GrabarzPolski004.pdf

# 4

THE FOG

KRWAWE LATA OSIEMDZIESIĄTE

WYWIAD Z ŁUKASZEM ŚMIGLEM

ŁUKASZ ŚMIGIEL - DEMONY

A L’INTERIEUR

MAREK ŚWIERCZEK - BESTIA

TIMBER FALLS

OBLICZA DRAKULI

EXTE: HAIR EXTENTIONS

DEAD MAN’S SHOES

K. T. DĄBROWSKI - ZMAŁPIENIE (OPOWIADANIE)

THE FOG

MGŁA

USA 1980

DYSTRYBUCJA: VISION

wuje się do obchodów stulecia swojego

powstania. Po pewnym czasie dowia-

dujemy się, że ta rocznica ma związek

z tragedią. Trędowaty bogacz Blake, pla-

nował za własny majątek założyć kolo-

nię chorych. Przyszli założyciele Anchor

Bay udając chęć pomocy uknuli spisek,

który pozwoliłby za jednym zamachem

pozbyć się trędowatych i posiąść ich zło-

to. Korzystając z faktu, że w ciemności

zaległa gęsta mgła, rozpalili ogień, który

sprowadził statek na skały, gdzie czeka-

ła lodowata śmierć. Miejscowi opowia-

dają, że kiedy mgła powróci do zatoki,

rozbitkowie wstaną z dna morza i ruszą

na poszukiwanie zdrajców. Niebawem

tak właśnie się stanie.

REŻYSERIA:

JOHN CARPENTER

OBSADA:

ADRIENNE BARBEAU

JAMIE LEE CURTIS

JANET LEIGH

JOHN HOUSEMAN

wet przewidzieć jak się zachowa. Sceny

gdy widziana ze szczytu latarni morskiej,

dziwnie świecąca, zbliża się wchłaniając

wszystko po drodze, albo jak przez szpa-

rę pod drzwiami nieproszona wdziera się

do mieszkań, nie straciły elektryzującej

mocy. Nieco gorzej wypadają postaci

umarłych, ale choć są dość anachro-

niczne, ich kilkukrotne nagłe pojawienie

się może sprawić, że podskoczymy ze

strachu.

Większa część „Mgły” rozgrywa się nocą

w ciężkiej, niemal odrealnionej atmosfe-

rze. Niczym w twórczości Poego bar-

dziej niż epatowanie przemocą liczy się

konsekwentne budowanie nastroju gro-

zy poprzez snucie opowieści, w której

rozmaite pozornie nieistotne szczegóły

nagle zaczynają nabierać przerażające-

go wydźwięku. W pierwszej scenie stary

marynarz opowiada grupce zebranych

wokół ogniska dzieci tragiczną histo-

rię rozbitków. Tymczasem miasteczko,

w którym rozgrywa się akcja, przygoto-

Biorąc pod uwagę niski budżet ilmu,

należy pochwalić twórców za konse-

kwentne poleganie właśnie na mgle jako

środku budowania napięcia. Choć sama

nie jest ona siłą sprawczą śmierci, za-

zwyczaj poprzedza i zapowiada jej na-

dejście stając się jednym z bohaterów.

Carpenterowi udało się wyeksponować

jej upiorną bezcielesność: choć okrywa

wszystko, nie można jej dotknąć, ani na-

grozy. Drażnić mogą również luki fabu-

larne oraz mało wyszukana i nierzadko

przewidywalna historia z niezbyt satys-

fakcjonującym zakończeniem. Klasyk

Carpentera choć nie wszystkich już dzi-

siaj przestraszy, a wyznawców zasady,

że w horrorze powinno być szybko

i krwawo zwyczajnie znudzi, powinien

przypaść do gustu miłośnikom klasycz-

nych opowieści z dreszczykiem opowia-

danych tuż przed nastaniem godziny

duchów.

Opowieści, której sukces tak bardzo

zależy od atmosfery, gęstniejącej jak

tytułowa mgła i podbijanej jeszcze nie-

pokojącą elektroniczną muzyką autor-

stwa samego Carpentera, przydałoby

się jednak bardziej wyraziste aktorstwo.

Brak zaangażowania widoczny u więk-

szości obsady uniemożliwił mi kibicowa-

nie którejkolwiek z postaci i w gruncie

rzeczy było mi obojętne kto przeżyje, co

raczej nie jest optymalną reakcją na ilm

Film otwiera fragment wiersza „Sen we śnie” E. A. Poe:

„Co widzimy, co się zdaje, snem we śnie wciąż pozostaje”.

Trzeba przyznać, że motto dobrze oddaje charakter ilmu.

Przecież we wcześniejszych latach rów-

nież nie brakuje tytułów, które w zna-

czący sposób odcisnęły swoje piętno na

rozwoju gatunku. I to właśnie te wcześ-

niejsze lata przyczyniły się do tego,

że w latach 80. horror przeżył swój naj-

większy rozkwit... i upadek. Oto krwawe

lata 80.

13th” (1980) pojawił się tylko na moment,

w kolejnych odsłonach (powstających

niemal co roku) mordował kolejne grupy

nastolatków, a do końca lat 80. udało mu

się aż osiem razy pokazać na dużym

ekranie. Z roku na rok jego efektyw-

Trudno przyjąć jedną metodę, opisując

ilmy tego okresu. Narodziły się wówczas

nowe odmiany, stare poddano liftingowi,

a twórcy wprost prześcigali się w po-

szukiwaniu oryginalnych (niekoniecznie

dobrych) rozwiązań. Nie da się ukryć,

że na jedną wyjątkową pozycję przypa-

dało kilkanaście - jeśli nie kilkadziesiąt

- kiepskich. Pomińmy jednak na moment

walory estetyczne, przyjrzyjmy się nato-

miast bliżej tytułom (a nie brak tu takich),

które stale elektryzują fanów gatunku.

ność i widowiskowość spadała, a seria

radośnie dławiła się własnym ogonem,

jednak do dziś zabójca w masce hoke-

jowej pozostaje jedną z największych

ikon horroru. Inni psychopaci nie za-

mierzali jednak zostawać w cieniu, a ich

poczynania mogliśmy śledzić choćby

w „The Burning”, „Prom Night”, „Motel

Hell” (wszystkie wymienione to rocznik

1980) czy w mniej udanych seriach „Sle-

epaway Camp” i „Slumber Party Mas-

sacre”. O dziwo, nie powiodło się boha-

terom z poprzedniej dekady - „The Texas

Chainsaw Massacre 2” (1986) czy „The

Hills Have Eyes 2” (1985) - i nawet zna-

komity Michael Myers pogubił się nieco

w kontynuacjach swej misji i dopiero

przy czwartym wejściu, w „Halloween

P rzedostatn ia dekada ubiegłego stulecia

jawi się w wyobra źni widzów jako

z łota era ho rroru. Czy tak jest w istocie?

Już rok 1980 zaprezentował widzom

wszystko, co w horrorze najlepsze:

przez monster movies i animal attack,

przez kino grozy, zombie movies, ilmy

satanistyczno-religijno-okultystyczne,

po ghost stories i inteligentne thrillery,

giallo i horrory psychologiczne. Nawet

gore, chociaż jeszcze nie przybrało tak

potężnych rozmiarów, już coraz śmielej

odciskało piętno na kolejnych produk-

cjach. Jednak królem tej epoki stał się

slasher i jego naczelny przedstawiciel

- Jason Voorhees. Choć we „Friday the

IV” (1988), zagroził i tak coraz gorszej

pozycji Jasona. Prawdziwą furorę wy-

wołał jednak Freddy Kruger, który dzięki

Wesowi Cravenowi mógł od 1984 roku

straszyć na ulicy Wiązów („A Nightmare

on Elm Street”). W stanie spoczynku nie

pozostali też bardziej klasyczni morder-

cy, tacy jak Norman Bates w „Psycho 2”

(1983) i „Psycho 3” (1986) czy zabójcy

w stylu giallo w „Dressed to Kill” (1980),

„Blade in the Dark” (1983) i „Black Cat”

(1981). Piękne to były lata.

w żenujący sposób próbowała straszyć

zombie-wieśniakami w „Redneck Zom-

bies” (1987) i zombie-idiotami w „Igor

and the Lunatics” (1985). Na szczęście

nie zabrakło świeżego spojrzenia na

kwestię żywych trupów w „Dead and Bu-

ried” (1981) czy bardziej humorystycz-

nego ich wizerunku w ilmach jak „Re-

animator” (1985), „Return of the Living

Dead” (1985) czy „Dead Heat” (1988).

Swoje trzy grosze do tematu dołożyli

aż trzy w roku 1981: „The Howling”, „An

American Werewolf in London” i „Wol-

fen”. Mimo późniejszych licznych kon-

tynuacji czy nawiązań żaden z ilmów

o lykantropach nie zbliżył się nawet do

wyznaczonego przez nie poziomu. Je-

dynie poetycki obraz „Company of the

Wolves” (1984) zaprezentował się intry-

gująco.

swoje ogromne apetyty na ludzkie mięso

- „Cannibal Apocalypse”, „Eaten Alive!”,

„Mondo Cannibale”, „Long Island Canni-

bal Massacre” (wszystkie z 1980 roku),

„Cannibal Terror” (1981), „Cannibal Fe-

rox 1” (1981) i „Cannibal Ferox 2” (1985).

Swoją obecność krwawo manifestowali

również kosmici - raz kuriozalnie jak

w „Alien Dead” (1980), „Critters” (1988)

czy „Killer Clowns from Outer Space”

(1988), innym razem widowiskowo i po-

ruszająco jak w „The Blob” (1988) czy

„Aliens” (1986). Mordercze skłonności

odkryły w sobie lalki w serii „Child’s Play”

(1988) czy ilmie „Puppet Master” (1989).

Nie zabrakło kolejnych manifestacji sza-

też klasyczni twórcy: George Romero

w „Day of the Dead” (1985) i Lucio Ful-

ci w „House of Clocks” (1989) czy „The

Beyond” (1981). Wisienką na torcie dla

fanów zombie było klasyczne i oparte na

faktach podejście do tematu w „The Ser-

pent and the Rainbow” (1987).

Wściekłe bestie szalały już wcześniej,

ale i w tej dekadzie nie zrezygnowały ze

swoich upodobań i potraiły przypuścić

śmiertelne ataki. Powróciły więc rekiny

w kolejnych częściach „Jaws”: „Jaws 3-

D” (1983) i „Jaws: The Revenge” (1987),

a także w „Last Shark” (1981), wspo-

magane piraniami w „Piranha 2” (1981)

i aligatorami w „Aligator” (1981). Nie za-

brakło też szczurów, jak w ilmie „Rats -

Night of Terror” (1984), a nawet ślimaków

z ilmu „Slugs” (1987). Znakomitą formą

wykazały się również dzikie plemiona

kanibali, które co chwilę prezentowały

Nie próżnowały w tym czasie żywe tru-

py, które co roku przypuszczały kolejny

marsz na ekrany kin, przybierający co-

raz bardziej kuriozalne formy. Pojawiły

się więc zombie-wampirzyce ze skłon-

nościami ekshibicjonistycznymi w „Li-

ving Dead Girl” (1982), zombie-erotoma-

ni w „Erotic Nights of the Living Dead”

(1980) czy też zombie-najemnicy w „Re-

venge of the Living Dead Girls” (1987).

Młodziutka jeszcze wówczas Troma

tana i zgrai demonów. Tu z ciekawszych

tytułów warto wymienić dwie pierwsze

części z serii „Evil Dead” (1981 i 1987),

ilmy „Seventh Sign” (1988), „Angel He-

art” (1987), „Demons” (1985) i „Night of

the Demons” (1989). Zaprawdę, w latach

80. ekrany spływały krwią.

Przy takim natłoku zombie nieco w od-

wrocie zostały wampiry, ale i one przy-

pomniały o sobie w „Dracula’s Widow”

(1989), „Return to Salem’s Lot” (1987)

czy bardziej udanych „Lost Boys” (1987)

i „Vampire’s Kiss” (1989). W mniejszości

znajdowały się też inne potwory, choć

i ich obecność na ekranach była kon-

sekwentnie zaznaczana - przykładem

niech będą ilmy „Hiruko the Goblin”

(1989), „Dawn of the Mummy” (1981),

Pumpkin Head” (1989) czy „Troll” (1986).

Ciekawe jest także to, że w latach 80.

powstały cztery jak dotąd najlepsze pro-

dukcje traktujące o wilkołakach - z tego

Zadbano także o zwolenników grozy

bardziej wysublimowanej. Duchy i zja-

wy dały nam się poznać dzięki drugiej,

trzeciej i czwartej części serii „Amityvil-

le”: „The Possession” (1982), „The De-

mon” (1983) i „The Evil Escapes” (1989),

oraz ilmowi „Poltergeist” (1982) wraz

z jego kontynuacjami - „Poltergeist II:

The Other Side” (1986) i „Poltergeist III”

(1988). Jednak najbardziej wstrząsający

(bo oparty na faktach) był obraz zatytuło-

wany „Entity” (1981). Mistrzostwo osiąg-

nął zaś Stanley Kubrick w swojej ekrani-

zacji kingowskiego „The Shining” (1980),

w Polsce znanego jako „Lśnienie”.

Powyższa wyliczanka to jedynie wierz-

chołek góry lodowej, jednak jakże wiele

mówi nam o krwawych latach 80. Za-

stanawiać może, dlaczego tak mocno

ceniona jest epoka, w której kwitł epigo-

nizm i w której już początkowych latach

nie brakowało pastiszów ośmieszają-

cych wtórność gatunku, jak w przypadku

„Student Bodies” (1981) czy „Bloodbath

at the House of the Death” (1984)...

Odpowiedź jest prosta i zawiera się

w trzech literach: VHS. W latach 80.

nastąpiła szeroka dostępność różno-

rodnych ilmów właśnie dzięki rozwojowi

tej gałęzi techniki (co zostało skomen-

towane w ilmie „Videodrome” z 1986

roku). W przypadku horroru zaleta była

podwójna. Przede wszystkim za sprawą

magnetowidów wiele produkcji przeży-

wało drugą młodość - niektóre nawet

omijały wielki ekran i od razu wędrowały

do różnorodnych wideotek, gdzie nikt

nie przejmował się nadmierną brutal-

nością obrazu. To tam większość fanów

poznała pierwsze ilmy i zapałała miłoś-

cią do gatunku. Obecny rozwój Internetu

i niskie ceny DVD sprawiają, że sytuacja

zaczyna się powtarzać i tu uwidacznia

się druga z korzyści dla horroru - podob-

nie jak niegdyś w przypadku VHS-ów ro-

dzice nie byli w stanie skontrolować, co

rzeczywiście oglądają ich pociechy, tak

i teraz mają o tym mgliste pojęcie. Wia-

domo zaś, że zakazany owoc smakuje

najlepiej. I najbardziej kusi.

Parę tygodni temu na półki księgarń traiła debiutancka książka Łukasza

Śmigla zatytułowana „Demony”. Słyszał już o niej chyba każdy fan horroru

bo autor poprowadził prawdziwie „zachodnią” – i iście demoniczną –

kampanię promocyjną prowadzoną w Internecie i salonach sieci Empik.

Można więc było posłuchać wypowiedzi samego twórcy, ale też sprawdzić

jak jego dzieła interpretują inni oglądając zestaw ilmów osadzonych

w opisywanych przez Śmigla światach oraz słuchając kilku mrocznych

słuchowisk radiowych. Z troski o pisarza postanowiliśmy sprawdzić

czy potężna kampania go jeszcze nie wykończyła.

Koniecznie należy wspomnieć też o il-

mach z Kraju Kwitnącej Wiśni. Prawdzi-

wy rozgłos na scenie horroru miał dla

Japonii dopiero nadejść, ale już w latach

80. potraiono tam szokować obrazami,

w których brutalny horror spotykał się

z mocną erotyką. Takie są właśnie pierw-

sze odsłony „Za ginipiggu” („Guinea Pig”)

oraz serie „Shojo no harawata” („Guts of

a Virgin”) i „Hana to hebi” („Flower and

Snake”), a przede wszystkim niesławny

„Ryôjoku mesu ichiba - kankin”, czyli

„Female Market” (1986). Natomiast il-

mami „Shiryo no wana” (1988), znanym

również jako „Evil Dead Trap”, oraz „Tet-

suo” (1988) Japończycy udowodnili, jak

odmienną mają od nas kulturę i jak wiele

już wkrótce nauczą innych o straszeniu.

Taki wesoły, elegancki, niewinnie wy-

glądający chłopak a pisze horrory!

Ludzie są pewnie zdziwieni kiedy do-

wiadują się, że wszystkie te krwawe

historie wysmażył dla nich ktoś kto

nie pachnie siarką, ani nawet nie po-

siada obłąkanego spojrzenia?

Na pytanie, dlaczego opowiadam takie

historie, a nie inne, mogę odpowiedzieć

cytatem z trzeciej części ilmu „Blade”.

W jednej ze scen dziewczynka pyta

tam głównego bohatera: Why can’t you

just be nice? A on odpowiada: Because

the world isn’t nice... No dobra... Może

trochę przesadzam. W końcu moja de-

biutancka powieść, która pojawi się na

rynku za kilka miesięcy jest romansem

obyczajowym, a nie horrorem.

No wiesz? Jak możesz! Spędziłem go-

dziny na ćwiczeniu mojego jedynego,

strasznego spojrzenia, które oglądać

można na zdjęciach promocyjnych.

Nie martwisz się, że co bardziej patrio-

tyczni recenzenci będą Ci wytykali,

że używasz w swoich opowiadaniach

zagranicznych imion i zamorskich lo-

kalizacji?

A co do niewinności... Groza, z którą

mamy do czynienia w życiu, nie jest

niestety wynikiem działań kosmatego

potwora. Zwykły, niewinnie wyglądający

człowieczek może trzymać w swoim ga-

rażu dziewczynki, które jutro wrzuci do

basenu pełnego świńskiej krwi, a później

poszczuje je dobermanem... I nikt się o

tym nie dowie. Nikt się tego nie spodzie-

wa. To jest realna groza. Takie rzeczy

dzieją się naprawdę! A wszystko dlatego,

że świat nie jest fajnym miejscem. Groza

powinna nam o tym przypominać.

Recenzenci już to zauważyli. Pytanie tyl-

ko, czy powinienem traktować to jako za-

rzut. Chciałem spróbować napisać opo-

wiadania grozy, które byłyby wolne od

polskich realiów. To było celowe zamie-

rzenie. Chciałem się zabawić konwencją

i najczęściej to same historie podsuwały

mi pomysł na realia, w których te opo-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: