Aleksander Lichorowjcz
Wspólna Polityka Rolna
· Idea wspólnej europejskiej polityki rolnej nie była początkowo brana pod uwagę przez autorów koncepcji EWG.
o Pojawiła się ona stosunkowo późno, już w końcowym etapie prac nad TEWG, na wniosek przede wszystkim Francji, Włoch i Holandii
§ Te w znacznej mierze rolnicze kraje, obawiając się hegemonii gospodarczej przemysłowych Niemiec, pragnęły zapewnić ekonomiczną ochronę swych produktów rolnych stanowiących jedno z podstawowych źródeł ich dochodu narodowego.
· Późno podjęta idea opracowania wspólnych zasad polityki rolnej znalazła podatny grunt w dalszym rozwoju EWG
o Owocując przebogatym ustawodawstwem (ponad 50% ogółu legislacji europejskiej),
o Obejmując swym zasięgiem 40—50% unijnych środków budżetowych.
Założenia i cele WPR (art. 32 i 33 TWE)
· Wspólna Polityka Rolna (WPR) stanowi na tle liberalnego, opartego na zasadzie wolnej konkurencji, ustroju ekonomicznego UE sui generis rezerwat interwencjonizmu i protekcjonizmu państwowego.
· Wobec tego, że WPR rządzi się odrębnymi prawami i posługuje się odmiennymi, niż w pozostałych dziedzinach gospodarki, instrumentami ekonomicznego oddziaływania, szczególnego znaczenia nabiera kwestia precyzyjnego ustalenia zasięgu, zakresu stosowania tej polityki
o Art. 32 ust. 2 TWE- regulacja dotycząca rolnictwa stanowi lex specialis w stosunku do ogólnych zasad utworzenia i funkcjonowania wspólnego rynku.
o TWE nie określa w sposób jednoznaczny, co należy rozumieć przez rolnictwo.
o ETS przyjął tu wykładnię liberalną stwierdzając, że szczegółowe określenie tego pojęcia leży w gestii kompetentnych władz
o Z brzmienia art. 32 ust. 1 TWE można jednak wywnioskować pośrednio, jaki jest zakres pojęcia rolnictwa w rozumieniu ustawodawcy europejskiego.
o W TWE pojęcie „rolnictwo” obejmuje
§ Uprawę ziemi,
§ Hodowlę,
§ Leśnictwo,
§ Rybołówstwo.
o Ten sam przepis rozciąga działanie rozwiązań TWE dotyczących rolnictwa także na handel produktami rolnymi.
o Jest to niezmiernie istotne rozwiązanie, które zadecydowało o przyszłym kształcie europejskiego rynku rolnego.
· Jeśli w praktyce możemy precyzyjnie ustalić zakres stosowania przepisów TWE dotyczących rolnictwa, to dzieje się to dzięki art. 32 ust. 2 TWE, zgodnie z którym przepisy dotyczące wspólnego rynku stosuje się do produktów rolnych.
o Przez produkty rolne rozumie się produkty ziemi, hodowli i rybołówstwa oraz pozostające z nimi w bezpośrednim związku wyroby wstępnie przetworzone (tzw. produkty pierwszego stopnia przetworzenia).
o Ażeby uniknąć wątpliwości i nieporozumień, czy dany produkt jest produktem rolnym w rozumieniu art. 32 ust. 1, TWE przyjął tu metodę enumeratywnego wyliczenia.
o W konsekwencji wspólnym rynkiem objęte są tylko te produkty rolne, które zostały zamieszczone w Aneksie I do TWE (obecnie aneks nr 1) uzupełnionym wzbudzającym pewne kontrowersje rozporządzeniem 7a z 18 grudnia 1959 r. Celem uniknięcia różnic w implementacji oba akty posługują się klasyfikacją zawartą w powszechnie stosowanej Brussels Tarif Nomenclature
· Art. 32 ust. 1 TWE nie precyzuje kryteriów uznania produktów rolnych za wstępnie przetworzone.
· Zadanie to podjął ETS przyjmując również tutaj wykładnię zdecydowanie liberalną.
o W szczególności ETS sprzeciwił się panującemu początkowo poglądowi, że o wstępnym charakterze przetworzenia decyduje ilość etapów produkcyjnych dzielących produkt przetworzony od surowca.
o ETS przyjął, że o uznaniu produktów za wstępnie przetworzone decyduje zależność ekonomiczna pomiędzy produktem podstawowym a produktem przetworzonym bez względu na dzielącą je ilość etapów przetwórczych
o W szczególności jako kryterium zasadnicze przyjął ETS stosunek wartości surowca do wartości produktu przetworzonego
· Istotną usterką przepisów TWE dotyczących rolnictwa jest fakt, że nie określają one kryteriów uznania danej osoby za producenta rolnego, zakres którego to pojęcia ma istotny wpływ na zakres stosowania i oddziaływania WPR.
o W sprawę ponownie wkroczył ETS uznając za nieuzasadnione próby wyprowadzenia zakresu tego pojęcia z treści TWE.
o Wobec braku odpowiednich rozwiązań w TWE, jak też ich braku w legislacji wspólnotowej powinno obowiązywać zdaniem ETS, na terenie poszczególnych państw członkowskich, pojęcie producenta rolnego wynikające z ich ustawodawstwa wewnętrznego
o W każdym razie ETS wyraźnie stwierdził, że pojęcie rolnika obejmuje również osoby prawne.
· Na podstawie dyskusji doktrynalnej, jaka toczyła się na ten temat można ustalić 3 podstawowe, powszechnie akceptowane kryteria uznania danego pod-- miotu za producenta rolnego:
o podjęcie kierownictwa gospodarczego jednostką rolno-produkcyjną;
o ponoszenie ryzyka i odpowiedzialności majątkowej za działalność jednostki rolno-produkcyjnej;
o uzyskanie w związku z tym, na gruncie ustawodawstwa wewnętrznego danego kraju członkowskiego, uprawnień socjalno-emerytalnych.
Cele WPR
· cele te określa art. 33 TWE.
· Możemy podzielić je na dwie grupy.
o Grupę celów ekonomiczno-rynkowych. Chodzi w nich o:
§ Zwiększenie wydajności rolnictwa a w konsekwencji o
§ Stabilizację rynków
§ Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw.
TWE był opracowywany w latach pięćdziesiątych, gdy wspomnienia trudności żywnościowych, jakie miała Europa w okresie wojennym i powojennym były jeszcze świeże. Cele ekonomiczno-rynkowe zostały zrealizowane w nadmiarze. Można nawet zaryzykować twierdzenie, że rozrost mocy produkcyjnych w rolnictwie europejskim, jaki nastąpił w ich realizacji, zadecydował o porażce WPR.
o cele socjalne:
o z jednej strony przepis ten stawia WPR zadanie zapewnienia odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej poprzez wzrost indywidualnych dochodów osób zatrudnionych w rolnictwie;
o z drugiej zaś strony art. 33 TWE bierze w ochronę konsumentów produktów rolnych postulując zapewnienie ich zaopatrzenia po odpowiednich, a więc korzystnych dla nich cenach.
Doktryna wielokrotnie wskazywała na sprzeczność obu celów, które się na wzajem wyłączają.
Sprzeczność tę zauważył również ETS który próbując ją rozwiązać stwierdził że stosownie do aktualnych potrzeb socjalno-gospodarczych instytucje europejskie mogą jeden z tych dwóch celów traktować preferencyjnie byle nie prowadziłoby to do dyskryminacji producentów bądź konsumentów.
Z Tytułu II TWE poświęconego rolnictwu można wywieść pewne zasady ogólne, którym, w intencji ustawodawcy europejskiego, ma odpowiadać wspólnotowa legislacja rolna. Do najważniejszych takich zasad należy zaliczyć:
· art. 36 TR- zasada wyjątkowości reguł dotyczących WPR w stosunku do ogólnych zasad organizacji wspólnego rynku.
o Dopiero w braku szczególnej regulacji zawartej w Tytule II do spraw rolnych mogą znaleźć zastosowanie ogólne zasady, na których jest oparty wspólny rynek
Wpływ ma zawartej w TWE szczególnej regulacji dotyczącej rolnictwa na funkcjonowanie dwóch podstawowych zasad, na których oparta jest organizacja wspólnego rynku.
o Zasadą wolnej konkurencji- art. 36 TWE daje Radzie generalną kompetencję wyłączenia zasad wolnej konkurencji w produkcji rolnej i handlu produktami rolnymi, jeśli potrzebne jest to do realizacji celów WPR określonych w art. 33 TWE. Wydane niedługo potem rozporządzenie Rady 26/62, wyłączając działanie art. 81 ust. 1 TWE przewidywało w szczególności dopuszczalność stosowania na rynkach rolnych pomocy rządowej, zwłaszcza gdy dokonywana jest ona w ramach wspólnych organizacji rynkowych. O dopuszczalności tej decyduje KE
Z rozporządzenia 26 /62 nie wynika jednakże zwolnienie z zakazu wykorzystywania dominującej pozycji przewidzianego w art. 82 TWE
o Wiele problemów, zarówno prawnych jak i praktycznych, spowodowało stosowanie do rolnictwa obowiązującej generalnie we wspólnym rynku zasady swobodnego przepływu towarów. Odmiennie niż odnośnie do zasady wolnej konkurencji, w TWE brak wyraźnego wyłączenia działania tej zasady na wspólnym rynku rolnym. Jednak wobec zniesienia ceł i kontyngentów importowych w ramach EWG, państwa członkowskie broniły się przed niekontrolowanym napływem obcych produktów rolnych wykorzystując zawartą w ówczesnym art. 36 (obecny art. 30) TWE klauzulę dopuszczalności ograniczeń importowych i eksportowych ze względów bezpieczeństwa i porządku publicznego, jak też ochrony zdrowia i życia ludzi W tej sytuacji rola obrońcy zasady swobodnego przepływu towarów przypadła ETS. W słynnym orzeczeniu w sprawie 120/78 (zwanym powszechnie Cassis de Dijon) ETS stwierdził, że jeśli dany produkt spełnia normy sanitarne i produkcyjne swego państwa, będącego członkiem EWG, to pozostałe państwa członkowskie nie mogą odmówić importu tego produktu z powołaniem na klauzulę bezpieczeństwa czy ochrony zdrowia z art. 36 TWE. To samo powtórzył ETS w orzeczeniach 244/78 i 124/79 i innych
· Zasadą stanowiącą fundament całej unijnej legislacji rolnej jest zasada preferencji europejskiej.
o Zasada ta przyznaje priorytet interesom europejskich producentów i przetwórców produktów rolnych w stosunku do podmiotów gospodarczych pochodzących spoza UE, przy czym podmioty te nie muszą być wcale przez UE jednakowo traktowane
· W bezpośrednim związku z zasadą przedstawioną powyżej pozostaje wynikająca z art. 34 ust. 3 TWE zasada wyłączenia jakiejkolwiek dyskryminacji, jednakowego traktowania producentów lub konsumentów rolnych w obrębie UE.
o Jak stwierdził ETS „podobne sytuacje nie powinny być odmiennie traktowane, o ile nie jest to obiektywnie uzasadnione”.
o Nie znaczy to oczywiście, by każdą nawet nieznaczną różnicę w traktowaniu uznawać za dyskryminację, zwłaszcza gdy jest to uzasadnione względami merytorycznymi mieszczącymi się w ramach WPR i określonymi w art. 33 TWE
· Jedną z fundamentalnych zasad unijnej legislacji rolnej jest zasada solidarności finansowej państw członkowskich.
o Zasada ta, która po raz pierwszy znalazła swój prawny wyraz w powołanym już rozporządzeniu Rady 25/62, ma dwa aspekty:
§ pierwszy z nich polega na wspólnym ponoszeniu przez państwa członkowskie kosztów WPR przy czym, właśnie w duchu solidarności, państwa O większym potencjale ekonomicznym biorą na siebie większą część kosztów niż wynikałoby to z ich proporcjonalnego udziału w świadczeniach mających swe źródło w WPR
§ Drugi aspekt zasady solidarności finansowej wyraża się w zasadzie współodpowiedzialności bardzo rygorystycznie przestrzeganej przez legislację unijną. Zasada współodpowiedzialności przejawia się zwłaszcza w wypadkach, gdy dany producent rolny bądź przetwórca przekraczając swe limity produkcyjne naraża UE na większe niż przewidziano wydatki W takim wypadku zobowiązany on jest do partycypacji w wy datkach, które spowodował.
JAE z 1986 r. sprecyzował i położył szczególny nacisk na dwie dodatkowe zasady rolnego ustawodawstwa europejskiego. Są to:
· Zasada regionalizacji oddziaływania, zgodnie z którą oddziaływanie UE w ramach realizacji WPR powinno
§ Uwzględniać specyfikę gospodarczą
§ Warunki naturalne poszczególnych regionów UE,
o Jak też dążyć do:
§ Zmniejszenia dysproporcji pomiędzy poszczególnymi regionami (art. 158 TWE);
· Zasada ochrony środowiska, która zgodnie z art. 174 TWE winna być wkomponowana w całość unijnego oddziaływania, a która zwłaszcza w szerokim zakresie winna być brana pod uwagę przy realizacji WPR.
Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa (art. 34 ust. 3 TWE)
· Zasada solidarności finansowej jest jedną z podstawowych zasad WPR wynikających z TWE.
· W jej realizacji art. 34 ust. 3 TWE przewiduje, że dla realizacji zadań WPR może być stworzony jeden lub kilka funduszów wyrównawczych i gwarancyjnych rolnictwa- współodpowiedzialność finansowa państw członkowskich za realizację WPR została przeniesiona ze szczebla narodowego na szczebel ponadnarodowy.
· Prawne instrumenty realizacji tej zasady po raz pierwszy znalazły wyraz w rozporządzeniu Rady 25/62.
§ Na jego podstawie ustanowiono Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa (FEOGA).
§ Fundusz ten rozporządzeniem 17/6420 został podzielony na dwie sekcje:
o Sekcję Gwarancji,
§ finansującą wydatki związane z funkcjonowaniem rynków rolnych i działalnością interwencyjną UE na nich jak też, w późniejszym okresie, finansującą tzw. kwoty wyrównawcze wypłacane rolnikom.
§ Rozporządzenie Rady 12 58/9921 dodało tu jeszcze wydatki na rozwój terenów miejskich (z wyjątkiem regionów o niskim poziomie rozwoju), weterynarię i informację rolniczą.
§ Przedstawiony system funkcjonowania FEOGA za pomocą 2-giej sekcji trwał będzie tylko do 1.1.2007.
...
kaya86