1. Pojecie i specyfika stosunków międzynarodowych.
Stosunki międzynarodowe to transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym.
Trzy elementy ;
1) podmiotem są suwerenne państwa i uczestnicy niesuwerenni,
2) przedmiotem są działania wykraczające poza granice jednego państwa,
3) środowisko poliarchiczne jest zdecentralizowane.
2. Nauka o stosunkach międzynarodowych
Teoretyczną część nauki o stosunkach międzynarodowych stanowi teoria stosunków międzynarodowych – internacjologia.
Teoria stosunków międzynarodowych to usystematyzowany treściowo i formalnie system warunkowo sformułowanych twierdzeń wyjaśniających , które odnoszą się do funkcjonowania i ewolucji systemów międzynarodowych.
Za podstawowy cel nauki o stosunkach międzynarodowych należy uznać badanie poznanej rzeczywistości.
3. Cechy szczególne nauki o stosunkach międzynarodowych.
Przedmiotem badawczym jest badanie struktury , funkcji i rozwoju systemów międzynarodowych.
Metody badawcze ;
I – tradycyjne :
a) historyczna – rekonstrukcja przeszłych stosunków międzynarodowych,
b) prawnicza – analiza obowiązujących norm prawnych,
II - nowoczesne :
a) systemowa – konstruowanie systemowego modelu pojęciowego badanych zjawisk międzynarodowych,
b) behawioralna - analiza stosunków międzynarodowych poprzez zachowania ich uczestników ; badanie przypadku pod kątem jednej lub wielu zmiennych,
c) czynnikowa – identyfikacja , klasyfikacja i hierarchizacja czynników kształtujących dana klasę zjawisk międzynarodowych,
d) analiza zawartości - rekonstrukcja interesów stron na podstawie publicznie składanych deklaracji,
e) decyzyjna – cel – określenie istoty i powodów przyjęcia decyzji,
f) symulacyjna – tworzenie rozwiniętych modeli rzeczywistości , nasycenie ich danymi faktycznymi i przetwarzanie za pomocą komputerów.
Cechy środowiska międzynarodowego:
1) poliarchizm - „rządy wielu” suwerennych elementów , co wyklucza istnienie nadrzędnej władzy państwowej , brak formalnego centrum dowodzenia,
2) pluralizm-
3) złożoność stosunków międzynarodowych – duża liczba uczestników o zróżnicowanym statusie, duża liczba zachodzących między nimi interakcji, funkcjonowanie wielu zmiennych kształtujących te stosunki,
żywiołowość - powszechnie dostrzegalna z uwagi na złożoność stosunków – są one nietrwałe , przypadkowe i nieformalne.
4. Typy i rodzaje stosunków międzynarodowych.
Formy stosunków międzynarodowych:
a) dyplomatyczne misje specjalne – doraźne , krótkotrwałe,
b) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne- poselstwa , ambasady,
c) konferencje międzynarodowe - są wykorzystywane w stosunkach wielostronnych , do regulowania problemów na płaszczyźnie multilateralnej,
d) organizacje międzynarodowe - instytucje trwale rozpatrujące i regulujące stosunki międzynarodowe.
FUNKCJE :
a) misji specjalnych - prowadzenie rokowań w sprawach najważniejszych dla państwa ( misje prezydentów, premierów ) oraz w kwestiach wymagających bardzo specjalistycznej wiedzy , której nie mają członkowie ambasady,
b) stałych przedstawicielstw dyplomatycznych - ogólna i stała reprezentacja państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, systematyczna obserwacja wydarzeń w tym państwie oraz prowadzenie rutynowych rokowań , koordynowanie wszelkich poczynań państwa wysyłającego w państwie przyjmującym,
c) konferencje międzynarodowe - stwarzanie płaszczyzny , na której mogą się toczyć wielostronne rokowania międzynarodowe,
d) organizacje międzynarodowe - zapewniają możliwość stałych i wielostronnych konsultacji politycznych , na ogół bez możliwości podejmowania wiążących decyzji.
Umowa międzynarodowa jest zawsze rezultatem wzajemnych ustępstw i kompromisów stron prowadzących rokowania.
5. Nauka o stosunkach międzynarodowych - powstanie, przedmiot i zakres badań.
Kategorie nauki o stosunkach międzynarodowych :
a) dla idealistów podstawowa kategoria to : ład międzynarodowy, moralność, prawo, wolność i demokracja,
b) dla realistów - państwo, jego siła międzynarodowa, interesy narodowe, sprzeczności lub równowaga sił,
c) dla behawiorystów – „zachowania międzynarodowe” , adopcyjność, równowaga wewnętrzna, sprzężenie zwrotne ze środowiskiem,
d) dla postbehawiorystów - łączenie wartości behawioralnych ( ilościowych) z jakościowymi.
6. Fazy rozwojowe nauki o stosunkach międzynarodowych.
Nauka o s. międzynarodowych rozwijała się w trzech fazach .
W fazie pierwszej - elektyzmu teoriopolitycznego badana rzeczywistość jest po prostu rejestrowana .
W fazie drugiej – heterogenizmu – powstają zalążki ogólnej teorii, a wiele nauk szczegółowych zaczyna integrować się wokół niej .
W fazie trzeciej – autogenizmu teoriopolitycznego - powstaje własna , ogólna , jednolita i dojrzała teoria.
13. Funkcje nauki o stosunkach międz.
a) opisowa – - jak jest ? dokonuje opisu rzeczywistości międzynarodowej
b) wyjaśniająca - ( eksplanacyjna ) – dlaczego tak jest ? - ma wyjaśnić dlaczego zaistniałe opisane fakty , zjawiska i procesy międzynarodowe . wymaga to określenia czynników , których skutkiem jest badana rzeczywistość.
c) prognostyczna - jak będzie ? – ma odpowiedzieć na pytanie jak będzie się rozwijała badana rzeczywistość,
d) rekomendacyjna – co robić ? - ma dostarczyć politykom odpowiedzi na pytanie jak należy działać skoro wiemy jak jest i jak będzie ,
e) popularyzacyjna- jak informować społeczeństwo ? - ma określić wartości , do których realizacji powinno dążyć państwo i które powinny być upowszechniane w społeczeństwie.
EKSPLANACYJNA, prognostyczna. Opis, wyjaśnianie, prognozowanie, rekomendacje, popularyzacja.
DYSKRYPTYWNA - wstęp i niezbędny etap działalności naukowej nie ma charakteru teoretycznego, w jej ramach odpowiadamy na pytania. Dokonanie opisu rzeczywistości międzynarodowej jest czynnością bez której nie można budować teorii.
PREDYKTYWNA funkcja PROGNOSTYCZNA - udzielenie odpowiedzi na pytania jak będzie rozwijała się badana rzeczywistość. Rezultatem badawczym staje się hipoteza prognostyczna formułowana na podstawie znajomości interesów działających uczestników stosunków md. oraz przyjętych systemów wartości. Mocno rozwinięta w krajach kapital. INSTRUMENTALNA - ekspertyzowo- doradcza ma dostarczyć politykom odpowiedzi na pytanie jak działać skoro wiemy jak jest i jak będzie. Inny problem to kwestia taktyki działania, które doprowadzić ma do osiągnięcia zamierzonych skutków. Rezultatem badawczym są rekomendacje, skierowane na zewnątrz do środowisk pozanaukowych. AKSJOLOGICZNA-popularyzatorska - określić ma wartości do których realizacji powinno dążyć państwo i które powinny być upowszechniane w społeczeństwie. Rezultatem są rekomendacje skierowane do środowisk pozanaukowych, funkcje te są sprzężone.
14.Istota funkcji eksplanacyjnej w nauce o stos. md.
FUNKACJA EKSPLANACYJNA-wyjaśnia dlaczego zaistniały opisane zjawiska i procesy md, wymaga to określenia czynników, których skutkiem jest badana rzeczywistość. Pełna przyczynowo - skutkowa analiza stosunków md. nie jest możliwa a wyjaśnianie może opierać się na zawodnym rozumowaniu redukcyjnym, gdy znając skutki szukamy ich przyczyn w celu sformułowania hipotezy eksplanacyjnej, ta funkcja najważniejsza, bo wyjaśniając można przewidzieć.
Funkcja ta ma wyjaśnić , dlaczego zaistniały opisane fakty, zjawiska i procesy międzynarodowe. Wymaga to określenia czynników , których skutkiem jest badana rzeczywistość Wyjaśniając rzeczywistość można przewidywać jej ewolucję i zalecać sposoby działania.
Modele wyjaśniania (ekspalnacji ) stosunków międzynarodowych :
- idealistyczny – państwo traktowane jest tak , jak jednostka w społeczeństwie ,
- realistyczny – narodowe interesy państwa są wyznacznikiem wszelkich zachowań na scenie międzynarodowej,
- behawioralny – badanie państwa przez pryzmat jego zachowań na arenie międzynarodowej,
postbehawioralny – nie został jeszcze wyraźnie sformułowany – należy łączyć badania ilościowe z jakościowymi., np. komputerowe stymulowanie procesami politycznej adaptacji państw.
16.Metody prognostyczne w nauce o stos. md.
1.INTUICYJNE z dwoma podstawowymi systemami, metoda delficka-(prognozowanie oparte na działaniu w izolacji nad zagadnieniami), każdy specjalista sam rozważa potem konfrontacje poglądów na dany temat, burze mózgów - grupowe myślenie na dany temat. 2.EKSPLANACYJNE - polega na łączeniu perspektywicznego myślenia na określony temat z przyjętymi już opiniami na dany temat.
17.Wymienić i scharakteryzować czynniki kształtujące stosunki md.
Grupy czynników kształtujących stosunki md, (nie działają one samodzielnie):
1-Technologiczno - ekologiczne -(naukowo techniczny czynnik współzależności, ekologiczny, militarny, geograficzny), współzależność i sprzeczności pomiędzy rozwojem techniki a stanem środowiska.
2.demograficzno-ekonomiczny -określa współzależność między wzrastającymi potrzebami coraz liczniejszej ludności świata i ograniczonymi możliwościami ich zaspokajania.
3.ideologiczno-kulturowe: czynnik kulturowy, ideologiczny, narodowy. Określa współzależność między wzrastającymi potrzebami coraz liczniejszej ludności świata i ograniczonymi możliwościami ich zaspokajania. Między ideologiami uniwersalistycznymi i ich podłożem kulturowym.
4.organizacyjno-normatywne, humanitarne. Określa współzależność między istniejącą strukturą współczesnych stosunków md. i uznanymi przez państwa normami regulującymi zachowanie uczestników tych stosunków.
18. Czynnik geograficzny.
1.Zasoby i cechy charakteru terytorialnego,
2.położenie geograficzne,
3.ukształtowanie wybrzeży.
Prof. Ratzel chciał wykazać, że klimat i temperatura oddziałują na sposób życia, wpływa na życie polityczne. Monteskiusz już uwydatnił wpływ tego czynnika. Człowiek jest uzależniony od natury. GB. Mackinder mówił, że ważne są zasoby, możliwości komunikacyjne. Państwa kontynentalne są zawsze mocniejsze. Amerykanie kładą nacisk na potęgę morską. Wg. Hatingtona najważniejszy jest klimat. Twierdzi że istnieją cykle polityczne, które sprzyjają określonym zjawiskom politycznym. Determinantem geograficznym - wyjaśnia zjawiska tylko przez pryzmat geograficzny. Czynnik geograficzny raczej warunkuje a nie przesądza o stosunkach międzynarodowych. Najbardziej został rozwinięty w szkole niemieckiej już w XIX w. Prof. Ratzel starał się wykazać, że klimat oddziałuje na sposób życia i temperament ludzi oraz życie polityczne. Wykazał, że nowoczesne państwa rozwijały się głównie w sferze umiarkowanej. Wykazywał, że mieszkańcy północy wykazują większe wartości fizyczne i moralne, co predystynuje ich do odegrania roli politycznej. Również w innych krajach takie poglądy znajdowały swoich zwolenników, np. Monteskiusz czy Roussou. Amerykanin Wheeler uważał, że istniejące cykle klimatyczne, które sprzyjają określonym zjawiskom politycznym, tzw. złote wieki historii występują głównie w okresach przejściowych od zimnej do ciepłej fazy stuletniego cyklu klimatycznego. W naszym stuleciu dzięki szybkiemu postępowi technicznemu i zmianie układu sił straciło znaczenie pojęcie granic naturalnych. Oczywiście stanowisko geograficzne odgrywa pewną rolę w życiu ludzi ale obecnie nie jest zjawiskiem decydującym.
19. Czynnik geopolityczny
Położenie w sąsiedztwie państw, udział w sojuszach. W Niemczech 1918-1939 powstała szkoła geopolityki (Haushofer). Szkoła ta stworzyła takie pojęcia jak lebensraum (przestrzeń życiowa), którą muszą posiadać narody by się rozwijać, podatność granic na zmiany i prawo ujścia rzek przepływających przez terytorium. Tezy wykorzystywane przez Niemcy dla uzasadnienia agresji.
20. Czynnik religijny
Wpływ systemów religijnych zewnętrzny na sferę polityki państw charakteryzuje się pewną nierównomiernością i zmiennością tej tendencji. Po 1945 zmalało jego znaczenie. Wiązało się to z powstaniem nowych ideologii i doktryn politycznych, spowodowało to upolitycznienie religii. Islam i chrześcijaństwo są najbardziej aktywne politycznie, ale nie jedyne. Różne grupy wyznaniowe tworzą czasem skuteczne grupy nacisku np. lobby żydowskie, konflikty arab-żyd, hind-pakistan. Stolica Apostolska występuje jako państwo wyznaniowe jako świeckie także na ogół w sprawach administracji. Wojny religijne są bardzo trwałe.
W dawnych wiekach na stosunki md. miała znaczny wpływ religia (wojny religijne), obecnie utraciły znaczenie. Na podstawie religii rozwijają się ruchy nacjonalistyczne. Istotna jest też tradycja władzy papieskiej- będąca czynnikiem politycznym, znajduje ona wyraz do dzisiejszego dnia - Stolica Apostolska jest podmiotem prawa md. Islam jest najszybciej rozwijającą się religią (także w Afryce).
21. Czynnik militarny
Wojnę przedstawiano jako ostateczną instancję rozstrzygania sporów md. Zanim system zbiorowego bezpieczeństwa zacznie skutecznie funkcjonować - to dysponowanie potencjałem wojskowym stanowi nadal ważny element obronności i czynnik w znaczeniu politycznym, np. posiadanie broni nuklearnej stanowi oznakę statusu mocarstwowego danego państwa.
Przemysł wojskowy,
wyszkolenie,
sprzęt,
bazy wojskowe.
Państwom potrzebna jest siła militarna, bo było około 200 konfliktów po II wojnie. Mimo zatem używania siły jako siłę odstraszania dają wojny ludziom zatrudnienie w przemyśle zbrojeniowym. Nacisk na państwa, które dostarczają broń, trudno takie dostawy przerwać, bo potrzebne części do utrzymania ładu wewnętrznego, np. Łukaszenko, w sytuacji klęsk żywiołowych. Zanim system bezpieczeństwa zacznie funkcjonować dysponowanie przez państwo siłą militarną stanowi ważny element jego obronności. Potencjał wojskowy to siły lądowe, morskie, powietrzne ale i składniki gospodarki narodowej mające związek z możliwością uzbrojenia armii na wypadek wojny.
22. Czynnik technologiczny
Myśl naukowo-techniczna, nowoczesny przemysł, handel md. i walutowy. Państwa dysponujące potencjałem materialnym wyższością techniki mogą wpływać i oddziaływać w istotny sposób na ekonomikę państw mniejszych. Państwa mogą oddziaływać na inne stosując embarga, tworzyć organizacje md, przykład: plan Marshalla. Kredyty, cła zaporowe, limit towarów, koncerny md.
23. Pojecie i istota podmiotowości politycznej w nauce o stosunkach md.
Oznacza iż każdy podmiot prawa md. jest uczestnikiem stosunków md. i równocześnie, że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie chcą i nie muszą być podmiotem tego prawa. Odnosi się ta podmiotowość przede wszystkim do państw i składa się ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna polega na możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków md. Zdolność do działania to zdolność wywoływania skutków prawnych przez własne działanie a więc zdolność do samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań md. Pojęcie to obejmuje możliwość podejmowania wszystkich czynności prawnych, utrzymywanie stosunków dyplomatycznych, zawieranie umów, bycia stroną w postępowaniach oraz ponoszenia odpowiedzialności.
Podmiotowość polityczno – md. to zdolność do świadomego działania md., którego celem jest zaspokajanie własnych potrzeb podmiotu.
Istotą podmiotowości polityczno międzynarodowej jest ;
a) świadomość podmiotu odnosząca się do rzeczywistości md. oraz do własnego w niej miejsca oraz własnych potrzeb,
b) zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki md. w sposób racjonalny i niezależny.
Atrybuty podmiotowości : prowadzenie niezależnej działalności , wchodzenie w związki z innymi, wyrażanie swej woli i samodzielne działanie, wpływanie na bieg spraw światowych, wpływanie na stosunki md. lub wywieranie wpływu na s. międzynarodowe.
24. Pojęcie i istota podmiotowości prawnomiędzynarodowej.
Podmiotowość prawno- międzynarodowa oznacza , iż każdy podmiot prawa md. jest uczestnikiem stosunków md. i równocześnie , że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie są i nie musza być podmiotami prawa md.
Podmiotowość ta odnosi się przede wszystkim do państwa i składa się ze zdolności prawnej i zdolności do działania.
Zdolność prawna polega na możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków md .
Zdolność do działania to zdolność wywoływania skutków prawnych przez własne działanie, a więc zdolność samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań md.
Podsumowując : jest to możliwość podejmowania wszelkich czynności prawnych , utrzymywania stosunków dyplomatycznych , zawierania umów md., bycie strona w postępowaniach procesowych oraz ponoszenia odpowiedzialności md.
25. Uczestnik stosunków międzynarodowych :
Uczestnikiem jest każda formalna zorganizowana grupa społeczna, która w swych zachowaniach i skutkach tego zachowania wychodzi poza granicę państwa narodowego, oraz posiada określony stopień samodzielności a jej działanie wywołuje określone konsekwencje. Uczestnicy to kategoria, która obejmuje określone zespoły, ludzi lub struktur organizacyjnych, które działają na zewnątrz : mają i realizują władzę, siłę, zdolność wpływ na politykę innych państw. Istotą jest też wola do działania aby być aktywnym uczestnikiem państwo jest też ciągle postrzegane jako jedność - terytorium - ludność - władza (dziś to anachronizm, uczestnikami są wszyscy którzy dysponują podmiotowością prawnomiędzynarodową i polityczno - md
Uczestnikiem stosunków md. , dzięki stale prowadzonym działaniom transgranicznym , jest działająca świadomie grupa społeczna , zdolna do wywierania wpływu na stosunki md.
Głównie wyznaczniki to :
- świadomość podmiotu odnosząca się zarówno do rzeczywistości md. , jak i do własnego w niej miejsca oraz własnych potrzeb,
- zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki md. w sposób racjonalny i należyty.
Państwo stanowi najważniejszy element systemu md.
Państwo to każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem md.
Aby stać się członkiem społ. md. państwo winno być uznane , przyjęte do klubu państw.
Niepaństwowi uczestnicy stosunków md :
- wielkie grupy społeczne i ich organizacje (w tym narody nie posiadające suwerennego państwa), małe grupy społeczne i ich organizacje , przedsiębiorstwa md., organizacje md., w tym rządowe i pozarządowe - pod warunkiem , że stale i świadomie podejmują działania transgraniczne (wykraczające poza obszar jednego państwa ) i wywierają wpływ na stosunki md.
Społeczność md. to zrzeszenie skupiające uczestników stosunków md.
26. Wymień i omów cechy głównych uczestników stosunków md.
1.Podmiotem pierwotnym jest naród.
2.Podmiotem wtórnym powstałym w wyniku kształtowania państw jest państwo, organizacje md., które dzielą się na organizacje rządowe i pozarządowe (Bank Światowy), i transnarodowe (Green Peace), organizacje społeczne, ruchy partyzanckie, Stolica Apostolska. Świat różnicuje się, państwo nie jest jedynym uczestnikiem ale jest nadal bardzo ważnym.
1.Uczestnicy pośredni- organy organizacji wielkich grup społecznych rząd RP, MSZ. 2.Uczestnicy bezpośredni- reprezentanci organów organizacji md., wielkich grup społecznych (premier, ambasador). Państwowi i niepaństwowi.
27. Państwo jako podstawowy uczestnik stosunków md.
Najważniejszy element systemu md. wewnętrznego jest wewnątrzpaństwowy system społeczny, środowiskiem są inne państwa. Państwo to podstawowy uczestnik gdyż:
1. ...
paradise86