UPRAWA ROLI I ROŚLIN - ROŚLINY MOTYLKOWE.doc

UPRAWA ROŚLIN I ROLI

ROŚLINY MOTYLKOWE:

- Rośliny jednoroczne (ozime, jare), monokarpiczne – raz wydają nasiona

- Wieloletnie – byliny – polikarpiczne – po wydaniu nasion niezamierają

- Drzewa i krzewy np. Karagana, Robinia akacjowa

Charakterystyczne jest to, że rośliny te żyją z bakteriami brodawkowymi w symbiozie, nie wymagają dużego nawożenia azotowego.

ROŚLINY MOTYLKOWE GRUBONASIENNE UPRAWOWE:

- zawierają najwięcej białka w nasionach

- stanowią ważne pożywienie dla człowieka i pasze dla zwierząt

- są to rośliny jare – wyjątek stanowi wyka (jare)

- rośliny wrażliwe na przymrozki

Znaczenie roślin motylkowych grubonasiennych:

1 - Uprawa dla nasion, które mogą być wykorzystane dla celów:

              - przemysłowych (zawierają fitostrogeny, białko)

              - materiał siewny

              - konsumpcyjnych

              - pastewnych

2 – Zielone nawozy – liście, kwiaty, łodygi.

3 – Zielonka – pasza dla zwierząt

4 – Działanie ochronne – wysiewa się jako poplony i pozostawia do zimy. Chronią powierzchnię gleby przed np. przemarznięciem, ulewami. Pozostawione są do wiosny.

5 – Podnoszą żyzność gleby. Ożywiają życie mikrobiologiczne.

6 – Nie sprzyja zwiększaniu się lb. chwastów.

Budowa morfologiczna:

Rośliny motylkowe tworzą 3 rodzaje korzeni:

Łodygi mogą być:

- sztywne – kończą wzrost wraz z wytworzeniem kwiatostanu

- wiotkie, giętkie

Liście:

- złożone - pierzaste, dłoniaste

Kwiaty:

- samopylne, wyjątek stanowi bobik – obcopylny

Owoce:

- strąki

- wielonasienne

- różnej wielkości – największe u bobiku, łubinu białego i żółtego

- zrośnięty z 2 owocolistków

- niektóre mogą pękać w czasie dojrzewania

- składają się z 2 typów komórek : dużych i mniejszych

Skład chemiczny nasion strąkowych:

Zawartość białka (ogólnie):

·         Groch siewny – 22,5

·         Pieluszka – 26,5

·         Bobik – 28,5

·         Łubin biały – 36,0

·         Soja – 38,0

·         Łubin żółty - 46

Tłuszcz surowy:

·         Bobik, wyki, grochy – 0,7 – 1,9

·         Łubin żółty, ł. wąskolistny – 4,4 – 4,9

·         Łubin biały, soja – 10 – 18 (22)

Węglowodany:

·         Łubiny, soja – 27,4 – 32,2

·         Pozostałe gatunki – 48 – 56

Substancje antyżywieniowe:

·         Alkaloidy - łubiny

·         Inhibitory, trypsyny - bobik

·         Glukozydy cyjanogenne – groch i wyki

Wzrost i rozwój roślin motylkowych:

Wyróżniamy 3 okresy różniące się dynamizmem:

I – Okres powolnego wzrostu i wegetatywnego rozwoju

1 Faza kiełkowania – 7 – 14 dni / 30 dni

              - Kiełkowanie epigeniczne – łubiny, soja, fasola – wysiewamy płyciej

              - Kiełkowanie hypogeniczne – wyki, groch, bobiki – do 150% wody

2 Faza – wschody – do pojawienia się pierwszych liści właściwych

3 Faza – formowanie się liści – 14 – 20 dni / 30 – 40 dni – pojawiają się pierwsze brodawki i korzenie boczne. Pędy boczne – wyki i groch.

II – Okres szybkiego wzrostu i generatywnego rozwoju

4 Faza – formowanie i wydłużanie pędów

              Wzrost ograniczony – szybki, trwa krótko

              Wzrost nieograniczony – trwa długo

              Okres krytyczny

5 Faza – formowanie pąków kwiatowych – przebiega bardzo szybko, łubiny rozgałęziają się.

6 Faza – kwitnienie – 20 -30 dni / 40 – 50 dni

III – Okres wykształcenia i dojrzewania nasion

7 Faza – wykształcenie owoców i  nasion (faza wiązania i wykształcenia strąków), opadanie strąków i łubinów

8 Faza – dojrzewanie – 14 – 20 dni

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Cieplne - na zielonkę umiarkowane, wyższe przy uprawie na nasiona. Przymrozki do -5C0 (soja, fasola – wrażliwe), wyka ozima jest najodporniejsza. W miarę wzrostu wymagania wzrastają.

Świetlne – duże, większe na nasiona. Rośliny dnia długiego. Łubin biały fotoperiodycznie obojętny. Soja – roślina dnia krótkiego.

Wodne:

Bardzo duże – bobik

Duże – wyka siewna

Średnie – łubin biały i wąskolistny, peluszka

Małe – wyka ozima, łubin żółty

Glebowe:

Bardzo duże – bobik – gleby ciężkie, wilgotne, gliniaste, ilaste, lessowe, mady.

Duże – wyka siewna, soja – gleby żyzne i próchniczne, bardziej przewiewne, pH do 7

Średnie – łubin biały i wąskolistny, peluszka – gleby średniozwięzłe, odczyn obojętny, lekko kwaśne.

Małe – wyka ozima, seradela, łubin żółty – gleby lekkie, V i VI klasa, odczyn lekkokwaśny – kwaśny.

ROŚLINY MOTYLKOWE WIELOLETNIE DROBNOZIARNISTE:

- mają drobne nasiona (drobne jak mak)

- są to rośliny wielokośne – po skoszeniu, przygryzieniu przez zwierzęta odrastają, ponieważ mają szyjkę korzeniową w której gromadzone są substancje zapasowe. Na szyjce znajdują się pączki zapasowe.

- są to gatunki wieloletnie, wyjątek stanowi koniczyna inkarnatka – jednoletnia ozima i koniczyna perska – jednoletnia, u nas dwuletnia

Na trwałość tych roślin wpływa:

1 – Cechy genetyczne

2 – Intensywność użytkowania – im częściej są koszone tym szybciej obumierają

3 – Warunki panujące na przedwiośniu – pogoda zmienna obniża trwałość roślin

4 – Im rośliny starsze tym są mniej trwałe

5 – Kwitnienie w pierwszym roku – obniża trwałość. Doprowadzenie do kwitnienia w następnych latach poprawia ich trwałość.

Największe znaczenie gospodarcze mają:

1 – Koniczyna biała, perska, szwedzka

2 – Lucerna mieszańcowa

3 – Esparceta siewna

Główne cele uprawy:

1 – Do celów pastewnych

2 – Na mączkę siewną, susz, siano

3 – Zielone nawozy – przez przyoranie

4 – Materiał siewny – nasiona

Nasiona zawierają:

- białko:

              ^ koniczyna biała – 23,0

              ^ Lucerna siewna – 21,6

- włókno surowe

              ^ najmniej – koniczyna biała

              ^ najwięcej – koniczyna inkarnatka

- karoten

              ^ najwięcej – koniczyna zwyczajna – 45,0

Smakowitość:

- Największa – Koniczyna czerwona, biała, perska

- Średnia – Koniczyna zwyczajna

Budowa morfologiczna:

System korzeniowy:

- Esparceta, Koniczyna biała, Lucerna mieszańcowa mają system korzeniowy bardzo rozwinięty. Wrażliwe na wysoki poziom wód gruntowych, zalewanie.

- Płytki system korzeniowy – Koniczyna biała, biało-różowa, perska. Dobrze rosną na stanowiskach mokrych, są wrażliwe na suszę.

Łodyga:

- dość sztywne

- złożone z węzłów, międzywęźli

Liście:

- trójdzielne

- pięciodzielne

Kwiaty:

- główka składająca się z kwiatów o różnym kształcie

- obcopylne

- zapylane przez owady

Owoc:

- strąk

- jednonasienne lub wielonasienne

Wzrost i rozwój:

Rośliny motylowe mogą przejść wszystkie fazy rozwojowe tylko w pierwszym roku uprawy, ponieważ w drugim roku ich rozwój rozpoczyna się od fazy trzeciej – formowania się liści, (bo już nie kiełkują)

Esparceta stanowi wyjątek.

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Wodne:

Bardzo duże – Koniczyna szwedzka, czerwona. Rośliny te reagują na niedobór wody

Duże – Koniczyna biała

Średnie – Lucerna mieszańcowa

Małe – Esparceta – byle nie na glebach kwaśnych\

Glebowe:

Gleby żyzne, próchniczne, głębokie – Lucerna mieszańcowa

Gleby torfowe, organiczne, murszowe – Konicz...