Co warto wiedzieć o radiestezji?
Dr inż. Przemysław Kiszkowski
Gdańsk 1997 ISBN 83-85111-98-0
· OD AUTORA
· 1. WSTĘP O RADIESTEZJI
· 2. NASZE BADANIA
· 3. POSZUKIWANIE PRAWDY
· 4. PRAWDA O ZJAWISKU RADIESTEZJI
· 5. CZEGO NIE POWIE CI RÓŻDŻKARZ
· 6. NAUKA I ANTYNAUKA
· 7. CO POWINNIŚMY ROBIĆ
· DODATEK
· BIBLIOGRAFIA - LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
Wrzesień 1994
13 lat temu, we wrześniu 1981 roku, na sesji plakatowej Zjazdu Polskiego Towarzystwa Fizycznego w Lublinie, prezentowałem negatywne rezultaty prawie siedmioletnich badań nad radiestezją, a konkretnie różdżkarstwem. Stałem obok wywieszonego tekstu mojego referatu przez parę godzin, ale zainteresowanie było niewielkie. Wcześniej odbyłem telefoniczną rozmowę z profesorem Uniwersytetu Londyńskiego Johnem Taylorem. Od kilku lat pozostawaliśmy bowiem w stałym kontakcie właśnie w sprawach wyników naszych badań nad radiestezją. Opowiedziałem mu o ich załamaniu. Odrzekł mi na to, że trzeba się przyznać do niepowodzenia. Z jego wystąpień w programach naukowych BBC oraz z artykułu w prestiżowym czasopiśmie "Nature" wiedziałem, że i on przeszedł podobne rozczarowanie. Zgromadziwszy bardzo dużą ilość aparatury, badał wszelkie dostępne zjawiska paranormalne: różdżkarstwo, telepatię, telekinezę (poruszanie przedmiotów na odległość), zginanie łyżeczek oraz fenomen uzdrawiania. Taylor sprawdzał, czy w zjawiskach paranormalnych nie mamy przypadkiem do czynienia z wytwarzaniem jakiegoś pola elektromagnetycznego i czy w oparciu o to, nie można owych zjawisk wytłumaczyć. Szereg przeprowadzonych przez Taylora eksperymentów zdecydowanie nie potwierdziło jego oczekiwań.
Jestem fizykiem, za rok kończę 70 lat. Całe życie zawodowe spędziłem prowadząc badania naukowe, które nadal kontynuuję. Interesowały mnie jednak również zagadnienia filozofii, medycyny, a obecnie także archeologii. W trakcie mej pracy na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu, w Instytucie Fizyki, straciłem wzrok. Działo się to powoli. Musiałem więc stopniowo przestawić się na inny sposób pracy oraz częściej korzystać z magnetofonu i maszyny do pisania. Piszę "na ślepo", podobnie jak każda doświadczona maszynistka. Mam dobrą pamięć i mogę na niej polegać. Zawsze ceniłem niezależność myśli i unikałem wejścia w rutynę. Miałem też czas, by przemyśleć wiele zagadnień, z których tylko niektóre analizuję w tym opracowaniu. Nauczyłem się wykonywać w pamięci wiele wyprowadzeń matematycznych i tylko do trudniejszych używam magnetofonu, tego właśnie, za pomocą którego nagrywam te słowa. Mam wszechstronne wykształcenie fizyczne. Moja praca magisterska polegała na zaprojektowaniu aparatury elektronicznej dla celów medycznych, natomiast doktorat robiłem z fizyki teoretycznej, w zakresie fizyki ciała stałego. Już po studiach nauczyłem się łaciny, aby czytać w oryginale św. Tomasza z Akwinu. Swobodnie posługuję się językiem angielskim, niemieckim i rosyjskim. Dzięki mym przyjaciołom z Kanady od 18 lat co miesiąc otrzymuję dźwiękową wersję miesięcznika "Scientific American" (Świat Nauki). Słucham regularnie cotygodniowych przeglądów naukowych stacji radiowej BBC, aby zorientować się w bieżących wynikach różnorodnych badań naukowych. Wszystkie te informacje podaję jedynie w celu uwiarygodnienia dalszych swoich rozważań. Spotykałem się bowiem wielokrotnie z postawami pewnej rezerwy u osób znających mnie tylko pobieżnie, poddających w wątpliwość moją wiedzę i zdolność do przeprowadzenia rzetelnych badań naukowych, ze względu na utratę wzroku.
Pragnę podziękować wszystkim, którzy poddawali się cierpliwie naszym badaniom, pomagali nam w laboratorium, na obozach naukowych, a nawet na spotkaniach towarzyskich w mieszkaniach prywatnych. Dziękuję osobom, które pomogły mi w ostatecznym zredagowaniu niniejszego opracowania, zajęły się nie tylko korektą językową i przepisaniem tekstu, ale zwróciły mi również uwagę na konieczność wprowadzenia uzupełnień, bowiem niektóre z moich myśli sformułowane były w sposób zrozumiały wyłącznie dla fizyka.
Wszystkich nazwisk nie jestem w stanie wymienić, ale zdaję sobie sprawę, że bez ich udziału przygotowanie opracowania w jego aktualnym kształcie nie byłoby możliwe.
Odczuwanie promieni
Posługiwanie się różdżką i wahadełkiem jest praktyką bardzo dawną i trudno dziś ustalić jej początki. W latach trzydziestych XX wieku jej zwolennicy utworzyli nowy termin radiestezja od greckiego radios - promień i aisthesis - odczuwanie. Jest to zatem sztuka odczuwania jakiegoś bliżej nieokreślonego promieniowania przy pomocy tzw. "szóstego" zmysłu, mającego znacznie poszerzać ludzkie możliwości.
Co obiecuje radiestezja
Radiestezję można podzielić na radiestezję fizyczną i mentalną. Ta pierwsza polega na beznamiętnym obserwowaniu reakcji różdżki czy wahadła, druga zakłada istnienie umownego kodu porozumiewania się radiestety z różdżką czy wahadłem, który pozwala otrzymywać odpowiedzi na zadawane pytania z różnych dziedzin wiedzy. Sprawami wykrywania wody zajmuje się radiestezja fizyczna.
Radiestezja mentalna, badająca rzeczywistość na odległość przy pomocy myśli, twierdzi z kolei, że jej możliwości są nieograniczone w czasie i przestrzeni. W takim ujęciu wahadełko i różdżka pełnią podobne funkcje jak wirujące stoliki, umożliwiające spirytystom uzyskiwanie odpowiedzi na zadawane duchom pytania. Teleradiestezja ma umożliwiać prowadzenie badań radiestezyjnych na odległość przy pomocy mapy i głównie wahadełka. Chodzi tu o wykrywanie wody, złóż mineralnych, zaginionych ludzi, diagnozowanie chorób, a nawet pomaganie i szkodzenie ludziom na odległość. Trudno oczekiwać, aby tego typu podejście współczesna nauka traktowała poważnie i aby mogło się ono stać przedmiotem badań fizycznych.
W bogatej literaturze różdżkarskiej, wydawanej np. przez Wielkopolskie Stowarzyszenie Różdżkarzy i inne lokalne związki radiestetów, mówi się o tym, że możliwe jest wykrywanie tzw. żył wodnych, złóż różnorodnych minerałów, zagubionych przedmiotów i ludzi, diagnozowanie chorób, określanie przydatności i dawkowania leków, dokonywanie pomiaru ciśnienia krwi bez użycia aparatury medycznej, itp.
Praca w terenie wykonywana jest przez radiestetów za pomocą różdżki. Istnieje kilka odmian różdżek, z których najbardziej znana ma kształt rozwidlonej gałęzi. Obecnie stosuje się często różdżki wykonane z drutu stalowego z rękojeściami o łącznej długości od 30 do 40 cm. W niektórych przypadkach stosuje się również wahadełko, czyli ciężarek zawieszony na nitce, ważący od kilku do stukilkudziesięciu gramów. Na temat posługiwania się tymi przyrządami istnieje rozległa literatura o rozmaitym poziomie kompetencji. Teoria radiestezji jest tam zazwyczaj bardzo rozbudowana, jednak główny nacisk kładzie się na doświadczenie, podając sporo fascynujących przykładów osiągnięć radiestetów graniczących wręcz z cudami. Autorzy operują wieloma pojęciami naukowymi, zwłaszcza tymi najnowszymi, ujawniając niejednokrotnie zasadnicze luki w swym wykształceniu. Miałem okazję osobiście zapoznać się z literaturą, jak również uczestniczyć w wielu wykładach i prelekcjach popularyzujących radiestezję. Spotkałem tam sporo ludzi dobrej woli, ale również wielu szarlatanów zdradzających objawy wręcz schizofrenii. Ci ostatni, wykorzystując ludzką naiwność i chęć ratowania zdrowia za wszelką cenę, zapewniają, że znają rozwiązania wielu tajemnic z tej dziedziny. Ciągną przy tej okazji krociowe zyski ze swej działalności. Często też, zupełnie bezpodstawnie, stwierdzają występowanie wyimaginowanych chorób, zwłaszcza raka, powodując u badanych nieuzasadniony niepokój i przyjmowanie niepotrzebnych lekarstw.
Tajemnicze ,,żyły wodne''
Ludziom sugeruje się istnienie tajemniczych "żył wodnych" wysyłających promieniowanie szkodliwe, a może nawet zabójcze dla życia ludzkiego. Radiesteci utrzymują, że pod ziemią istnieje bliżej nieokreślona sieć strumyków z płynącą w nich wartko wodą. Mają one szerokość do kilkudziesięciu centymetrów i służą rzekomo do zasilania studni wodą. Jednocześnie ich szkodliwy wpływ ma sięgać najwyższych pięter naszych budynków. Sposoby wykrywania żył wodnych oraz zabezpieczenie się przed ich ponoć szkodliwym wpływem stanowią przedmiot większości publikacji radiestezyjnych oraz praktycznej działalności różdżkarzy i wahadlarzy.
Grupa poznańska, która zajęła się badaniami nad radiestezją, składała się z 4 osób. Kierownikiem grupy był prof. dr hab. Henryk Szydłowski, kierownik Zakładu Nauczania Eksperymentu Fizycznego Instytutu Fizyki UAM. W naszych pracach brali również udział mgr fizyki Ewa Ogórkiewicz-Szulczewska, mgr fizyki Roman Smuszkiewicz i piszący te słowa. Badania rozpocząłem jesienią 1974 r, a cały zespół ukonstytuował się w maju 1975 r. W ramach zespołu badawczego zajmowałem się nie tylko całością zagadnienia, ale także teoretycznym wyjaśnieniem wyników eksperymentalnych jak i całego zagadnienia, doborem, wykonaniem i interpretacją eksperymentów oraz weryfikacją różnych hipotez. Trzy osoby pracujące w naszym zespole posiadały szczególne uzdolnienia różdżkarskie i stosowały wahadełka. Ja natomiast nauczyłem się wykrywania tak zwanych żył wodnych przy pomocy podniesionych rąk, jak to podobno praktykuje się w Indiach. Według tej metody pojawiające się mrowienie dłoni ma świadczyć o występowaniu tajemniczego promieniowania.
1. POCZĄTEK BADAŃ
Byłem wielkim zwolennikiem radiestezji
Byłem wówczas wielkim zwolennikiem radiestezji. Moja entuzjastyczna postawa uległa zmianie dopiero po podsumowaniu rezultatów obozu naukowego w Objezierzu k/Obornik Wlkp. w roku 1981, a stała się jeszcze bardziej krytyczna po opracowaniu wyników dwóch następnych obozów naukowych: 1982r.- Gniezno i 1983r.- Strzelce Krajeńskie. Po tym ostatnim obozie, i po przeanalizowaniu wszystkich dotychczasowych wyników, zmuszeni byliśmy definitywnie zakończyć nasze badania. W sumie w terenie odbyło się 8 obozów naukowych głównie z udziałem studentów fizyki oraz członków naszej grupy badawczej. Równolegle do badań terenowych przebiegała praca doświadczalna w laboratorium i interpretacja teoretyczna wyników w naszym Zakładzie Nauczania Eksperymentu Fizycznego Instytutu Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przy ulicy Grunwaldzkiej 6. Opracowanie wyników stanowiło temat siedmui prac magisterskich, których byłem opiekunem.
Geologia, elektrochemia, neurologia
Badacz zajmujący się radiestezją napotyka na podstawową trudność, którą stanowi brak wiarygodnych danych. Po weryfikacji dostępnych informacji z tej dziedziny należy się zapoznać z innymi dyscyplinami nauki, niezbędnymi przy wyjaśnianiu zagadnień radiestezyjnych. Ich wachlarz jest bardzo szeroki; od zagadnień geologii, elektrochemii przez fizjologię, zwłaszcza neurologię, aż do psychologii. Rozmowy ze specjalistami z tych dziedzin stanowiły dla nas źródło bardzo cennych informacji. Szukaliśmy również kontaktu z różdżkarzami zdolnymi do praktycznej weryfikacji naszych hipotez.
2. BADANIA NAD WAHADŁEM
W naszych pracach dążyliśmy do opracowania fizycznych podstaw działania instrumentów radiestezyjnych. Z dwóch tajemniczych przyrządów radiestezyjnych, jakimi są różdżka i wahadełko, na początku naszych badań zajęliśmy się tym ostatnim, ponieważ łatwiej się nim posługiwać. Trzeba było sprawdzić, jakie parametry fizyczne są tu istotne. W pierwszej kolejności badaliśmy materiał stosowany do wykonywania wahadełka. Okazało się, że pozytywne rezultaty osiągano zarówno z metalami magnetycznymi (żelazo) jak i niemagnetycznymi (mosiądz i miedź) oraz izolatorami (szkło, tworzywa sztuczne, a nawet plastelina), jak również materiałami organicznymi, np. owoc kasztanowca. Wahadlarze często używają małych wahadełek z ostrym czubkiem, zwłaszcza przy pracy z mapą, co ma dawać bardziej precyzyjne ustalenia.
Teoria wahadła
Teoria wahadła zajmuje kilka stron w każdym uniwersyteckim podręczniku fizyki. Pomijając wzory matematyczne można powiedzieć, że drgania wahadła polegają na okresowej zamianie energii ruchu (energii kinetycznej) na energię przyciągania ziemskiego (energię potencjalną). Wahadło wytrącone ze stanu spoczynku podczas wychylania lekko unosi się tracąc prędkość aż do zatrzymania ruchu, następnie opada znowu nabierając prędkości. W położeniu środkowym, najniższym, osiąga prędkość maksymalną i dalej znowu się wznosi wytracając prędkość. Jeśli do układu nie dostarczamy energii z zewnątrz, energia wahadła powoli zamienia się na ciepło, wskutek oporu stawianego przez powietrze, tarcia w nitce, na której zawieszono ciężarek, bądź tarcia w łożysku. W miarę upływu czasu, w wyniku utraty energii, drgania stają się coraz mniejsze, co w końcu powoduje zatrzymanie wahadła. Czas, w jakim wahadło z jednego skrajnego wychylenia poprzez drugie skrajne wychylenie wraca z powrotem do pierwszego nazywamy okresem wahadła, a ilość przebiegów wahadła w jednej sekundzie nazywana jest częstotliwością drgań.
Mimowolne drgania mięśni
Zawieszając skupioną w małej objętości masę na bardzo cienkiej i elastycznej nitce, minimalizujemy straty energii, osiągając wydłużenie czasu wahania. Tak dzieje się również, kiedy obrączkę zawiesić na długim kobiecym włosie, co dla wahadłującego może mieć znaczenie psychologiczne lub wręcz magiczne. Pierwsze próby posługiwania się wahadełkiem wykonywano często właśnie przy pomocy złotej obrączki zawieszonej na włosie. Pozycja ręki trzymającej wahadło jest stosunkowo męcząca, co w rezultacie powoduje zmęczenie pewnych partii mięśni i mimowolne ich drganie. Drgania mięśni powodują dostarczanie energii do układu wahadła zawieszonego na nitce, pobudzając z kolei do ruchu samo wahadło. Radiesteta obserwujący drgania wahadła może im przeciwdziałać przez ich kompensowanie ruchem ręki bądź je wzbudzać przez podtrzymywanie drgań. Konieczna tu jest obserwacja wahadła i dlatego dobre rezultaty osiąga się przy pracy z wahadłem błyszczącym. W naszych badaniach zaobserwowaliśmy też pewną prawidłowość. Zamknięcie oczu powodowało wytłumienie drgań wahadła, a osoby niewidome w ogóle nie mogły się nim posługiwać.
Okres drgań wahadła zależy bezpośrednio od długości nici. Dla wahadła o długości 25 cm okres drgań wynosi 1 sekundę. Przy wahadle 4 razy krótszym (6,25 cm) otrzymujemy dwa okresy drgań na jedną sekundę. Okres drgań jest wprost proporcjonalny do pierwiastka kwadratowego z długości nici. Badając amplitudę, czyli odległość między dwoma skrajnymi położeniami wahadła w zależności od długości nici, w czasie pomiarów przetestowaliśmy kilkadziesiąt osób. Najlepiej w ręku radiestety poruszało się wahadło o długości 5-30 cm, przy czym długości były różne dla różnych osób. Nie zaobserwowano jednak występowania jakiejś jednoznacznej zależności od długości nici. Gdyby ręka miała drgać z określoną częstotliwością, to należało się spodziewać drgań wahadła jedynie przy określonej długości nici. Tak jednak nie jest. Wskazuje to na bezpośrednią zależność ruchów wahadła od zmysłu wzroku, pozwalającego na korelowanie drgnień ręki z ruchami wahadła.
Wzmaczniacz mechaniczny
Nasze badania potwierdziły, że wahadełko jest wzmacniaczem mechanicznym o bardzo dużym wzmocnieniu (200 do 300 razy). Stwierdziliśmy to doświadczalnie. Przy takim wzmocnieniu drgnienie ręki zaledwie o 0,1 milimetra powoduje 2-3 centymetrowe wychylenie wahadła. Warto dodać, że drgnienie ręki o 0,1 milimetra jest zupełnie nieuchwytne zarówno dla różdżkarza jak i obserwatora. Zaobserwowaliśmy również, że różdżkarz wprawia wahadło w ruch nie przez jednostajne kiwanie ręką (co wydłużałoby czas rozbujania wahadełka), lecz przez serię pojedynczych drgań. Doskonale widać to gdy patrzymy na rękę radiestety a nie trzymane przez niego wahadło.
Wzór matematyczny
Dla bardziej dociekliwego czytelnika podaję, że można wyznaczyć wzmocnienie wahadła przez jego zawieszenie na sztywnym podłożu i wprowadzenie go w ruch. Liczymy ilość okresów (wahnięć w kierunku tam i z powrotem) do momentu, gdy amplituda zmaleje do wartości 1/e równej około 0,37 wychylenia początkowego. Oznaczmy tę wartość przez N. Wówczas wzmocnienie K wyniesie A x N. Możemy też liczyć wahnięcia do momentu, kiedy amplituda zmniejszy się o połowę i wówczas współczynnik wzmocnienia obliczamy ze wzoru:
gdzie N0,5 oznacza ilość okresów potrzebnych do zmniejszenia amplitudy o połowę. W naszym doświadczeniu otrzymaliśmy N = 100, co odpowiada wartości N0,5 na poziomie 70 i współczynnikowi wzmocnienia ponad 300. Jeżeli ręka drgałaby równomiernie z amplitudą np. 0,1 mm, to dopiero po 70 okresach wahadełko osiągnęłoby amplitudę 1,5 cm, czyli połowę maksymalnej wartości. Tymczasem obserwowaliśmy, że u różdżkarzy następuje bardzo szybkie osiągnięcie maksymalnej amplitudy, np. po 5-10 sekundach, czyli najwyżej kilkunastu okresach.
Poziom podświadomości
Wyobraźmy sobie dziecko siedzące na huśtawce. Jedna sekwencja pchnięć spowoduje rozbujanie huśtawki, inna może doprowadzić do wytłumienia jej ruchu. Innymi słowy pchnięcia muszą być skorelowane w czasie. Podobnie drobne drgnienia dłoni różdżkarza obserwującego wahadło mogą wzmocnić jego drgania, bądź je wytłumić. Sam proces wzbudzania niekoniecznie musi być świadomy i może zachodzić na poziomie podświadomości.
Kształty i drgania.
Zmysł wzroku odgrywa tu jeszcze jedną ważną rolę. Jak podają sami różdżkarze w swej literaturze, wahadełko odtwarza w pewnym sensie kształty, np. nad linią prostą drgania są równoległe lub prostopadłe do niej, a nad kołem - kołowe. W przypadku nożyczek nad rękojeściami zaobserwujemy drgania kołowe, a drgania proste - nad ostrzem. Przy kształtach nieregularnych wahadełko w ręku różdżkarza zatrzymuje się. Efekt ten wykorzystuje się przy konstruowaniu tzw. odpromienników, mających zniwelować szkodliwe wpływy tzw. żył wodnych. Kształty odpromienników są bardzo często nieregularne. Układając w tzw. miejscu zapromieniowanym, np. kłębek drutu (chodzi tu raczej o kształt, a nie metal) obserwuje się zatrzymanie wahadełka, co według różdżkarza ma świadczyć o zniwelowaniu szkodliwego promieniowania. Jednocześnie należy pamiętać, że sam kształt takiego odpromiennika jest zbyt skomplikowany, by ruchy wahadełka mogły odtworzyć jego zarys. Według mnie, działanie odpromienników ogranicza się wyłącznie do wspomnianego aspektu psychologicznego.
Mechanizm kompensacji
Wykonajmy pewien eksperyment. Spróbujmy utrzymać ołówek na czubku palca w pozycji pionowej. W tym celu musimy wykonywać drobne korekcyjne ruchy dłonią, zapobiegające spadaniu ołówka. Mózg człowieka posiada zakodowany odpowiedni program umożliwiający wykonanie takiego przedsięwzięcia. Jest on jednak dostosowany do bryły sztywnej. Natomiast różdżka, czy też wahadełko, które są wzmacniaczami mechanicznymi, powodują pewne przekompensowanie. Zamiast utrzymać wahadełko w pozycji nieruchomej, inicjujemy jego drgania (czy też drgania czubka rożdżki). Nasz mózg daje się niejako oszukać przez nietypowe dla niego zachowanie. Jest to mechanizm kompensacji.
3. BADANIA NAD RÓŻDŻKĄ
Drugim przyrządem radiestezyjnym jest różdżka. Dawniej posługiwano się sprężystą gałęzią o kształcie rozwidlonym. Współcześni różdżkarze stosują najczęściej różdżkę z drutu stalowego o długości 30-40 cm z mosiężnymi rękojeściami o długości około 10 cm. Czubek łączący oba druty jest błyszczący i również wykonany z mosiądzu. Różdżka trzymana jest w taki sposób, aby jej rękojeści znalazły się możliwie dokładnie w linii prostej. Powstaje w ten sposób dźwignia o dużej przekładni, przy czym sprężystość materiału może powodować złudzenie, że różdżka wykonuje samoistne drgania. Znajduje się ona w równowadze nietrwałej. W pewnych sytuacjach może dochodzić nawet do trzydziestokrotnego wzmocnienia drgnięcia ręki trzymającej różdżkę. Przy odpowiednim skręceniu rąk możemy zaobserwować tzw. wybicie różdżki, kiedy błyszczący czubek przemieszcza się gwałtownie w górę lub w dół. Mamy tu również do czynienia z mechanizmem kompensacji, który został omówiony wyżej. Literatura różdżkarska zaleca początkującym adeptom takie trzymanie różdżki, by jej czubek wskazywał linię horyzontu, podczas gdy łokcie powinny być mocno przyciśnięte do klatki piersiowej. Jeśli się zastanowić, to staje się jasne, że w miarę oddychania i poruszania się klatki piersiowej, przyciśnięte łokcie będą się również poruszały. Obserwowany czubek zacznie więc wykonywać drgania, które mózg będzie się starał skompensować. Musimy również uwzględnić możliwość występowania niekontrolowanych drgań zmęczonych mięśni. Rezultatem takiego procesu może być subiektywne wrażenie, że różdżka wykonuje samoistne ruchy. W naszych badaniach zajęliśmy się również innymi rodzajami różdżek, łącznie z chętnie stosowaną różdżką jednoramienną, tzw. hiszpańską. Badania wykazały, że wszystkie one są wzmacniaczami mechanicznymi, o prawie trzydziestokrotnym stopniu wzmocnienia.
Teoretycznie możliwe jest nawet jeszcze większe wzmocnienie, ale w praktyce tylko takie udawało się nam uzyskać. Wcześniej wspomniałem o związku między kształtem badanego przedmiotu a ruchami wykonywanymi przez wahadło. Podobny mechanizm daje się zaobserwować przy posługiwaniu się różdżką. Jeden ze znajomych różdżkarzy wyznał, że kiedy nie bardzo wie, gdzie się znajduje tzw. żyła wodna, to najczęściej lokalizuje ją pod środkiem drogi, wzdłuż jej osi. Występuje tu więc swoisty punkt lub kierunek odniesienia (np. droga czy miedza), sugerujący różdżkarzowi pewne zachowania. Podobne reakcje zaobserwowałem i u innych różdżkarzy.
Hipoteza robocza
Rozpoczęcie badań nad różdżką i wahadełkiem było możliwe dzięki postawieniu hipotezy roboczej, której autorem był piszący te słowa. Wysunąłem przypuszczenie, że różdżkarz reaguje na pole elektryczne niskiej i bardzo niskiej częstotliwości. Wiadomo, że między ziemią a jonosferą istnieje stałe pole elektryczne o natężeniu około 100 V/m. Drgająca powierzchnia wody w otwartych zbiornikach wodnych może być przyrównana do drgającej okładki kondensatora. Drgania wody powinny więc wytwarzać zmienne pole elektryczne. Udało się je rzeczywiście wykryć nad powierzchnią jeziora przy pomocy czułej aparatury konstrukcji mgr Romana Smuszkiewicza. W miarę kontynuowania badań doszedłem do wniosku, że stałe pole elektryczne pod ziemią jest miliony miliardów razy mniejsze od pola między ziemią a jonosferą. Wynika to z porównania przewodnictwa elektrycznego ziemi i powietrza. Zatem generowanie zmiennego pola elektrycznego przez płynące wody podziemne praktycznie nie zachodzi ze względu na znikome wartości stałego pola elektrycznego. Jednocześnie faktyczny mechanizm przepływu wody pod ziemią, polegający na powolnym jej sączeniu (zaobserwowaliśmy prędkość 10 - 20 cm na dobę - na obozie w Strzelcach Krajeńskich w 1983 roku), znacznie się różnił od modelu, jaki sobie wyobrażałem przez pierwszych kilka lat. Skoro nie mamy tu do czynienia z intensywnym falowaniem powierzchni sączącej się wody, a stałe pole elektryczne jest właściwie znikome, to praktycznie nie można mówić o generowaniu pod ziemią, przy pomocy tego właśnie mechanizmu, jakiegoś sygnału stanowiącego efektywny nośnik informacji odbieranej przez różdżkarza. Do postawienia hipotezy o wrażliwości organizmu ludzkiego na pola elektromagnetyczne niskiej i bardzo niskiej częstotliwości przyczynił się również fakt, że częstotliwość impulsów nerwowych, dzięki którym mózg kontaktuje się z całym ciałem, mieści się w granicach od zera do 100, czy 200 impulsów na sekundę. Wyobrażałem sobie, że drobne zakłócenia przebiegających impulsów są odbierane przez organizm radiestety i mogą wyzwalać reakcję wahadełka czy różdżki. Zaczęliśmy wobec tego badać wpływ na organizm ludzki pola o częstotliwości od kilku Hz (1Hz = jedno drganie na sekundę) do kilku tysięcy Hz. Przykładane napięcia były bardzo małe i nie przekraczały nawet poziomu napięcia impulsu nerwowego (0,07 V). Wpływowi pola elektrycznego poddawaliśmy rękę, bądź inne części ciała radiestety. Celem eksperymentów było ustalenie wrażliwości różdżkarza na poszczególne częstotliwości i w konsekwencji stwierdzenie istnienia oraz zlokalizowanie poszukiwanego przez nas tzw. "szóstego zmysłu" radiestezyjnego.
Sugestia i autosugestia
W warunkach laboratoryjnych udało się nam stworzyć model sztucznej żyły wodnej. Tak nam się przynajmiej wtedy wydawało na podstawie eksperymentów przeprowadzonych zarówno ze znajomymi różdżkarzami jak i z członkami naszej ekipy. Dzięki temu mogliśmy przejść do badań bardziej szczegółowych. Wyniki tej fazy badań zostały ogłoszone w miesięczniku "Problemy" z sierpnia 1976, w artykule pod tytułem: Człowiek detektorem pól elektromagnetycznych bardzo niskich częstotliwości". Dziś, z perspektywy czasu, uważam, że w ówczesnych badaniach nie uwzględniono bardzo istotnego czynnika, jakim jest wpływ sugestii i autosugestii na otrzymywane rezultaty. Przyroda nie oszukuje i nie podlega sugestii. Nasze badania zakładały więc podejście raczej przyrodnicze niż psychologiczne. Człowiek był tu traktowany podobnie jak przyrząd pomiarowy służący do odczytywania fizycznych wskazań. Osoby poddane eksperymentom informowaliśmy o częstotliwości przykładanego im napięcia, wprowadzając tym samym element nieobiektywnej sugestii.
Upadek hipotezy
Uświadomienie sobie wagi czynnika sugestii następowało stopniowo. Najpierw zaskoczeniem dla nas był fakt rzekomego reagowania radiestety na bardzo niskie natężenia pola elektromagnetycznego. Chodziło o natężenia leżące znacznie poniżej poziomu otaczającego nas pola elektrycznego i magnetycznego generowanego przez przewody sieci elektrycznej o częstotliwości 50 Hz znajdującej się w budynku. Na naszej aparaturze obserwowaliśmy reagowanie osób badanych na znacznie słabsze pola o tej samej częstotliwości.
Natężenie pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz wynosiło w pokoju np. 100 V/m, a pole przykładane do lewej dłoni różdżkarza nie przekraczało wartości 1 V/m. Starałem się wtedy ratować pierwotną hipotezę przez wprowadzenie dodatkowych założeń. Dzisiaj wiem jednak, że były to pierwsze sygnały załamywania się hipotezy, których wówczas nie chciałem dokładniej analizować.W ciągu roku przebadaliśmy w naszym laboratorium około 200 osób. Uzdolnienia radiestezyjne stwierdziliśmy u ok. 30 % badanych.
W poszukiwaniu żył
Podczas naszego pierwszego obozu radiestezyjnego w okolicach Leszna Wielkopolskiego staraliśmy się wyszukiwać w terenie tzw. żyły wodne przy pomocy metod radiestezyjnych. Wiedzieliśmy już z literatury, że tzw. żyła wodna nie emituje sygnałów możliwych do zbadania przyrządami pomiarowymi, a przynajmniej jak dotąd nikomu nie udało się wykryć takiego sygnału. Doszliśmy do wniosku, że może to być sygnał ukryty w "szumach". Takimi szumami w terenie są brzęczenia sieci energetycznej, tzn. częstotliwość 50 Hz i jej harmoniczne (wielokrotności tej częstotliwości).
Początkowo do poszukiwań sygnału tzw. żyły wodnej stosowaliśmy magnetofon kasetowy. W terenie, gdzie różdżkarz stwierdził występowanie zjawiska tzw. żyły wodnej, wbijaliśmy w ziemię dwie elektrody wzdłuż osi żyły i łączyliśmy je przewodami z gniazdem wejściowym wzmacniacza magnetofonu. Następnie uruchamialiśmy zapis magnetofonowy rejestrując sygnał akustyczny. Po podłączeniu do gniazda głośnikowego długiego przewodu układaliśmy go na terenie, według opinii różdżkarzy, wolnym od tzw. zapromieniowania. Tam odtwarzaliśmy zapisany na taśmie sygnał i obserwowaliśmy zachowanie różdżkarzy. Nad naszym przewodem elektrycznym ich wahadełka i różdżki reagowały identycznie jak nad żyłą wodną. Niestety, wcześniej informowaliśmy uczestników eksperymentu o fakcie uruchomienia magnetofonu, zamiast testować ich zdolność do ustalenia, czy magnetofon w danej chwili pracuje.
W tej fazie badań kierowaliśmy się wyłącznie opinią radiestetów, którzy potwierdzali w terenie występowanie tzw. żył wodnych. Skromny budżet naszych badań nie przewidywał finansowania prac związanych z wierceniami geologicznymi, a wyłącznie one mogłyby potwierdzić lub też wykluczyć istnienie żyły wodnej w miejscu wskazywanym przez różdżkarza. Stąd kierowaliśmy się opiniami kilku różdżkarzy, którzy byli zgodni, że w konkretnym miejscu występuje tzw. żyła wodna. Drobne różnice w ich odczytach tłumaczyliśmy sobie niejednakową wrażliwością organizmu różdżkarzy na odbierany sygnał. Jednocześnie pozwalaliśmy im na wzajemne kontaktowanie się w czasie pracy, co, jak się okazało, nie pozostało bez wpływu na uzgadnianie wyników. W takim przypadku decyduje bowiem autorytet szefa grupy lub bardziej doświadczonego różdżkarza, któremu reszta na ogół bezwiednie podporządkowuje się.
Sztuczna żyła wodna
Wracając do kwestii nagrań magnetofonowych: dokonywaliśmy ich także w terenie, gdzie według opinii różdżkarzy nie ma tzw. żyły wodnej. Nasi koledzy akustycy analizowali szczegółowo oba sygnały, lecz nie znaleźli żadnych widocznych róźnic. Były one identyczne. Obserwacje na oscyloskopie skłaniały do przypuszczeń, że jedyne różnice mogą występować w samym kształcie przebiegu sygnału. Dziś jest dla mnie oczywiste, że magnetofon kasetowy zupełnie nie nadawał się do prowadzonych badań, ze względu na ograniczony zakres przenoszonego pasma, co w konsekwencji powodowało znaczną deformację przebiegów obserwowanych na ekranie oscyloskopu.
Badanie sygnału tzw. żył wodnych wiązało się z koniecznością wyjazdów w teren. Ze względu na uciążliwości częstego przenoszenia naszej specjalistycznej aparatury laboratoryjnej postanowiliśmy sztucznie symulować kształty przebiegów towarzyszących efektowi żył wodnych i analizować ten sygnał w warunkach laboratoryjnych. Testowani różdżkarze znali oczywiście cel naszych badań i wiedzieli, czego od nich oczekujemy. W końcu metodą prób i błędów wykonaliśmy układ pojemnościowo - oporo...
grappa25