Dr Sitek – Wybrane aspekty rozwoju miast polskich
GMINA
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i
przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
18) promocji gminy,
19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,
POWIAT
Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
1) edukacji publicznej,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) pomocy społecznej,
4) polityki prorodzinnej,
5) wspierania osób niepełnosprawnych,
6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
8) kultury fizycznej i turystyki,
9) geodezji, kartografii i katastru,
10) gospodarki nieruchomościami,
11) administracji architektoniczno-budowlanej,
12) gospodarki wodnej,
13) ochrony środowiska i przyrody,
14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego
magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania
innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
18) ochrony praw konsumenta,
19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz
obiektów administracyjnych,
20) obronności,
21) promocji powiatu,
22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Miejska sieć osadnicza Polski - podstawowe uwarunkowania rozwoju
Policentryczny charakter sieci osadniczej Polski
Koncentracja aktywności gospodarczej w dużych ośrodkach miejskich, skutek: polaryzacja rozwoju w skali całego kraju
Niedostateczna dyfuzja procesów rozwojowych z dużych ośrodków na obszary otaczające
Utrata funkcji gospodarczych/kulturowych/admini-stracyjnych małych i średnich miast
Suburbanizacja i polaryzacja społeczno-przestrzenna wewnątrz dużych ośrodków miejskich
Deficyt jakościowy i ilościowy zasobów mieszkaniowych
Miasto realnego socjalizmu
Socjalistyczna ideologia egalitaryzmu – oznaczała że żadna grupa społeczna ani zawodowa nie mogła zajmować lepszych obszarów rezydencjalnych w mieście.
W efekcie mieszkańców osiedlano bez uwzględnienia ich preferencji jakościowych i lokalizacyjnych co
przyczyniło się do tworzenia skupień przypadkowych o przemieszanej strukturze społecznej
W miastach czynnikiem zróżnicowania przestrzennego był czynnik polityczny a nie ekonomiczny.
Strefy rozwoju miasta
Centrum miasta (historyczny rdzeń, otaczającej strefy handlowo-przemysłowej, uzupełnionej symbolicznymi budowlami świadczącymi o sile ekonomicznej i politycznej sytemu)
Strefa przekształceń - strefa miejska lub podmiejska
Nowe wielkopłytowe osiedla mieszkaniowe z którymi utożsamiano rozwój miasta socjalistycznego, o stosunkowo dobrych warunkach mieszkaniowych, ze słaba infrastruktura społeczną i niskiej estetyce
Peryferyjną strefę podmiejską – obejmowała tereny otwarte, rekreacyjne, przemysłowe, rolnicze oraz indywidualne budownictwo mieszkaniowe.
Cechy charakterystyczne polskich miast
Struktura przestrzenna miała w centrach charakter koncentryczny, klinowy w miarę oddalania się od centrum i wieloośrodkowy na peryferiach
Istniała prawidłowość (chodź zaburzona) że w miarę oddalania się od centrum malał status społeczno-zawodowy ludności
Miasta po 1989 roku – najważniejsze elementy przemian
Powrót znaczenia renty gruntowej i mechanizmów rynkowych
Powstanie rzeczywistych samorządów terytorialnych
Decentralizacja władzy i przesunięcie zarządzania przestrzenią do władz lokalnych
Przemiany struktury społeczno-zawodowej, wzrost znaczenia sektora usługowego
Wzrost rozwarstwienia dochodów mieszkańców
Gentryfikacja – „uszlachetnianie” proces wymiany ludności o niskim statucie społecznym zamieszkujących w centralnych dzielnicach miast na ludność o wysokim statusie, dokonujących się z modernizacją starych zasobów mieszkaniowych.
Gettyzacja – tworzenie się w przestrzenni miejskiej swoistej gett zamieszkałych przez ludność najuboższą
Gated communities – nowe osiedla, zamknięte i strzeżone zapewniających bezpieczeństwo
Miasto dualne – miasto o spolaryzowanej strukturze społeczno-przestrzennej, gdzie enklawy bogactwa sąsiadują z dzielnicami biedy
Korzyści suburbanizacji dla podmiotów gospodarczych
Relatywnie niskie ceny nabywanego lub dzierżawionego gruntu
Możliwości praktycznego pozyskania terenu każdej wielkości
Mniejsze podatki
Niższe koszty inwestycji i prowadzonej działalności gospodarczej
Ograniczenie konfliktów na tle użytkowania środowiska
Możliwości dalszej rozbudowy i uzyskania tzw. Korzyści skali w prowadzonej działalności
Korzyści suburbanizacji dla mieszkańców
Życie w bardziej przyjaznym środowisku
Poprawa warunków mieszkaniowych
Niższe obciążanie podatkowe
Relatywnie niższe w stosunku do miasta koszty budowy i utrzymania domu
Możliwość dłuższego przebywania na „wolnym powietrzu” w tym we własnym ogródku
Wyższy stopień prywatności życia
Wyższy poziom bezpieczeństwa w tym zabaw dzieci
Niekorzyści suburbanizacji ogólnospołeczne
Nieracjonalne wykorzystanie terenu
Uszczuplenie terenów użytkowanych rolniczo i tzw. terenów otwartych
Zwiększone koszty budowy sieci infrastruktury komunalnej i kosztów jej utrzymania
Generowanie ruchu drogowego i zwiększenie jego natężania z różnorakimi konsekwencjami
Zajmowania terenów wewnątrzmiejskich prze budowanie parkingów
Niekorzyści suburbanizacji dla mieszkańców
Wzrost kosztów funkcjonowania gospodarstwa domowego
Poważne a niekiedy całkowite uzależnienie funkcjonowania gospodarstwa od samochodu
Organicznie korzystania z usług wyższego stopnia centralności świadczonych w centrum miasta oraz uczestnictwo w życiu towarzyskim
Powstanie nowych problemów funkcjonowania gospodarstwa domowego
Ograniczenie czasu którym można swobodnie dysponować (przebywanie w środkach transportu)
Rewitalizacja (przywrócenie do życia, ożywienie) – działanie skupione na ożywieniu zdegradowanych obszarów miast, np. poprzemysłowych, którego celem jest znalezienie dla nich nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu, w którym obszary zmieniają swoją funkcję.
Rewitalizacja jest w tym znaczeniu zespołem działań z zakresu budownictwa, planowania przestrzennego, ekonomii i polityki społecznej, których celem jest doprowadzenie do ożywienia, poprawy funkcjonalności, estetyki, wygody użytkowania i jakości życia w rewitalizowanym zespole.
Współczesne modele rewitalizacji
Rekonstrukcja – odtworzenie zabytkowej zabudowy, z zachowaniem dawnego układu urbanistycznego, z utrzymaniem dawnych funkcji obszaru, uśnięciem obiektów niepasujących stylistycznie (zespoły staromiejskie, Warszawa, Gdańsk )
Neointegracja – polega na zachowaniu zabytkowej substancji a z drugiej strony na uzupełnieniu jej o elementy nowe. Uzyskany kontrast podkreśla wartość zabudowy historycznej (Szczecin, Słupsk)
Retrowersja – utrzymanie dawnych funkcji, oraz krytyki rozwiązań modernistycznych (Elbląg, Głogów)
Restytucyjna modernizacja - utrzymanie dawnej formy architektonicznej ze zmianą dawnych funkcji obszaru z jego modernizacją organizacyjno-funkcjonalną (Stary browar w Poznaniu, Manufaktura w Łodzi)
Funkcjonalna sukcesja – intensywne zagospodarowanie ternu z przyjęciem nowych funkcji (centrum handlowe w Krakowie)
Założenia koncepcji nowy urbanizm
Wyraźne centrum jednostki
Substancję mieszkaniową tworzą tradycyjne budynki mieszkalne
Większość budynków mieszkalnych znajduje się w promieniu 500 m od centrum
Na obszarze zlokalizowane są sklepy i zakłady o dużej częstotliwości korzystania
Na zapleczu budynków zlokalizowane są garaże i małe zakłady produkcyjne i usługowe
Lokalizacja szkół zapewnia bezpieczną drogę dla dzieci
Pomiędzy budynkami zlokalizowane są place zabaw dla dzieci w odległości do 150 m od miejsca zamieszkania
Ulice tworzą kompatybilny układ z ciągami pieszymi
Ulice są wąskie, zadrzewione, ruch jest powolny i bezpieczny
Budynki wokół placu centralnego są położone blisko ulicy, tworzą zwartą kompozycję urbanistyczną
Parkingi i garaże nie są lokalizowane przy ulicach
Pewne miejsca zarezerwowane są dla obiektów publicznych
Funkcjonuje samorząd mieszkańców odpowiedzialny za stan i działanie infrastruktury
Nari.shma