Czy „byty ukryte” są charakterystyczne tylko dla nauk humanistycznych? Stefan Nowak

Wskaźniki
 

Wskaźniki definicyjne

§                   Nazwy  wskaźników definiują treść pojęcia; wskaźniki wchodzą w skład definicji pojęcia;

§                   Czynność  wprowadzania wskaźnika jest tożsama z definiowaniem odpowiedniego pojęcia. np. pieniądze wskaźnikiem bogactwa / definicja bogactwa = posiadanie dużej ilości pieniędzy

§                   Związek wskaźników definicyjnych ze stanowiskiem operacjonizmu

§                   Wskaźnik definicyjny może stanowić warunek wystarczający bądź konieczny zjawiska desygnowanego przez termin

§                  Gdy stanowi warunek wystarczający dla terminu Z to zjawisko uznane za wskaźnik jest zarazem desygnatem Z; natomiast nie można stwierdzić czy zjawiska spoza zakresu występowania wskaźnika są desygnatami pojęcia.

§                  Gdy wskaźnik stanowi warunek konieczny dla terminu Z to nie wystąpienie wskaźnika wskazuje na nie-Z.
 

Wskaźniki rzeczowe

§                  wskaźnik ma charakter pojęciowo zewnętrzny wobec zjawiska , połączony jest z nim więzią rzeczową wskaźnik jest zależny od danego zjawiska, jest z nim jakoś związany

 

Wskaźniki inferencyjne

§                   Indicatum nie może być stwierdzone na drodze bezpośredniej obserwacji;

§                   związek między wskaźnikiem a indicatum ma charakter pośredni, wynika z obserwowanych korelacji i założeń teoretycznych; np. staranie się pracownika, studenta jest wskaźnikiem postawy wobec pracy, studiowania, postawa ta jest z kolei wskaźnikiem inferencyjnym chęci bycia dobrym studentem

 

Wskaźniki empiryczne

§                  wskaźniki empiryczne to zjawiska obserwowalne w pełni.

 

Wskaźniki pojęć syndromatycznych

§                   np. wysoki poziom konsumpcji: samochód, dom, ubrania, rozrywki etc.... w tej sytuacji wskaźnik taki jak posiadanie luksusowego auta jest definicyjnym wskaźnikiem całości syndromu i rzeczowym wskaźnikiem każdego z elementów syndromu.

§                   Wskaźnik to coś [także nieobserwowalnego jak np. nietolerancja], co pozwala stwierdzić, że zaszło inne zdarzenie [w skład którego wskaźnik wchodzi bądź nie]



 

Rozumowanie wskaźnikowe

RODZAJE ZJAWISK WYKORZYSTYWANYCH JAKO WSKAŹNIKI W BADANIACH SOCJOLOGICZNYCH.

ZACHOWANIA

INDICATUM:

Przeżycia, uczucia, motywy, wartości normy, wzory zachowań, kultury etc., znaczenie tych zachowań dla ludzi

Wskaźniki definicyjne bardziej złożonych zachowań

Wskaźniki inferencyjne nieobserwowalnych elementów

§                   Np.. Lęk, nietolerancja, agresja– współwystępują jako wskaźniki pewnego nastawienia

                          CECHY PSYCHICZNE

Jako skutek, przyczyna bądź korelat zachowań.

§                  Zachowanie wojskowego: posłuszeństwo, zdyscyplinowanie etc.

§                  Współwystępowanie korelacja konserwatyzmu i religijności

STRUKTURY I KULTURY ZBIOROWOŚCI

§                   Określone zachowania mogą być wskaźnikami definicyjnymi cech strukturalnych, stosunków społecznych, barier kontaktów między grupowych

§                   Zachowania jako wskaźniki inferencyjne kultury i struktury

§                   Np. dyskryminacja płci, rasowa tzn. niezatrudnianie kobiet, kolorowych;

§                   Niekontaktowanie się z członkami zajmującymi niskie pozycje
 

WYPOWIEDZI

§                  Mogą być wskaźnikiem faktu [wypowiedź o fakcie w ankiecie jest wskaźnikiem tego faktu]

§                  Wskaźnik definicyjny zachowań ‘słownych’

§                  Wskaźnik inferencyjny wyrażonych postaw uczuć, myśli

§                  Wskaźnik empiryczny zdarzeń o których informuje wypowiedź

§                  Wskaźnik faktów dostępnych obserwacji
 

PRZEDMIOTY MATERIALNE jako wskaźniki

§                   Znaczenie przedmiotu w społeczności, zbiorowości;

§                   Przedmiot jak skutek postaw i zachowań Pośrednie skutki warunków społecznych w jakich żyli wytwórcy przedmiotu

§                   Przedmiot jak przyczyna postaw i zachowań [krzyż]

§                   Przedmioty jako wskaźniki postaw  zachowań jako korelaty pełnienia ról, posiadania pozycji w grupie czy przynależności grupowej

      PROBLEM I MIARY TRAFNOŚCI WSKAŹNIKÓW

ZAKRESY POJĘĆ WSKAŹNIKA I INDICATUM

WSKAŹNIK W MA DOSKONAŁĄ [RÓWNĄ 1] MOC ODRZUCANIA [MO] ZE WZGLĘDU NA DANE INDICATUM I, GDY WSZYSTKIE PRZEDMIOTY MAJĄCE WŁASNOŚĆ W MAJĄ ZARAZEM WŁASNOŚĆ I LUB GDY ISTNIENIE LUB ZAJŚCIE

WSKAŹNIKA W JEST W STANIE ‘ODRZUCIĆ’ WSZYSTKIE NIE-I, W TYM MOŻLIWE RÓWNIEŻ JEST ODRZUCENIE ZDARZEŃ TYPU I;

WSZYSTKIE W SĄ ZARAZEM I , ALE  NIE ODWROTNIE.

MO = 1MZ < 10 < MR < +1

WSKAŹNIK W STANOWI DEFINICYJNE WARUNEK WYSTARCZAJĄCY ALE NIE KONIECZNY ZJAWISKA I

MOC ZAWIERANIA I MOC ODRZUCANIA

§                  MOC ODRZUCANIA =1: ZAKRES WSKAŹNIKA ZAWIERA SIĘ W ZAKRESIE INDICATUM W<I [ODRZUCA WSZYSTKIE NIE-I].

§                  MOC ZAWIERANIA = 1 : ZAKRES INDICATUM ZAWIERA SIĘ W ZAKRESIE WSKAŹNIKA I<W [ZAWIERA WSZYSTKIE I].

NP. WSKAŹNIK ZAMOŻNOŚCI, WYSOKIEGO STATUSU: POSIADANIE BARDZO DROGIEGO SAMOCHODU-

§                  WSZYSCY LUDZIE , KTÓRZY POSIADAJĄ DROGI SAMOCHÓD SĄ  BOGACI, „ODRZUCA” BIEDNYCH BO BIEDNI NIE POSIADAJĄ DROGIEGO SAMOCHODU; ALE NIE WSZYSCY BOGACI MAJĄ BARDZO DROGI SAMOCHÓD

WSKAŹNIK W MA DOSKONAŁĄ [RÓWNĄ 1] MOC ZAWIERANIA [MZ[

§                   GDY W ZAKRESIE WYDZIELONYM PRZEZ WSKAŹNIK W ZNALAZŁY SIĘ WSZYSTKIE PRZEDMIOTY TYPU I, NAWET GDY ZNALAZŁY SIĘ TAM PRZEDMIOTY NIE-I.

§                   WSZYSTKIE I SĄ ZARAZEM W, ALE NIE ODWROTNIE.

§                   MO < 1MZ = 10 < MR < +1WSKAŹNIK W STANOWI DEFINICYJNE WARUNEK KONIECZNY ALE NIE WYSTARCZAJĄCY ZJAWISKA I

NP. WSKAŹNIK RELIGIJNOŚCI

§                   WSZYSCY KTÓRZY CHODZĄ DO KOŚCIOŁA, NAWET CI, KTÓRZY MAJĄ WĄTPLIWOŚCI CO DO WIARY, GDY CHODZI NAM O SIŁĘ ODDZIAŁYWANIA INSTYTUCJI, LUB PRZYWIĄZANIE DO TRADYCJI, BĄDŹ OBECNOŚĆ SPOŁECZNEJ KONTROLI W SFERZE RELIGIJNOŚCI.

§                   Do kościoła chodzą również  ludzie niereligijni, niewierzący [NIE-I].

WSKAŹNIK AKCEPTACJI DLA DEMOKRACJI

§                   UCZESTNICTWO W WYBORACH PARLAMENTARNYCH

§                   CZĘŚĆ WYBORCÓW CHODZIĆ MOŻE Z INNYCH POWODÓW NA WYBORY. CHODZĄCY NA WYBORY STANOWIĄ WSKAŹNIK DEFINICYJNY POJĘCIA AKCEPTACJI DA DEMOKRACJI – JAKO FORMA UCZESTNICZENIA W SPRAWOWANIU WŁADZY, FORMA ZAINTERESOWANIA SPRAWAMI PUBLICZNYMI.

§                  3. WSKAŹNIK W MA DOSKONAŁĄ [RÓWNĄ +1] MOC ROZDZIELCZĄ [MR] KIEDY ZARAZEM ODRZUCA ON POZA SWÓJ ZAKRES WSZYSTKIE NIE-I ORAZ ZAWIERA – WŁĄCZA DO SWEGO ZAKRESU-  WSZYSTKIE I, LUB INACZEJ – KIEDY ZAKRESY WSKAŹNIKA W I INDICATUM I SĄ IDENTYCZNE:

WSZYSTKIE I SĄ W I WSZYSTKIE W SĄ I
NP. WSKAŹNIKI DEFINICYJNE

§                   WSKAŹNIK INDYWIDUALIZMU – PRZEKONANIE, ŻE DZIECI POWINNY ZAMIESZKIWAĆ ZE SWYMI RODZICAMI DO CZASU GDY ZAŁOŻĄ WŁASNE RODZINY.

§                   WSKAŹNIK WIĘZI RODZINNEJ / KOLEKTYWIZMU: PRZEKONANIE, ŻE STARZEJĄCY SIĘ RODZICE POWINNI ZAMIESZKIWAĆ W JEDNYM DOMU ZE SWYMI DOROSŁYMI DZIEĆMI

BATERIA WSKAŹNIKÓW

§                  BATERIA WSKAŹNIKÓW – TO ZESPÓŁ WSKAŹNIKÓW ZJAWISKA I

§                  INDEKS – WSKAŹNIK SYNTETYCZNY WŁASNOŚCI.

§                  STOSOWANIE BATERII I INDEKSÓW POZWALA PODNIEŚĆ TRAFNOŚĆ, BATERIE I INDEKSY SĄ NA OGÓŁ BARDZIEJ TRAFNE OD POJEDYNCZYCH WSKAŹNIKÓW.

§                    WSKAŹNIK ALIENACJI POLITYCZNEJ – SYNDROM- BATERIA WSKAŹNIKÓW, KTÓRE SĄ ZE SOBĄ SILNIE WEWNĘTRZNIE SKORELOWANE [WSPÓŁCZYNNIK ZGODNOŚCI WEWNĘTRZNEJ ALFA CRONBACHA = 0,80-0,90];

§                    WSKAŹNIK ALIENACJI  TO ŚREDNIA ODPOWIEDZI NA POSZCZEGÓLNE POZYCJE SKALI- WYŻSZY WYNIK ŚWIADCZY O WIĘKSZYM NATĘŻENIU ZJAWISKA ALIENACJI; WSKAŹNIK JEST STOPNIOWALNY, POZWALA NA ILOŚCIOWE UPORZĄDKOWANIE BADANYCH NA BARDZIEJ I MNIEJ WYALIENOWANYCH:

§                     BEZSILNOŚĆ: LUDZIE TACY JA, NIE MAJĄ ŻADNEGO WPŁYWU NA TO , CO ROBI RZĄD

§                     ANOMIA: NIGDY NIE MOŻNA SIĘ ZORIENTOWAĆ CZY POCIĄGNIĘCIA WŁADZ POLITYCZNYCH SĄ SŁUSZNE I WŁAŚCIWE, CZY TEŻ SĄ POZBAWIONE SENSU
 

RZETELNOŚĆ I TRAFNOŚĆ

§                   RZETELNOŚĆ – ZDOLNOŚĆ DO OKREŚLENIA PRAWDZIWEJ WARTOŚCI BADANEGO WYMIARU LUB CECHY; O ZDOLNOŚCI TEJ ROZPROSZENIE UZYSKIWANYCH WARTOŚCI WOKÓŁ WARTOŚCI PRAWDZIWEJ PRZY POWTARZANYM POMIARZE- IM WIĘKSZE ROZPROSZENIE WOKÓŁ ‘PRAWDZIWEJ’ WARTOŚCI TYM MNIEJSZA RZETELNOŚĆ;

§                   RZETELNOŚĆ NARZĘDZIA JEST TO MIARA ROZPROSZENIE WYNIKÓW UZYSKIWANYCH PRZY POWTARZANIU POMIARU.

§                   TRAFNOŚĆ: CZY wskaźnik MIERZY TO, CO BADACZ PRAGNIE ZMIERZYĆ
 

SPRAWDZANIE TRAFNOŚCI

§                    EKSPERCI, GRUPY O ZNANYCH WŁAŚCIWOŚCIACH, PROGNOSTYCZNA, TEORETYCZNA

§                    W SOCJOLOGII WIĘKSZOŚĆ POJĘĆ TO POJĘCIA ZŁOŻONE WIELOWYMIAROWE. CECHY OKREŚLANE PRZEZ POJĘCIA SKŁADAJĄ SIĘ Z WIELU WYMIARÓW CZĄSTKOWYCH

§                    [NP. INTEGRACJA SPOŁECZNA

§                    ZADOWOLENIE Z PRACY,

§                    POZYCJA SPOŁECZNA],

§                    TYM SAMYM POJĘCIE JEST WYPADKOWA CECH – BEZPOŚREDNIO NIEOBSERWOWALNĄ.