szachistów***. Są to niezbędne informacje

przydatne dla każdego kto chce nauczyć się zasad gry w szachy

poszerzone o absolutne podstawy z taktyki, podstawowych

matów oraz końcówek pionkowych. Zostały one pierwotnie

opracowane przez członka Klubu Szachowego „ Gryf Szczecin ”

Roberta Jacka ze Szczecińskiego Stowarzyszenia Szachowego,

którego strona internetowa umieszczona jest pod poniższym

adresem: http://szachy.szczecin.pl/index.html

Natomiast wykorzystane materiały są dostępne tutaj:

http://szachy.szczecin.pl/module-subjects-listcat-catid-1.html

SPIS TREŚCI:

CZĘŚĆ I. PODSTAWY

Podstawy gry w szachy (szachownica, zapis partii, poruszanie sie

bierek, cel gry, proste matowanie, symbole szachowe do komentarzy)

Szachownica i zapis partii

Symbole komentarzy szachowych

***Serdecznie dziękuję koledze Robertowi Jackowi za wyrażenie

zgody na wspólne opracowanie i opublikowanie materiałów

w niniejszej pracy – redaktor Tomasz Pintal

Ruchy figur i pionów

Cel gry

Maty proste

Z tej części dowiesz się jak dać mata: król + hetman przeciwko

królowi, król + wieża przeciwko królowi, król + dwa gońce przeciwko

królowi, król + goniec + skoczek przeciwko królowi

Praca ta skierowana jest przede wszystkim do początkujących

szachistów, szczególnie dzieci i młodzieży, chcących nauczyć

się gry w szachy, a następnie rozwijać swój szachowy intelekt.

Wszystkie zagadnienia w tej pracy zostały opisane w

przystępny sposób oraz dodatkowo poparte ciekawymi

przykładami. Ponadto znajdziecie tu także kombinacje - czyli

zadania do samodzielnego rozwiązania, które pomogą wam w

doskonaleniu gry. POWODZENIA!

CZĘŚĆ II. TAKTYKA

Podstawowe motywy taktyczne oraz proste kombinacje

Podwójne uderzenie

Związanie

Szpila

Wymuszenie ruchu

Odkryty atak

Bierka przeciążona

Promocja piona

CZĘŚĆ III. KOŃCÓWKI PIONKOWE

Podstawowa końcówka króla z pionem, opozycja oraz realizacja

przewagi piona na skrzydle

Król + pion kontra król

Król + piony kontra król + piony

(z przewagą piona na skrzydle)

Opozycja

CZĘŚĆ IV. WAŻNA KOŃCÓWKA

Tutaj została opisywana końcówka, którą warto umieć: mianowicie

plan i realizacja zamatowania króla przeciwnika hetmanem przeciw

nieprzyjacielskiej wieży

Hetman i król przeciwko wieży i królowi

Robert Jacek i Tomasz Pintal: Szachowy niezbędnik dla każdego początkującego amatora królewskiej gry…

– czyli podstawowe zasady gry w szachy i niezbędne informacje z zakresu matowania, taktyki oraz gry końcowej

oraz d8 i e8) należy postawić Hetmana i Króla. Jak

najłatwiej zapamiętać gdzie dana figura ma stać?

Wystarczy zastosować zasadę „Królowa lubi swój kolor”

i wówczas staje się oczywistym, że biały Hetman staje

na polu (białym) d1, zaś czarny na (czarnym) d8. Na

ostatnim wolnym polu (e1 i e8) stawiamy odpowiednio

białego oraz czarnego króla. I tak oto mamy już gotową

pozycję wyjściową do rozegrania partii szachów.

Szachownica i zapis partii

Zanim rozpoczniecie naukę, musicie zaopatrzyć się

w szachownicę np. kartonową lub drewnianą oraz figury

i pionki (łącznie nazywane bierkami) do gry.

W celu nazwania poszczególnych pól, na każdym

z brzegów szachownicy znajdują się litery i cyfry.

Ilustruje to poniższy diagram. Natomiast konkretne pola

odnajduje się za pomocą przecięcia się linii pionowej

i poziomej.

Dla bierek stosuje się następujące nazewnictwo:

Król w zapisie określany dużą literą K

Hetman w zapisie określany dużą literą H

Wieża w zapisie określany dużą literą W

Goniec w zapisie określany dużą literą G

Skoczek w zapisie określany dużą literą S

Pion w zapisie nie jest poprzedzony żadną literą

Notacja szachowa to nieodłączna część każdej partii,

którą chcemy zachować w przyszłości (zwłaszcza

ważnych turniejowych rozgrywek). Bez niej niestety nie

moglibyśmy później odtworzyć przebiegu wydarzeń na

szachownicy.

Tak więc, pierwsze pole od lewej strony w zapisie

oznaczamy jako a1 , kolejne b1 itd.

Pozycja wyjściowa przedstawia się następująco:

Partię szachową możemy notować stosując zapis pełny,

który zawiera skrót literowy bierki, nazwę pola na

którym stała oraz nawę pola na który wykonała ruch.

Ruchy bez pobicia zapisujemy używając znaku myślnika,

zaś te z pobiciem bierki za pomocą dwukropka (lub

niekiedy znaku „x”). Tak więc, poniższy zapis:

Gf1c4 oznacza,

że

goniec

stojący

na f1 wykonał ruch na pole c4 .

Wh1:e1 oznacza, że wieża stojąca na h1 zbiła

jakąś bierkę stojącą na e1

e2e4 oznacza że pion stojący na e2 przesunął

się na pole e4

d4:e5 oznacza że pion stojący na d4 zbił jakąś

bierkę na polu e5

Sb1d2

oznacza,

że

skoczek

stojący

na b1 wykonał ruch na pole d2

Jednak najczęściej stosujemy zapis skrócony. Powyższe

posunięcia w notacji skróconej zapisujemy wówczas w

następujący sposób:

Pionki białe stają na linii drugiej, zaś czarne na siódmej.

Następnie kolejno: w rogach stają Wieże, obok nich

Skoczki i dalej Gońce. Na dwóch wolnych polach (d1, e1

Robert Jacek i Tomasz Pintal: Szachowy niezbędnik dla każdego początkującego amatora królewskiej gry…

– czyli podstawowe zasady gry w szachy i niezbędne informacje z zakresu matowania, taktyki oraz gry końcowej

Gc4 oznacza, że goniec wykonał ruch na

pole c4 .

W:e1 oznacza, że wieża zbiła jakąś bierkę

stojącą na e1

e4 oznacza że pion stojący przesunął się na

pole e4

de5 oznacza że pion stojący na kolumnie d zbił

jakąś bierkę na polu e5 (pomijamy znak „:”)

Sb1d2

oznacza,

że

skoczek

stojący

na b1 wykonał ruch na pole d2

W przypadku gdy tego samego rodzaju figury (np. dwie

wieże lub dwa skoczki) mogą wykonać posuniecie na to

samo pole, wtedy taki ruch najłatwiej i najszybciej

zapisać pełną notacją (aby uniknąć nieporozumień).

Jeśli natomiast chcielibyśmy jednak zastosować notację

skróconą, to wtedy przykładowo:

Na rysunku zaznaczono strzałkami pionowe linie

(kolumny) „b” i „e”. Każda kolumna składa się z 8 pól.

a) gdy skoczki stoją na polach b1 i f3, a jeden z nich ma

przejść na pole d2, to: albo Sbd2 albo Sfd2 (podajemy

nazwę kolumny, gdyż oba z nich stoją w różnych),

b) gdy skoczki stoją na polach b1 i b3, a jeden z nich

ma przejść na pole d2, to: albo S1d2 albo S3d2 (tym

razem podajemy rząd, gdy oba z nich stoją w tej samej

kolumnie),

c) gdy wieże stoją na polach a1 i a8, a jedna z nich ma

przejść na a5, to wtedy: W1a5 lub W8a5 (obie stoją w

tej samej kolumnie, więc trzeba podać rząd),

d) gdy wieże stoją na polach a1 i h1, a jedna z nich ma

przejść na e1, to Wae1 lub Whe1 (obie stoją w tym

samym rzędzie, więc trzeba podać kolumnę)

Z kolei pola, które tworzą linię poziomą nazywa się

rzędami :

W notacji szachowej używamy jeszcze takich symboli:

OO gdy wykonana została krótka roszada

OOO gdy wykonana została długa roszada

+ dla oznaczenia szacha

# dla oznaczenia mata

Na rysunku zaznaczono strzałkami poziome linie (rzędy)

„2” i „5”. Każdy rząd także składa się z 8 pól.

X albo : dla oznaczenia pobicia

Szachownica składa się z planszy 8x8, czyli w sumie

łącznie z 64 pól, na przemian białych i czarnych.

Linie, które tworzą pola tego samego koloru nazywane

są przekątnymi (niekiedy też liniami ukośnymi lub

diagonalami). Mogą one być krótsze lub dłuższe jednak

zawsze muszą być tego samego koloru. Najdłuższych

jest dwie, które mają po 8 pól (tzw. główne przekątne

czy diagonale – białopolowa i czarnopolowa), natomiast

najkrótszych jest cztery i wszystkie z nich mają tylko po

2 pola (bardzo łatwo je odnaleźć, gdyż są one najbliżej

każdego narożnika szachownicy).

Warto także wiedzieć, że nie tylko poszczególne pola

mają swoją nazwę, lecz także i poszczególne sektory.

Pola,

które

tworzą

linię

pionową

nazywamy

kolumnami :

Robert Jacek i Tomasz Pintal: Szachowy niezbędnik dla każdego początkującego amatora królewskiej gry…

– czyli podstawowe zasady gry w szachy i niezbędne informacje z zakresu matowania, taktyki oraz gry końcowej

co się dzieje w partii szachowej. Symbole (obrazki)

bierek zaś sprawiają, że każdy na świecie tak samo

odczyta dane ruchy w partii (pozycji).

pion

Skoczek

Goniec

Wieża

Hetman

Król

Bardzo dobre posunięcie

Wyśmienite posunięcie

Słabe posunięcie

Poważny błąd/przegrywające posunięcie

Posuniecie godne uwagi

Posunięcie wątpliwej wartości

Białe stoją trochę lepiej

Białe stoją lepiej

Duża przewaga białych/Wygrana białych

Czarne stoją trochę lepiej

Czarne stoją lepiej

Wygrana czarnych

Pozycja jest równa

Pozycja jest niejasna

Przewaga

Przewaga przestrzeni

Z atakiem

Z inicjatywą

Z kontratakiem

Z rekompensatą

Z ideą

Lepsze jest

Jedyne posunięcie

Skierowany przeciw

Zugzwang

Nowinka/Nowe posunięcie

Centrum

Linia

Przekątna

Słaby punkt

Słaby pion

Izolowany pion

Para gońców

Gońce różnopolowe

Gońce jednopolowe

Skrzydło hetmańskie

Skrzydło królewskie

Końcówka

Niedoczas

Remis

Poniżej widzimy cztery pola d4, d5, e4, e5 na samym

środku szachownicy, które określane są jako centrum :

Wyróżniamy jeszcze skrzydło królewskie i hetmańskie.

Jak dosyć łatwo się domyślić oba z nich składają się z

kolumn – hetmańskie składa się z pionowych linii od „d”

do „a”, natomiast królewskie – od „e” do „h”. Wystarczy

zapamiętać, że tam gdzie stoi w pozycji wyjściowej

hetman aż do brzegu szachownicy to skrzydło zwane

hetmańskim, natomiast z miejsca w którym stoi król do

bandy to oczywiście królewskie. Prawda, że proste?

Symbole komentarzy szachowych

Często się zdarza, że przeglądając jakieś partie

szachowe w Internecie czy w literaturze szachowej

napotykamy się na komentarze w formie graficznej czy

też z wykorzystaniem specjalnych znaków. Jaki jest tego

cel? Otóż służy to ułatwieniu i uproszczeniu opisu tego

Robert Jacek i Tomasz Pintal: Szachowy niezbędnik dla każdego początkującego amatora królewskiej gry…

– czyli podstawowe zasady gry w szachy i niezbędne informacje z zakresu matowania, taktyki oraz gry końcowej

Ruchy figur i pionów

Król

Król jest najważniejszą, choć wcale nie najsilniejszą

figurą na szachownicy. Może poruszać się w każdym

kierunku, ale tylko o jedno pole (jedynym wyjątkiem od

tej reguły jest roszada, która jest wyjaśniona na końcu).

Goniec widoczny na diagramie może wykonać

posunięcie na dowolne z zaznaczonych ciemną kropką

pól. Wynika z tego, że w tej pozycji ma do dyspozycji aż

13 różnych możliwości posunięć. Spróbuj teraz ustawić

go na polu f3 . Jak łatwo obliczyć, w tym przypadku

będzie miał już tylko 11 możliwości wykonania ruchu.

Należy mieć to na uwadze podczas partii i starać się

ustawiać gońce jak najbliżej centrum szachownicy.

Jak widać na powyższym diagramie, król stojący na

polu e4 , może wykonać posunięcie na d3, e3, f3, d4,

f4, d5, e5, f5 . Należy jeszcze dodać, że król może bić

inne bierki (przeciwnego koloru jeśli nie są bronione),

jednak jego samego zbić (ani poświęcić) nie można.

Bicie królem wygląda podobnie jak bicie każdą inna

figurą, co oznacza, że należy go postawić w miejsce

bierki zbitej (a pobitą bierkę usunąć z szachownicy).

Wieża

Wieże zaliczane są do figur ciężkich. Mogą poruszać się

o dowolna ilość pól po liniach poziomych oraz

pionowych. Proszę zwrócić uwagę, iż niezależnie od

tego na którym polu ustawiona jest wieża, to ilość pól

na które może wykonać posunięcie jest zawsze taka

sama (na pustej szachownicy) – może wykonać jeden z

14 dostępnych ruchów (po 7 w każdej z linii).

Uwaga! Dwa króle nie mogą stać bezpośrednio obok

siebie (na polach sąsiadujących ze sobą). Jeśli dojdzie

do takiej sytuacji to oznacza, że któryś z graczy wykonał

nieprawidłowy ruch!

Goniec

Goniec może poruszać się tylko po przekątnych, o

dowolną ilość pól. Nie może jednak przeskakiwać innych

bierek, niezależnie od tego czy są to bierki własne czy

przeciwnika (właściwość przeskakiwania bierek

posiadają tylko skoczki, o czym dowiecie się później).

Każda armia na początku gry posiada po dwa gońce

(białopolowego i czarnopolowego). Gońce zaliczane są

do figur lekkich.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: