Rodzina jako grupa i instytucja.doc

Rodzina jako grupa i instytucja. Przemiany rodziny.

Rodzina to grupa bezpośrednio spokrewnionych ze sobą osób, której dorośli członkowie przyjmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi. Tworzy ją „ustrukturalizowany i funkcjonalnie powiązany zbiór jednostek i specyficznych substruktur oraz mikroelementów społecznych, tworzących mikrogrupę i zarazem instytucję społeczną, powiązaną wewnętrznie więzią małżeńską, pokrewieństwa ,powinowactwa lub adopcji oraz wypełniających jednocześnie wiele istotnych, ważnych funkcji wobec jednostek i społeczeństwa.

Rodzina  w ujęciu socjologicznym, najczęściej rozpatrywana jest w kategoriach grupy i instytucji społecznej, które tworzą wymiary jej istnienia i funkcjonowania.

Patrząc na rodzinę jak na grupę społeczną badacze podkreślają przede wszystkim wzajemne relacje, zachodzące między jej członkami, które są podstawą kształtowania się jednostki.

O tym, że rodzina jest grupą podstawową dla swoich członków decyduje przede wszystkim to, że istnieją w niej bezpośrednie kontakty emocjonalne , które obejmują całego człowieka kształtują jego predyspozycje, poglądy i postawy życiowe.

Niemniej jednak rodzina nie przestaje być również instytucją społeczną.

Jej instytucjonalny wymiar jest realizowany przede wszystkim przez funkcje, jakie pełni w stosunku do społeczeństwa, oraz strukturę ,określająca działania poszczególnych członków.

Wyróżniamy 7 podstawowych funkcji rodziny

Funkcje rodziny

1.Funkcja materialno-ekonomiczna

Wyodrębnia się ją ze względu na konieczność zaspokojenia materialnych potrzeb członków rodziny. Wyróżniamy podfunkcję zarobkową ,która odnosi się przede wszystkim do tych rodzin, dla których podstawą utrzymania jest praca wykonywana za wynagrodzenie pieniężne oraz usługowo-konsumpcyjną, która obejmuje wykonywanie wszystkich zadań usługowych niezbędnych dla realizacji czynności codziennego życia .-np. higiena osobista, higiena otoczenia, przygotowanie pożywienia, troskę o posiadanie dobra.

2.Funkcja prokreacyjna i seksualna

Pierwsza definiuje się jako zaspokojenie rodzicielskich i emocjonalnych potrzeb współmałżonków(potrzeb ojcostwa i macierzyństwa) druga jako społecznie akceptowana formę współżycia płciowego. W tradycji rodzinnej funkcje te były traktowane łącznie i komplementarnie, jednak dopiero XX wiek dał możliwość oddzielenia tych dwóch funkcji. Stało się to za sprawa rozwoju medycyny i rozpoznania naturalnego cyklu płodności co doprowadziło do wyraźnego oddzielenia aktywności płciowej od prokreacji.

Funkcja prokreacyjna ma duże znaczenie społeczne –stanowi podstawę realizacji reprodukcyjnych potrzeb społecznych- podstawę zapewnienia biologicznej ciągłości narodu. Prokreacyjna funkcja rodziny może być przedmiotem zainteresowania i szczególnej polityki państwa . Założenia tej polityki wynikają z oceny sytuacji .W krajach, w których uznano ze sytuacje populacyjna charakteryzuje nadmierny przyrost ludności(Chiny)dominuje polityka i programy prowadzące do zmniejszenia dzietności rodzin (aż po działania drastyczne obejmujące miedzy innymi zezwolenie tylko na jedno dziecko w rodzinie). Natomiast przy braku przyrostu naturalnego(kraje Europy zachodniej) państwa sięgają po instrumenty istniejące w polityce prorodzinnej np. wydłużenie urlopów macierzyńskich, ulgi podatkowe dla rodzin wielodzietnych.

3.Funkcja legalizacyjno-kontrolna

Rodzina kształtuje warunkowane kulturowo,ale także  podstawowe wartości, przyjęte zwyczajowo i uznane za obowiązujące wzory zachowań oraz działań poszczególnych członków rodziny. stanowią one podstawę wzajemnego współżycia i kontroli jak również wyznaczają formy sankcjonowania zachowań niezgodnych z zachowaniami przyjętymi za właściwe.

4.Funkcja socjalizacyjna i kulturowa

Socjalizacja to trwający przez cale życie proces, dokonujący się w obszarze konkretnej kultury i struktury społecznej, polega na wzajemnych oddziaływaniach miedzy jednostka a środowiskiem społecznym i kulturowym, obejmuje wychowanie, nabywanie orientacji w oczekiwaniach węższym znaczeniu socjalizacja oznacza wprowadzenie dziecka w Zycie społeczne poprzez zapoznanie go z normami i regułami postępowania w społeczeństwie. Socjalizacja uwzględnia podstawowe wartości wzory i normy przyjęte w danym kręgu kultury a także uznawane przez rodzinę zasady i normy religijne hierarchie wartości, aspiracje oraz cele życiowe młodego pokolenia.

5.Funkcja wyznaczająca(klasowa)

W społeczeństwach tradycyjnych, w których dominował układ statusów przypisanych o przynależności do klasy decydowało urodzenie. w społeczeństwach współczesnych dominują statusy osiągnięte. Oznacza to, że o położeniu społecznym człowieka decyduje już nie tylko sama rodzina w której się urodził ale także to co sam osiągnął .Można wiec uzyskać awans społeczny wspinając się w hierarchii statusów.

6.Funkcja rekreacyjno-towarzyska

Realizacja tej funkcji wynika z potrzeby utrzymywania różnorodnych osobistych kontaktów z kręgiem osób w domu rodzinnym, a także poza wspólnota zamieszkania. Chroni to człowieka przed izolacja społeczna oraz osamotnieniem daje poczucie wsparcia i bezpieczeństwa.

7.Funkcja emocjonalno-ekspresyjna

Żadna grupa społeczna czy instytucja nie realizuje potrzeb emocjonalnych człowieka w takim zakresie ,jak czyni to(powinna czynić) rodzina. Miłość, wzajemne więzi ,trwała wymiana uczuć nie mogą być realizowane poza rodzina .Na ogromne konstruktywne znaczenie emocjonalno-ekspresyjne funkcji rodziny zwraca się uwagę w sytuacjach trudnych(np. w chorobie).

Tradycyjne typy rodzin

W socjologii występuje wiele kryteriów, które służą do konstruowania typologii rodziny. Najczęściej jest ona konstruowana na podstawie liczby jej członków ,miejsca zamieszkania i źródła utrzymania. Tradycyjny podział wyróżnia więc:

1.Rodzinę dużą(wielopokoleniową)-która składa się z kilku rodzin nuklearnych. Pod jednym dachem zamieszkują przynajmniej trzy pokolenia krewnych- dzieci, rodzice, dziadkowie oraz np. ciotki, siostry, bracia wraz ze swoimi rodzinami, a także niezamężni członkowie rodziny. Władza w tradycyjnej rodzinie wielopokoleniowej jest skupiona w rękach głowy rodziny czyli najstarszego mężczyzny z rodu. Obecnie ten typ rodziny występuje coraz rzadziej.

2.Zmodyfikowaną rodzinę poszerzoną-będącą związkiem rodzin nuklearnych, które są częściowo zależne od siebie. Ich członkowie wymieniają się pewnymi usługami(opieka nad dziećmi, pomoc w różnych czynnościach)ale są niezależni od siebie ekonomicznie, prowadzą odrębne gospodarstwa domowe. Utrzymuje się między nimi intensywna więź rodzinna, ale nie ma hierarchicznej struktury autorytetu. Jest to najczęściej spotykany typ rodziny w Polsce.

3.Rodzinę małżeńską (nuklearną, małą) która składa się z męża, żony oraz ich dzieci.  Jest to typ rodziny dwupokoleniowej o zredukowanej ilości członków. Cechują ją wspólne  zamieszkiwanie jej członków oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Taki model rodziny przeważa w społeczeństwach nowoczesnych.

Wyróżniamy małą tradycyjną rodzinę instytucjonalną(przystosowanie członków rodziny do sztywnych, nienaruszalnych zasad i ról życia rodzinnego, wyznaczonego przez tradycję.) oraz małą rodzinę współczesną opartą na koleżeństwie(role i normy są mniej szczegółowo i sztywno określone)

Istotnymi cechami, które pozwalają wyodrębnić kolejne typy rodzin są miejsce zamieszkania oraz charakter źródeł utrzymania. Biorąc pod uwagę te kryteria można wyróżnić:

1.Rodzinę chłopską(źródłem jej utrzymania jest gospodarstwo wiejskie, w którym pracują wszyscy członkowie rodziny zdolni do pracy)

2.Rodzinę robotniczą(której źródłem utrzymania jest dochód otrzymywany z fizycznej pracy najemnej jej członków)

3.Rodzinę inteligencką(źródłem jej utrzymania jest praca umysłowa jej członków,jej cechą charakterystyczną jest także udział w kulturze)

4.Rodzinę miejską(którą cechuje miejsce zamieszkania, jakim jest miasto-to kryterium pozwala wyróżnić rodzinę wielkomiejską lub małomiasteczkową)

5.Rodzinę wiejską-która różni się od miejskiej miejscem zamieszkania i stylem życia.

Przemiany rodziny

We współczesnym świecie rodzina przestaje być trwałym i stałym układem organizacyjnym. Mamy do czynienia z kryzysem tradycyjnego modelu rodziny rozumianego jako mąż-żona- dziecko . Rozwody, tworzenie kolejnych związków formalnych lub nieformalnych, a także nowych rodzin stały się zjawiskami powszechnymi. Nastąpiły daleko idące zmiany w definiowaniu i postrzeganiu ról rodzinnych.

Obok wymienionych powyżej typów rodzin wymienia się obecnie liczne nowe formy życia małżeńsko- rodzinnego. Są to:

-związki nieformalne(kohabitacyjne)(partnerzy wraz z dziećmi tworzą rodzinę ale bez zawarcia formalnego związku małżeńskiego.

-LAT-małżonkowie lub partnerzy żyjący w związku nieformalnym, ale mieszkający oddzielnie

-małżeństwo bez dzieci, które bywa określane jako DINK czyli para małżeńska programowo niemająca dzieci, oboje małżonkowie pracują zawodowo

-rodziny odtworzone(zrekonstruowane)-małżeństwa osób mających dzieci z poprzednich związków, przy czym rodzice utrzymują przyjazne kontakty z byłymi partnerami

-samotne rodzicielstwo-może przybierać różne postacie: samotna matka z dziećmi, samotny ojciec z dziećmi, których związki z małżonkami rozpadły się lub jest to samodzielne rodzicielstwo z wyboru.

-rodzina w której nastąpiła tradycyjna zamiana ról kobiety i mężczyzny-mężczyzna opiekujący się dziećmi, kobieta zarabiająca na utrzymanie.

-para homoseksualna mieszkająca razem lub oddzielnie

Zmiany zachodzące we współczesnych rodzinach brytyjskich są dla wielu obserwatorów szokujące. wzory życia rodzinnego, które od dawna uchodziły za oczywiste rozpadają się na naszych oczach. Więcej niż kiedykolwiek ludzi na wszystkich etapach zycia zyje samotnie szacuje się ze na początku XXI wieku 6 milionow brytyjczykow zyje w pojedynke, to trzy raz...