pedagogika wczesnoszkolna- zagadnienia na egzamin.doc

Przedmiot badań:

- proces nauczania oraz wychowania oraz kształtowania osobowości;

- uwarunkowania procesu dyd.- wych;

- uczeń w młodszym wieku szkolnym i jego rozwój;

Ped. wczesnoszkolna jako subdyscyplina naukowa:

- ma swoją teorię nauczania i uczenia się;

- określa swoje cele i treści kształcenia;

- ma ściśle określony proces nauczania i uczenia się;

- realizuje zasady nauczania i uczenia się;

- ma określone formy pracy i środki dyd;

- odrębne planowanie pracy;

- określony teren pracy;

- spełnia dwie funkcje dyscypliny naukowej: POZNAWCZĄ- tzn. odkrywa, tłumaczy fakty występujące na tym szczeblu kształcenia; ustala związki, uogólnienia, wnioski; UTYLITARNĄ- tzn. ped. wczesnoszkolna dostarcza n-lom, rodzicom, instytucjom wych. zbiór przepisów, reguł, norm postępowania z dzieckiem;

Miejsce ped. wczes. w systemie nauk.

Pedagogika wczesno., zajmuje się problematyką pracy edukacyjnej z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym, funkcjonuje w szerokim nurcie myślowym  współczesnej humanistyki. Nauki humanistyczne àNauki społeczne àPedagogika àPed. Wczesnoszkolna.

Ped. wczesno. jest subdyscypliną nauk pedagogicznych. Zawiera dwie integralnie ze sobą powiązane części: część ogólną (formułuje prawa, teorie, koncepcje itp. dotyczące edu. wczesnoszkolnej jako całości)  i część szczegółową – metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów (formułuje problematykę nauczania poszczególnych.

Edukacja wczesnoszkolna:

- stanowi najniższy szczebel kształcenia ogólnego;

- ma charakter propedeutyczny (przygotowuje dziecko do dalszej nauki);

- ma za zadanie przygot. dziecko do życia w społ.;

- oznacza się pewnymi cechami, swoistymi dla tego szczebla kszt.;

- to jednolity, trwający kilka lat proces dyd.- wych, który odbywa się w warunkach szkolnych;

- na ten proces składają się: rozwój, uczenia się, nauczanie, kształcenie, samokształcenie, wychowanie, samowychowanie;

- obejmuje dziecko w wieku 7-10 lat;

- ma wyznaczone dwa podstawowe kierunki działań: wielostronny, harmonijny rozwój osobowości dziecka przygotowanie do nauki w cyklu systematycznym;

Zadania (cele główne kształcenia ogólnego także na I szczeblu):

- przygot. dziecka do życia zgodnego z samym sobą;

- do życia w zgodzie z innymi;

- przygot. do współżycia z przyrodą;

- do korzystania z zasobów informacyjnych cywilizacji;

Cele szczegółowe- Określanie SNR dziecka:

- tworzenie sytuacji do samokontroli i samooceny; dbałość o zdrowie fizyczne dziecka;

- pomoc w dobrym funkcjonowaniu w szkole; tworzenie dobrego klimatu, warunków do współpracy w zespole, wdrażanie do rozumienia innych; kształtowanie uczuć wyższych oraz współodpowiedzialności; normy życia społ;

- postawy proekologiczne; uwrażliwianie na piękno przyrody; kontakt z przyrodą;

- korzystanie z nośników inf. (książek, komputerów), kształ. umiej. odbierania i nadawania inf.; posługiwanie się przyborami szkolnymi;

Sfera najbliższego rozwoju- konieczność jej uwzględnienia w pracy z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym
Aby sprawdzić stan emocjonalny dziecka należy zapoznać się ze sferą najbliższego rozwoju. (Wysocki). Na pewnym poziomie znajdują się aktualne zdolności dziecka. Nie można dawać zadań które są poniżej jego zdolności. Jeżeli zaś wysokie dziecko i tak nie rozwiąże zadania(niska samoocena).
Różnice między potencjalnymi a aktywnymi możliwościami to SNR.
Potencjał możliwości
Wykonanie części zad. Wspólnie z nauczycielem
Rozwiązanie zad. Analogicznego
Konkretne czynności
Instrukcja, naprowadzenie, sugestia
Aktualne możliwości
Musimy rozpoznać dziecko, poziom operacyjny, poziom rozw. Poznawczego i emocjonalnego.
SNR to różnica między aktywnymi a potencjalnymi możliwościami dziecka. określa poziom rozwoju dziecka przez nauczyciela.
Przez pierwsze 3 lata w szkole ma miejsce proces interioryzacji, zaczyna się myślenie operacyjne.
Interioryzacja czynna- przechodzenie od czynności konkretnych do materialnych.
-Czynności konkretne: materialne (rzecz, przedmioty), zmaterializowane
-czynności percepcyjne
-czynności wykonywane w mowie głośnej np. jakieś konkretne zadanie odnośnie samochodów czyli opowiadanie o kolejności wykonywanych zadań.
-czynności intelektualne (wszystko w pamięci)
Interioryzacja- to proces przechodzenia od czynności konkretnych do umysłowych

Funkcje pedagogiki wczesnoszkolnej
-Opiekuńcza- dbałość najbliższego zdrowie, bezpieczeństwo, należyty rozwój fizyczny
-Diagnostyczno- prognostyczna- możliwie wszechstronne poznanie dzieci i najbliższego związku wynikami rozpoznania- projektowanie najbardziej odpowiednich dróg rozwoju
-Kompensacyjno- usprawniająca- wiąże się najbliższego funkcją prognostyczno- diagnostyczną- eliminowanie, łagodzenie lub rekompensowanie takich odchyleń od normy jak: wady wzroku, słuchu, wymowy; funkcja realizowana jest przez szkołę w kontakcie psychologiem, logopedą
-Poznawcza- wyposażanie uczniów w odpowiedni zasób wiadomości poprzez właściwą realizację wszystkich kierunków edukacji
-Kształcąca- ściśle związana najbliższego funkcja poznawczą, głównie polega na rozwijaniu ogólnych operacji myślowych uczniów, sposobów racjonalnego uczenia się, zdolności koncentracji i podzielności uwagi, pamięci logicznej
-Wychowawcza- związana najbliższego realizacją wszystkich funkcji zadań edukacji najbliższego klasach 1-3; wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka i kształtowanie postaw społeczno- moralnych.

Zad. szkoły na etapie edu. wczesnoszk.:

1) zapewnienie opieki i wspomaganie rozwoju dziecka w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku. 2) uwzgl. indywidualnych potrzeb dziecka 3)stwarzanie warunków do rozwijania samodzielności, dążenia do osiągania celów, podejmowanie odpowiedzialności za siebie i za innych 4) rozwijanie wrażliwości moralnej, stwarzanie warunków indywidualnego i grupowego działania na rzecz innych dzieci 5) wzmacnianie poczucia tożsamości kulturowej, historycznej, narodowej i etnicznej dziecka . 6) kształcenie um. obserwacji, ułatwienie rozumienia zjawisk zachodzących w dostępnym dośw. dziecka, otoczeniu przyrodniczym, społ., kulturowym i technicznym. 7) rozbudzenie ciekawości poznawczej, zachęcenie do aktywności badawczej i wyrażanie własnych myśli i przeżyć. 8)rozwijanie wrażliwości estetycznej, tworzenie warunków do rozwoju wyobraźni, fantazji oraz ekspresji plastycznej muzycznej i ruchowej

Ocena pracy n-la:

Uzyskuje dobre wyniki pracy dydaktyczno- wychowawczej, jest dobrze przygotowany do lekcji i zajęć, rzetelnie wykonuje swoje obowiązki, w tym także pozalekcyjne formy zajęć, dyżury w czasie przerw, imprez szkolnych i klasowych itp.

1.                  Jest taktowny, tolerancyjny, sprawiedliwy, potrafi łagodzić i zapobiegać konfliktom z uczniami. Jest jednocześnie konsekwentny w swoich wymaganiach.

2.                  Dba o swój warsztat pracy, wzbogaca go. Wnioskuje do dyrektora o środki w tej sprawie.

3.                  Owocnie współpracuje z uczniami i ich rodzicami.

4.                  Pracuje bezpiecznie, potrafi przewidywać niebezpieczeństwo zagrażające uczniom i eliminować je, szczególnie w sytuacjach pozaszkolnych, na wycieczkach, w miejscach publicznych itp.

5.                  Uczestniczy w formach doskonalenia zawodowego organizowanych przez dyrektora szkoły.

6.                  Respektuje wymogi dyrektora szkoły dotyczące dyscypliny pracy, terminowości w realizacji zadań i zarządzeń. Prawidłowo i na bieżąco prowadzi dokumentację pedagogiczną.

7.                  Jego postawa etyczna oraz kultura współżycia społecznego nie budzą żadnych zastrzeżeń.

Modele zmiany:

1.                  teraźniejszość ( jak się rzeczy mają tu i teraz)- przyszłość (jak powinny się mieć w przyszłości, co chcemy osiągnąć);

2.                  rozmrażanie (przed 1999)- zmiana- zamrożenie;

3.                  w postaci 4 pyt:

gdzie jesteśmy obecnie?

gdzie chcemy dojść?

jak się tam dostaniemy?

skąd będziemy wiedzieli, że już się tam znaleźliśmy?

Wizja nowej szkoły- wspierającej rozwój ucznia:

- silnie związana ze środowiskiem lokalnym;

- nowocześnie administrowana;

- samodzielnie opracowująca program;

- respektująca standardy krajowe oraz potrzeby eduk. środowiska;

- w realizacji programów dominują aktywne metody nauczania;

Wewnątrzszkolne doskonalenie n-li:

- wspólne uczenie się rady ped.;

- dążenie do poprawy relacji międzyludzkich, dobrej komunikacji;

- zespołowe rozwiązywanie problemów;

- stałe ulepszanie koncepcji programów, organizacji zajęć;

Główne zadania szkoły na etapie ed. wczesno:

1.                  zapewnienie opieki i wspomaganie rozwoju dziecka w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku;

2.                  uwzględnienie indywidualnym potrzeb dziecka, troska o zapewnienie równych szans i możliwości osiągnięcia sukcesu;

3.                  stwarzanie warunków do rozwijania samodzielności, dążenia do osiągnięcia celów, podejmowania odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie;

4.                  rozwijanie wrażliwości moralnej, stwarzanie warunków indywid. i grupowego działania na rzecz innych;

5.                  wzmacnianie poczucia tożsamości kulturowej, historycznej, narodowej i etnicznej dziecka;

6.                  kszt. umiej. obserwacji, ułatwienie zrozumienia zjawisk zachodzących w otoczeniu;

7.                  rozbudzanie ciekawości poznawczej, zachęcanie do aktywności badawczej i wyrażania własnych przeżyć i myśli;

8.                  rozwijanie wrażliwości estetycznej, tworzenie warunków do rozwoju wyobraźni;

Funkcje wobec dzieci:

- w przedszkolu: opiekuńcza (dbałość o zdrowie, bezpieczeństwo), diagnostyczno- prognost. (możliwie wszechstronne poznanie dzieci, najbardziej odpowiednie drogi rozwoju dla każdego dziecka), kompensacyjna (eliminowanie i łagodzenie odchyleń i wad), kształcąca (rozw. operacji myślowych), wychowawcza (postawy społ.- moralne);

- w klasach 1-3: opiekuńcza, korekcyjno- usprawniająca, diagnostyczno prognostyczna, wychowawcza;

- w klasie 4: wychowawcza, poznawcza, kształcąca;

Związek wych. przedszk. z ed. wczesnoszkolną:

- przedszkole: wych. zdrowotne, umysłowe, moralne, społeczne, estetyczne, techniczne;

- wczesnoszkolna: eduk. zdrowotna, ruchowa, polonistyczna, matematyczna, środowiskowa, społeczna, techniczna, plastyczna, muzyczna;

Metody nauczania:

A-    podające (asymilacja, asocjacja): n-l- podawanie gotowych treści, gotowej wiedzy; uczeń- zapamiętywanie i odtworzenie informacji); wykład, instruktaż, wyjaśnienie;

P-  poszukujące (poszukiwanie): n-l stwarzanie sytuacji problemowych; uczeń- rozwiązuje problemy, samodzielnie dochodzi do wiedzy; burza mózgów, met. heurystyczne;

E- waloryzacyjne (przeżywanie): n-l- organizuje sytuacje związane z wyzwalaniem emocji; uczeń- nauka przez przeżywanie; impresywna, ekspresywna;

O- operacyjne (działanie): n-l org. sytuacji działaniowych; uczeń- podejmuje działanie; praktyczna, wytwórcza, ćwiczeniowa;

Proces interioryzacji:

1.      operacje konkretne (realne przekształcanie rzeczywistości)- czynności materialne ( na realnych przedmiotach); czynności zmaterializowane (wykonywane na zastępnikach);

2.      czynności percepcyjne (wyobrażenia przedmiotów);

3.      czynności w mowie (mowa głośna- omawianie tego co się robi);

4.      czynności wykonywane w umyśle (umysłowe)- przejście od mowy głośnej w cichą; czynności umysłowe, abstrakcyjne;

Główne formy aktywności dzieci:

- zabawa i nauka przez zabawę;

- nauka z elementami zabawy;

Formy integracji w szkole

BLOK PRZEDMIOTOWY jest formą integrowania treści nauczania i umiejętności z różnych dziedzin wiedzy, realizowanych w toku jednolitych zajęć edukacyjnych.

ŚCIEŻKI EDUKACYJNE, których realizacja powinna się odbywać w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć, mają duże znaczenie dla wychowania. Temat kluczowy (motyw przewodni) będzie miał charakter ścieżki, jeśli omawiany będzie prawie w tym samym czasie, pod różnym kątem, w następujących po sobie blokach przedmiotowych (przedmiotach).

Charakterystyka stadiów rozwojowych:

1.      wczesne stadium przedszkolne (3-4 latki):

- mało samodzielne;

- nie radzą sobie w sytuacjach życiowych;

- niewielki zasób doświadczeń;

- ubogi słownik czynny;

- myślenie sensoryczno- motoryczne;

- zabawy proste i krótkotrwałe;

- labilność uczuć i emocji;

2. średnie stadium (4-5 latki):

- bardziej samodzielne i zaradne;

- nawiązują kontakty z rówieśnikami;

- impulsywne, egocentryczne;

- wiek pytań;

- działalność związana z przedmiotami, zabawy konstrukcyjne;

- nie ujmują związków logicznych między faktami i zdarzeniami;

- szersze doświadczenia ruchowe, sensoryczne i umysłowe;

3. późne stadium przedszkolne (6-7 latki):

- żywe zainteresowanie światem przyrody;

- lepiej przystosowane do pracy w grupie;

- zabawa nadal podstawową formą aktywności;

- zaczątki uwagi dowolnej;

- rozwój społeczny;

- wzrasta wytrzymałość nerwowa;

- wyższe uczucia intelektualne, społ., moralne, estetyczne;

- wzrasta wrażliwość słuchowa;

- rozwój fizyczny i motoryczny;

- myślenie konkretno- obrazowe i konkretno- wyobrażeniowe;

- wyższy stopień odpowiedzialności i samodzielności;

Rozwój poznawczy, emocjonalny, społ., fizyczny:

I FAZA- adaptacji do warunków i wymagań szkolnych (7-8 latki):

- nastawione są realistycznie do otaczających je przedmiotów i zjawisk;

- interesują się głównie światem rzeczy realnych (a nie światem pojęć);

- dośw. dość bogate, ale odnoszą się do konkretnych faktów i zjawisk;

- wykazują się spostrzegawczością, ale nie dostrzegają istotnych cech;

- wyobraźnia szczególnie żywa i plastyczna, jednak nie podporządkowana regułom;

- stopniowo poddają się rygorom, uczą się odpowiadania na pyt; wypowiadania się jasno i zwięźle;

- styl mowy potocznej;

- traktują naukę jak zabawę;

- postawa wobec n-la osobista i uczuciowa;

II FAZA- pełnej adaptacji do szkoły (9- 10 latki):

- znacznie szerszy zakres zainteresowań;

- myślenie coraz bardziej analityczne;

- zaczyna się interesować przedmiotami i zjawiskami z szerszego kręgu jego środ.;

- stopniowe przechodzenie do myślenia słowno- logicznego, abstrakcyjnego, symbolicznego;

- mniej egocentryczne;

- bardziej stabilne cechy charakteru;

- bardziej wytrwałe i cierpliwe, nie zniechęcają się trudnościami;

- duża dynamika rozwoju poznawczego;

- rozwój spostrzeżeń;

- rozwój mowy czynnej, poszerzenie zasobu słownictwa;

- rozwój uwagi dowolnej, zwiększenie umiej. koncentracji;

- zdolność wnioskowania;

- stopniowe opanowywanie i utrwalanie umiej. szkolnych;

Rozwój- dynamiczny, długotrwały proces doprowadzający do ilościowych i jakościowych przemian w całokształcie działań jednostki oraz w zakresie poszczególnych funkcji i czynności psychicznych.

Zmiany- mają charakter progresywny, są ukierunkowane na przechodzenie od niższych do wyższych form działania, na osiągnięcie coraz doskonalszych form regulacji stosunków jednostki ze światem zew.

Dojrzałość szkolna:

- osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społ., fiz., jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowywanie treści programowych w klasie I (Wilgocka- Okoń);

- gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, zwłaszcza zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska (Kwiatkowska);

Kryteria got. szkolnej:

- rozwój fizyczny, procesów poznawczych, dojrzałość społ. i emocjonalna;

Przez prawidłowy rozwój psychiczny rozumiemy odpowiedni do wieku dziecka:
- zasób pojęć;
- wiadomości;
- stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji;
- swobodą wypowiadania się;
- zdolność zapamiętywania;
- zdolność myślenia przyczynowo-skutkowego i wnioskowanie;
Uczniowie rozpoczynający naukę najczęściej odznaczają się następującymi umiejętnościami społecznymi:
- samodzielnością wykonywania prostych czynności dotyczących zachowania czystości i higieny osobistej;
- umiejętnością zastosowania się do poleceń nauczyciela;
- rozumieniem treści łatwych przepisów porządkowych i stosowaniem się do nich;
- umiejętnością przebywania jakiś czas w gronie rówieśników poza zasięgiem bezpośredniej opieki rodziców;
- umiejętnością rozwiązywania kontaktów z rówieśnikami w celu wykonania prostych poleceń nauczyciela;
Na dojrzałość szkolną mają wpływ pewne czynniki, do których należą m. in.:

·          Czynniki indywidualne – są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, podłoża wyższych czynności psychicznych. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.

·          Czynniki środowiskowe – chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola. Literatura podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną dziecka. Są to:

-         Warunki materialne - od poziomu dochodów, sytuacji mieszkaniowej, wyposażenia gospodarstwa domowego zależy jak rodzina będzie zaspokajała potrzeby dziecka, a więc czy będzie ono racjonalnie odżywiane, zaopatrzone w potrzebną odzież, czy będzie miało warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.

-         Warunki kulturalne jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego. Warunki kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów. Rodzice wykształceni wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, mają większe wymagania i aspiracje w stosunku do ich przyszłości oraz w większym stopniu pobudzają je do osiągnięć.

-         Warunki społeczno – psychologiczne to: struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej lub niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Z reguły rodzina wielodzietna stwarza korzystne warunki dla rozwoju osobowości dziecka, gdyż zmusza do liczenia się z innymi, rozwija postawy ...