Tarczyca.pdf

T arczyca

komrek naszego organizmu i kontrol« przemiany materii. Nad-

mierne lub niedostateczne wytwarzanie hormonw przez ten gru-

czo¸ moýe spowodowa szereg nieprawid¸owoæci w naszym organi-

zmie. Endokrynolodzy przypominaj, ýe nieleczona tarczyca moýe

nie tylko uprzykrzy ýycie, lecz takýe sta si« przyczyn nawet nie-

dorozwoju fizycznego i umys¸owego. Objawy takie jak: os¸abienie,

sennoæ, sk¸onnoæ do depresji, apatia, spowolnienie mowy, nie za-

wsze kojarzone s z niedoczynnoæci tarczycy. Cz«sto takie osoby s

spychane na margines ýycia spo¸ecznego. Tymczasem wyrwnanie

gospodarki hormonalnej pacjenta przywraca go do normalnego

funkcjonowania w spo¸eczeÄstwie. Rwnieý niepokj, ruchliwoæ,

nadpobudliwoæ, drýenie rk, nadmierne pocenie si« i m«czenie wy-

nikajce z nadczynnoæci tarczycy nie sprzyjaj rozwijaniu kontak-

tw zawodowych czy towarzyskich. Odpowiednie leczenie moýe ten

stan zmieni.

Dodatek zawiera podstawowe informacje o istocie choroby, jej

przebiegu i moýliwoæci leczenia.

Lekarz endokrynolog odpowie na pytania, m.in. dlaczego prawid¸o-

we funkcjonowanie tarczycy jest tak waýne dla naszego organizmu,

jakie s objawy zaburzeÄ tarczycy i kiedy uda si« do lekarza. War-

to przeczyta rwnieý artyku¸ na temat jodu. Dowiedz si« z niego

PaÄstwo, np. od kiedy istnieje obowizek jodowania soli kuchennej,

ktra ma zapobiega niedoborom tego mikroelementu w organi-

zmie cz¸owieka, a takýe ile jodu dziennie powinniæmy dostarczy

naszemu organizmowi.

Co to jest wole i czy kaýdy wykryty guzek w gruczole tarczycy jest

grony Ð odpowiedzi na te pytania juý w dzisiejszym dodatku. Moý-

na si« takýe dowiedzie, czy zapalenie i nowotwory tarczycy s cz«-

stymi schorzeniami i kto najcz«æciej na nie choruje, a takýe jak si«

ustrzec chorb zwizanych z tarczyc.

Tarczyca

gospodark« wapniowo-fosforow

organizmu.

Tarczyca jest gruczo¸em majcym

zasadnicze znaczenie w regulacji

procesw przemiany materii. Dzieje

si« tak za poærednictwem dwch hor-

monw, jodowanych pochodnych

aminokwasu tyrozyny, a mianowicie

tyroksyny zawierajcej cztery atomy

jodu i trjjodotyroniny, ktra zawiera

trzy atomy jodu. W procesie powsta-

wania tych hormonw bardzo waýn

rol« odgrywa wspomniane juý bia¸ko

Ð tyreoglobulina. Jest ono matryc i

substratem dla ich syntezy, gdyý to

wchodzca w jego sk¸ad reszta tyro-

zynowa jest jodowana. Tak powsta¸a

jodotyreoglobulina, zawierajca jo-

dowane reszty tyrozyny, jest form

magazynow hormonw, wydziela-

n i sk¸adowan w koloidzie p«che-

rzykw. Hormony te przechowywane

w postaci zwizanej z bia¸kiem s

nieaktywne i stanowi rezerwuar,

ktry moýe wystarczy cz¸owiekowi

nawet na dziesi« miesi«cy. W efek-

cie tarczyca jest jedynym gruczo¸em

endokrynnym cz¸owieka, ktry przed

wydzieleniem hormonw magazynu-

je duýe ich iloæci.

Trzecim hormonem produkowanym

przez gruczo¸ tarczowy jest wspomnia-

na juý powyýej kalcytonina, wytwa-

rzana w miýszu tarczycy. Rýni si« on

od wymienionych wczeæniej hormo-

nw tarczycy Ð poczwszy od jego bu-

dowy chemicznej, sposobu i miejsca

syntezy, skoÄczywszy na jego funkcji.

Jest to peptyd obniýajcy st«ýenie jo-

nw wapnia we krwi. Hamuje wch¸a-

nianie wapnia i fosforanw w jelicie

oraz zwi«ksza ich wydalanie z mo-

czem. Synteza kalcytoniny zachodzi w

komrkach C (oko¸op«cherzykowe)

tarczycy i jest ca¸kowicie niezaleýna od

produkcji tyroksyny i trjjodotyroniny.

Hormony tarczycy s odpowiedzialne

za prawid¸owe funkcjonowanie

wszystkich tkanek organizmu.

Tarczyca, mimo ýe waýy niewiele, bo u

doros¸ego cz¸owieka 20-30 gramw,

jest najwi«kszym wy¸cznie we-

wntrzwydzielniczym gruczo¸em uk¸a-

du dokrewnego cz¸owieka. Wi«ksza

od tarczycy jest jedynie trzustka Ð ta

jednak jest gruczo¸em mieszanym, tj.

wydzielania wewn«trznego i ze-

wn«trznego.

Omawiany gruczo¸ umiejscowiony

jest w przedniej cz«æci szyi, na wyso-

koæci krtani. Przy ruchach po¸ykowych

unosi si« ku grze. Jego kszta¸t porw-

nywany jest do motyla lub litery H, po-

niewaý sk¸ada si« on z dwch p¸atw

bocznych i ¸czcego je wskiego pa-

sma tkanki zwanej cieæni. Ze wzgl«du

na takie po¸oýenie jest jedynym gru-

czo¸em dokrewnym, ktrego powi«k-

szenie moýna od razu zauwaýy go¸ym

okiem. üatwo dost«pny do badania

sprzyja szybkiemu wykrywaniu wszel-

kich nieprawid¸owoæci. Powierzchnia

tarczycy niezmienionej chorobowo jest

g¸adka, a ca¸y gruczo¸ mi«kki. Stward-

nienie lub wyczuwalne guzki przema-

wiaj za zmian chorobow.

Ca¸a tarczyca obj«ta jest torebk

¸cznotkankow, ktra wnika w jej

miýsz i dzieli si« na liczne zraziki.

Kaýdy taki zrazik zawiera kilkadzie-

sit p«cherzykw gruczo¸owych, kt-

rych wn«trze wype¸nia wydzielina

zwana koloidem, a takýe bia¸ko tyre-

oglobulin«, w ktrej znajduj si«

zmagazynowane hormony tarczycy.

W miýszu tarczycy s rwnieý ko-

mrki wytwarzajce hormon zwany

kalcytonin, ktry wraz z parathor-

monem wydzielanym przez drobne

gruczo¸y przytarczyczne, leýce na

tylnej powierzchni tarczycy, reguluje

arczyca

T arczyca odpowiada za funkcjonowanie praktycznie wszystkich

10 Nasz Dziennik Czwartek, 25 stycznia 2007 SZLACHETNE ZDROWIE

Tarczyca

Ð waýny gruczo¸

Gruczo¸ tarczycy odpowiada za funkcjonowanie praktycznie wszystkich komrek naszego organizmu i kontro-

l« przemiany materii. Nadmierne lub niedostateczne wytwarzanie hormonw przez ten gruczo¸ moýe spowo-

dowa szereg nieprawid¸owoæci w organizmie, ¸cznie z zahamowaniem rozwoju fizycznego i umys¸owego.

Badania w kierunku wykrycia chorb tarczycy dla osb

ubezpieczonych i posiadajcych stosowne skierowania s finanso-

wane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w oærodkach, ktre pod-

pisa¸y kontrakt z NFZ. Pacjent moýe za odp¸atnoæci wykona je

takýe w prywatnych placwkach. W zaleýnoæci od placwki koszt

takich badaÄ to:

USG tarczycy Ð 40-70 z¸

Badania krwi okreælajce poziom hormonw Ð T4 (tyroksyna), T3

(trjjodotyronina), TSH (hormon tyreotropowy) Ð 30-70 z¸ za okre-

ælenie poziomu jednego hormonu.

Biopsja tarczycy pod kontrol USG Ð 100-250 z¸.

jest jod. Przy braku lub

niedoborze jodu w poýy-

wieniu tarczyca ulega po-

wi«kszeniu, co uwidacz-

nia si« na zewntrz w po-

staci tzw. wola. W Polsce

wyst«puje on u oko¸o 15

proc. ludzi. Nasz kraj jest

obszarem, gdzie spoýycie

jodu jest niewystarczaj-

ce, std koniecznoæ jo-

dowania soli.

Wole moýemy podzie-

li na: wole miýszowe,

miýszowo-guzkowe i

guzkowe. Natomiast na

podstawie stanu czynno-

æciowego tarczycy mog

wyst«powa wole z pra-

wid¸ow czynnoæci hor-

monaln tarczycy (euty-

reoz), czyli wole oboj«t-

ne, wole z nadczynnoæci

(hipertyreoz) lub wole z niedoczyn-

noæci (hipotyreoz). Te pierwsze s

najcz«æciej spotykan chorob tar-

czycy. Rozwijaj si« one w kaýdym

wieku, ale zwykle powstaj w dzie-

ciÄstwie, u m¸odych kobiet oraz nie-

kiedy w trakcie stanu b¸ogos¸awio-

nego. Leczenie polega na dostarcze-

niu organizmowi odpowiedniej

dawki jodu. Wole ustabilizowane od

wielu lat, nawet jeæli juý nie wyma-

gaj leczenia, powinny by obser-

wowane w obawie przed pogorsze-

niem ich stanu. Wole miýszowo-

-guzkowe i guzkowe wymagaj nie-

kiedy badaÄ scyntygraficznych i

biopsyjnych a takýe, w niektrych

przypadkach, ich usuni«cia. Decyzj«

o skierowaniu na zabieg podejmuje

lekarz, ktry ustala rwnieý, czy mu-

si si« on odby natychmiast czy teý

chory moýe poczeka.

Niewielkie powi«kszenie tarczycy

z regu¸y nie powoduje dolegliwoæci,

ale juý duýe wole mog uciska

tchawic«, utrudnia po¸ykanie.

Nieleczone wole groý powik¸aniami

Ð mog by przyczyn nadczynnoæci

lub niedoczynnoæci tarczycy.

æci tarczycy to choroba Graves-Ba-

sedowa oraz wole guzowate

nadczynne.

Choroba Gravesa-Basedowa, zali-

czana do tzw. schorzeÄ autoimmu-

nologicznych, polega na tym, ýe le

funkcjonujcy uk¸ad odpornoæciowy

pobudza tarczyc« do wytwarzania

zwi«kszonej iloæci hormonw. Przy-

czyn choroby moýe by np. silny

uraz psychiczny, np. szok

spowodowany æmierci kogoæ

bliskiego, l«k, gniew, a takýe ostra

lub przewlek¸a choroba zakana i

okresy przestrojenia hormonalnego

organizmu Ð okres dojrzewania i

przekwitania. Dlatego na to scho-

rzenie najcz«æciej choruj kobiety.

Charakterystyczny w tej chorobie

jest wytrzeszcz ga¸ek ocznych (moýe

doprowadzi do upoæledzenia wzro-

ku) i przyæpieszenie czynnoæci serca.

Niedoczynnoæ tarczycy

Niedoczynnoæ tarczycy spowodowa-

na jest niedostatecznym wydzielaniem

hormonw przez ten organ. Moýe je

powodowa m.in.: zapalenie tarczycy

czy choroby przysadki mzgowej, kt-

ra wydziela za ma¸o hormonw pobu-

dzajcych czynnoæ tarczycy.

Rozwijajca si« u doros¸ych niedo-

czynnoæ tarczycy powoduje powsta-

nie tzw. obrz«ku æluzakowatego Ð

odk¸adanie si« duýej iloæci substancji

æluzowatej w tkankach, zw¸aszcza w

tkance podskrnej. Chory przy niedo-

czynnoæci tarczycy skarýy si« na ci-

g¸e uczucie zimna, w wyniku obniýo-

nej przemiany materii.

Innymi objawami moýe by m.in.:

os¸abienie, przybieranie na wadze,

ble mi«æni, ospa¸oæ fizyczna i psy-

chiczna, zaburzenia koncentracji, bla-

doæ, suchoæ i szorstkoæ skry, wy-

padanie w¸osw, u kobiet Ð d¸ugie i

bardzo obfite miesiczki. Pojawia si«

takýe obrz«k powiek i spowolnienie

mowy, g¸os staje si« ochryp¸y i gruby.

Niedoczynnoæ tarczycy na pod¸o-

ýu niedoboru jodu moýe spowodo-

wa takýe bezp¸odnoæ. Niedobory

hormonw uzupe¸nia si«, stale zaýy-

wajc tabletki. Iloæ preparatu do-

biera lekarz w zaleýnoæci od wagi

cia¸a i poziomu hormonw we krwi

pacjenta.

Hormony tarczycy takie jak tyroksyna

(T4), trjjodotyronina (T3), kalcytoni-

na wywieraj znaczny wp¸yw na roz-

wj, wzrost i dojrzewanie wielu na-

rzdw cz¸owieka, np. rozwj w¸-

kien nerwowych, chrzstek wzrosto-

wych. S niezb«dne do komrko-

wych przemian energetycznych i me-

tabolicznych, jak rwnieý syntezy

bia¸ek, utrzymania sta¸ej temperatu-

ry cia¸a, czynnoæci uk¸adu sercowoÐ

naczyniowego czy motoryki jelit. Re-

guluj takýe prac« uk¸adu nerwowe-

go, mi«æniowego i krýenia.

Hormony tarczycy

potrzebne s m.in do:

¥ rozwoju w¸kien nerwowych,

chrzstek wzrostowych

¥ przemian energetycznych

i metabolicznych

¥ syntezy bia¸ek

¥ utrzymania sta¸ej temperatury

cia¸a

¥ czynnoæci uk¸adu sercowoÐ

naczyniowego

¥ motoryki jelit

¥ regulacji pracy uk¸adu

nerwowego, mi«æniowego

i krýenia

Wole Ð cý to takiego?

Funkcja tego waýnego gruczo¸u tar-

czowego w duýej mierze zaleýna jest

od czynnika zewn«trznego, ktrym

REKLAMA

W przypadku wola guzowatego

nadczynnego nadczynnoæ tarczycy

jest nast«pstwem wydzielania du-

ýych iloæci hormonw przez niekt-

re guzy tarczycy. W przebiegu nad-

czynnoæci tarczycy wzrasta znacznie

w ustroju przemiana materii, zuýy-

cie tlenu i produkcja energii ciepl-

nej. Wp¸ywa to szkodliwie m.in. na

serce i uk¸ad nerwowy. Chorzy na

nadczynnoæ tarczycy maj liczne

dolegliwoæci, takie jak: uczucie go-

rca, nerwowoæ, szybkie lub nie-

rwne ko¸atanie serca, drýenie rk,

sk¸onnoæ do biegunek, chudni«cie,

bezsennoæ, wysokie ciænienie t«t-

nicze (jego amplituda), nadmierne

pocenie si«, kobiety Ð zaburzenia w

miesiczkowaniu.

Leczenie nadczynnoæci tarczycy

polega przede wszystkim na hamo-

waniu wydzielania hormonw za

pomoc lekw lub stosuje si« tzw.

leczenie radykalne, polegajce na

napromienianiu tarczycy radiojo-

dem lub na wyci«ciu znacznej cz«æci

tarczycy.

Aby dba o prawid¸ow czynnoæ

tego gruczo¸u, musimy si« odpo-

wiednio odýywia. Zalecane s owo-

ce, warzywa, roæliny strczkowe, ry-

by morskie, nabia¸, sl jodowana.

Zdaniem lekarzy, wczesne rozpo-

znanie i leczenie chorb tarczycy

przewaýnie nie dopuszcza do gro-

nych nast«pstw dla zdrowia. Waýna

jest cz«sta kontrola lekarska tego

gruczo¸u, a takýe zapoznanie si« z

choby podstawowymi informacjami

o istocie choroby, jej przebiegu i

moýliwoæci leczenia.

Objawy mogce æwiadczy

o niedoczynnoæci tarczycy:

Kretynizm

os¸abienie, sennoæ,

sk¸onnoæ do depresji, apatia

Niedobr hormonw tarczycy u

ma¸ych dzieci moýe doprowadzi

do zahamowania ich rozwoju fi-

zycznego i umys¸owego. Schorze-

nie to, zwane kretynizmem lub ma-

to¸ectwem, charakteryzuje si« m.in.

zahamowaniem wzrostu i niedoro-

zwojem umys¸owym, szybkim m«-

czeniem si«, sk¸onnoæci do tycia,

brakiem apetytu, apati. W¸aæciwe

st«ýenie hormonw tarczycy jest

szczeglnie waýne dla normalnego

rozwoju dziecka w ¸onie matki. Od

nich to zaleýy przede wszystkim

kszta¸towanie mzgu, zawizkw

z«bw i uk¸adu kostnego. Niedo-

czynnoæ od urodzenia moýe wy-

st«powa m.in. u dzieci, ktrych

matki chorowa¸y na zaburzenia

omawianego gruczo¸u. Aby jak naj-

wczeæniej wykry niedoczynnoæ

tarczycy, wprowadzono w Polsce

badanie przesiewowe u wszystkich

noworodkw, wykonywane z kropli

krwi w pierwszym tygodniu ýycia.

Jest to bardzo waýne, bo im wcze-

æniej si« podejmie leczenie, tym

lepsze s rokowania dotyczce za-

hamowania choroby.

spowolnienie mowy

g¸os staje si« ochryp¸y i gruby

pojawia si« obrz«k powiek

skra staje si« sucha, blada,

ch¸odna

wyst«puje sk¸onnoæ do

wypadania w¸osw, zapar,

podatnoæ na przezi«bienia

Objawy mogce æwiadczy

o nadczynnoæci tarczycy:

k¸opoty z pami«ci

przyspieszona czynnoæ serca

(ko¸atanie)

niepokj, ruchliwoæ,

nadpobudliwoæ

utrata ci«ýaru cia¸a

(chudni«cie) mimo apetytu

ble g¸owy

biegunki

wzrost ciep¸oty cia¸a

drýenia rk

wysokie ciænienie t«tnicze

(jego amplituda)

Nadczynnoæ tarczycy

Tym poj«ciem okreæla si« oglno-

ustrojowe skutki nadmiernego wy-

dzielania hormonw przez tarczy-

c«. G¸wne przyczyny nadczynno-

nadmierne pocenie si«

¸atwe m«czenie si«

SZLACHETNE ZDROWIE

Czwartek, 25 stycznia 2007 Nasz Dziennik 11

Jod jest dla cz¸owieka niezb«dnym

mikroelementem. Ponad 60 proc.

jodu obecnego w organizmie znaj-

duje si« w tarczycy. Pozosta¸a iloæ

wyst«puje m.in. w koæciach i krwi.

W Polsce juý przesz¸o dziesi« lat

istnieje obowizek jodowania soli

kuchennej, co ma zapobiec niedo-

borom tego mikroelementu w or-

ganizmie cz¸owieka.

Jod na zdrowie

REKLAMA

sk¸adnik mineralny, roæliny na niej rosn-

ce rwnieý b«d zawiera¸y go niewiele.

Zawartoæ jodu w mleku i produktach

mlecznych zaleýy z kolei od jego obec-

noæci w paszy spoýywanej przez krowy.

rd¸em jodu mog by rwnieý niekt-

re gatunki wd mineralnych.

W Polsce od 24 lipca 1996 r. istnieje

obowizek jodowania soli kuchennej, co

ma zapobiec niedoborom tego mikro-

elementu w organizmie cz¸owieka. War-

to wiedzie, ýe obowizek jodowania

nie dotyczy soli stosowanej do celw

przemys¸owych, np. wypieku pieczywa

czy produkcji w«dlin. Lekarze radz, aby

gos¸awionym, ktre powinny dostarcza

swojemu organizmowi ok. 180 mikro-

gramw. Juý w 12. tygodniu ýycia w ¸o-

nie matki tarczyca dziecka uruchamia

w¸asn syntez« hormonw, a potrzebny

do tego jod pobiera z zapasw mamy.

Poza tym u kobiety spodziewajcej si«

dziecka wzrasta iloæ estrogenw, ktre

rwnieý wp¸ywaj na obniýenie iloæci

aktywnych hormonw tarczycy. Niedo-

br jodu w stanie b¸ogos¸awionym od-

bija si« rwnieý na dziecku, u ktrego

moýe dochodzi do przerostu tarczycy,

czyli tzw. wola wymagajcego natych-

miastowego leczenia juý po urodzeniu,

Jod zosta¸ odkryty na pocztku XIX wie-

ku. Naleýy do pierwiastkw ma¸o rozpo-

wszechnionych w przyrodzie. Wi«ksze

jego iloæci wyst«puj w wodzie mor-

skiej, solankach, a takýe towarzyszy po-

k¸adom saletry potasowej, np. w Chile.

W Polsce znajdziemy jod w natural-

nej postaci nad Morzem Ba¸tyckim. W

morskiej wodzie miliony lat temu, gdy

powstawa¸y morza, sole jodowe uleg¸y

rozpuszczeniu. Dlatego dziæ w nadmor-

skim powietrzu unosi si« aerozol jodo-

wy, rozpylany przez wzburzone fale

morza Ð im wi«ksze, tym wi«cej jodu

trafia do atmosfery. Cz«æ jodu wraca

do gleby w czasie deszczu, ale wi«k-

szoæ zanika w stratosferze.

Wed¸ug naukowcw, na obszarach

nadmorskich st«ýenie jodu w powietrzu

jest kilkakrotnie wyýsze niý w g¸«bi kraju.

Jod wyst«puje rwnieý w wielu codzien-

nych produktach spoýywczych pocho-

dzcych z terenw, gdzie jod znajduje si«

w glebie i w wodzie, ale pokrywaj one

co najwyýej 1/3 dziennego zapotrzebo-

wania cz¸owieka na ten pierwiastek.

Najlepszym rd¸em jodu s ryby

morskie i owoce morza. Na przyk¸ad w

100 g dorsza znajdziemy oko¸o 110 mi-

krogramw jodu, taka sama iloæ ¸ososia

zawiera 44 mikrogramy, a æledzia Ð 30

mikrogramw jodu. Zawartoæ jodu w

warzywach czy teý owocach lub produk-

tach zboýowych oraz mlecznych jest

zmienna i zaleýy od miejsca uprawy lub

hodowli. Gdy gleba jest uboga w ten

Zapotrzebowanie na jod waha si« w zaleýnoæci

od wieku oraz stanu fizjologicznego i wynosi:

* dla noworodkw i niemowlt do 6. miesica ýycia Ð 40 mikrogramw dziennie

* dla niemowlt od 7. do 12. miesica ýycia Ð 50 mikrogramw

* dla dzieci od 1. do 3. roku ýycia Ð 70 mikrogramw

* od 4 do 6 lat Ð 90 mikrogramw

* od 7 do 9 lat Ð 120 mikrogramw

* od 10 do 15 lat Ð 150 mikrogramw

* od 16 do 18 lat Ð 160 mikrogramw, tyle samo co doroæli

Zwi«kszone zapotrzebowanie maj kobiety w ciýy (180 mikrogramw) i karmice

(200 mikrogramw).

mimo dobroczynnego dzia¸ania soli jo-

dowanej nie spoýywa jej wi«cej niý 1

¸yýeczk« dziennie, poniewaý jej nadmiar

moýe prowadzi do rozwoju nadciænie-

nia t«tniczego.

Zapotrzebowanie na jod uzaleýnione

jest od wieku oraz stanu fizjologicznego

cz¸owieka. Noworodkom i niemowl«tom

wystarczy zaledwie 50 mikrogramw

(50 milionowych cz«æci grama) jodu

dziennie, ale juý cz¸owiek doros¸y powi-

nien spoýywa ok. 160 mikrogramw te-

go pierwiastka. Zwi«kszone zapotrzebo-

wanie na jod maj kobiety w stanie b¸o-

a takýe spowodowa opnienie wzra-

stania i rozwoju mzgu u maleÄstwa.

U karmicych matek rwnieý wzrasta

zapotrzebowanie na jod, zarwno dla

siebie, jak i w celu dostarczenia jego

w¸aæciwej dawki z pokarmem swojemu

dziecku. Dlatego kobiety karmice po-

winny go zaýywa w dawce ok. 200 mi-

krogramw dziennie. Oprcz medyczne-

go zastosowania jodu w leczeniu i profi-

laktyce chorb tarczycy stosuje si« go

takýe w produkcji barwnikw, w foto-

grafice, a takýe np. jako ærodek dezynfe-

kujcy w formie jodyny.

REKLAMA

O r t o Ð t e c h

REKLAMA

www.orto-tech.com.pl

ul. Broniewskiego 21, Warszawa

tel./fax 022 663 08 73, 0500 049 710

czynne: pn.-pt. 10.00-19.00, sob. 10.00-13.00

* obuwie specjalistyczne, ortopedyczne

* wk¸adki, pasy, ko¸nierze, ortezy

* wyroby medyczno-ortopedyczne

* wzki inwalidzkie, elektryczne, ¸ýka

* sprz«t rehabilitacyjny

PRODUKCJA Ð USüUGI

SPRZEDAû Ð HURT Ð DETAL

WYPOûYCZALNIA

Realizacja zleceÄ NFZ

REKLAMA

12 Nasz Dziennik Czwartek, 25 stycznia 2007

SZLACHETNE ZDROWIE

Trzeba kontrolowa

ten gruczo¸

Z doc. dr. hab. n.med. Edwardem Frankiem, endokrynologiem,

kierownikiem Oddzia¸u Chorb Wewn«trznych, Hematologii

i Endokrynologii Centralnego Szpitala Klinicznego Sto¸ecznego Zarzdu

Zdrowia MSWiA w Warszawie, rozmawia Anna Zalech

okresie dojrzewania i przekwitania kobiety.

Odpowiednie st«ýenie hormonw tarczycy jest

niezb«dne rwnieý dla prawid¸owego rozwoju

dziecka w okresie ýycia p¸odowego, a takýe w

okresie noworodkowym i pierwszych miesi-

cach ýycia dziecka. Niedobr hormonw tar-

czycy u ma¸ych dzieci moýe doprowadzi do

zahamowania ich rozwoju fizycznego i umy-

s¸owego.

Dlaczego prawid¸owe funkcjonowa-

nie tarczycy jest tak waýne dla na-

szego organizmu?

Ð Tarczyca jest waýnym narzdem wydzielaj-

cym hormony, ktre s kluczowe dla ca¸ego or-

ganizmu. Hormony tarczycy tyroksyna i trjjo-

dotyronina wp¸ywaj na przemian« materii ca-

¸ego organizmu. Ponadto s konieczne dla pra-

wid¸owego rozwoju mzgu, reguluj metabo-

lizm cholesterolu, gospodark« cukrow. Maj

takýe pobudzajcy wp¸yw na kurczliwoæ w¸-

kien mi«æniowych.

Kalcytonina, kolejny hormon wydzielany

przez tarczyc«, jest odpowiedzialny za regulacj«

gospodarki wapniowo-fosforanowej organi-

zmu. Funkcj« t« sprawuje ona razem z parathor-

monem wydzielanym przez przytarczyce. Moý-

na powiedzie, ýe odpowiadaj one za stan na-

szych koæci. Kalcytonina zmniejsza st«ýenie

wapnia w surowicy krwi poprzez hamowanie

uwalniania jonw wapnia z tkanki kostnej.

Krtko mwic, bez hormonw tarczycy nie

da si« ýy.

ale nie musz, wyst«powa razem, np. nad-

czynnoæ tarczycy i guzki nowotworowe czy

teý niedoczynnoæ tarczycy i wole. Wole jest

najwaýniejszym zauwaýalnym objawem nie-

doboru jodu w organizmie. Dzielimy je na wo-

le miýszowe, miýszowo-guzkowe i guzkowe

(guzki tarczycy).

Poj«ciem nadczynnoæci tarczycy okreæla si«

oglnoustrojowe skutki nadmiernego wydziela-

nia hormonw przez tarczyc«. Zasadnicze przy-

czyny nadczynnoæci tarczycy to choroba Graves-

-Basedowa oraz wole guzkowe nadczynne.

Natomiast niedoczynnoæ tarczycy wynika z

niedostatecznego wydzielania hormonw

przez tarczyc«. Przyczyn jest przewaýnie stan

zapalny tarczycy lub teý stan po usuni«ciu ope-

racyjnym gruczo¸u albo po leczeniu radiojo-

dem. Czasami przyczyn niedoboru wydziela-

nia hormonw przez tarczyc« jest choroba

przysadki, ktra wydziela za ma¸o TSH, tj. hor-

monu pobudzajcego czynnoæ tarczycy. Zwy-

kle jednak w niedoczynnoæci tarczycy TSH jest

wysoki, a w nadczynnoæci niski.

Co w takim przypadku moýna zrobi,

aby dziecko by¸o zdrowe?

Ð Kobiety w ciýy powinny kontrolowa tar-

czyc«. Ponadto u noworodkw wykonywane

s badania przesiewowe w kierunku zabu-

rzeÄ funkcjonowania tarczycy, w celu wpro-

wadzenia jak najszybciej ewentualnego le-

czenia. Jeýeli w przypadku zaburzeÄ tarczycy

u noworodka nie zastosujemy leczenia, jego

rozwj, szczeglnie rozwj mzgu, moýe by

nieprawid¸owy.

padanie w¸osw, zaparcia, d¸ugie i bardzo ob-

fite miesiczki, u dzieci Ð opnienie rozwoju

intelektualnego i wzrostu.

Kiedy uda si« do lekarza?

Ð Do lekarza naleýy uda si«, jeýeli tarczyca

jest powi«kszona, a takýe wtedy, gdy mamy

problem z po¸ykaniem, mwieniem. Jednym

s¸owem, gdy zauwaýymy zmiany w obr«bie

szyi i odczuwamy w tych okolicach dyskom-

fort. Bezwzgl«dnie musimy uda si« do leka-

rza, jeýeli mamy objawy charakterystyczne dla

chorb tarczycy.

Jakie objawy mog æwiadczy o zabu-

rzeniach funkcjonowania tarczycy?

Ð Zesp¸ objaww chorobowych charaktery-

stycznych dla nadczynnoæci tarczycy zwizany

jest z przyspieszeniem przemiany materii:

przyspieszona czynnoæ serca (tzw. ko¸atania),

niepokj, ruchliwoæ, nadpobudliwoæ, utrata

wagi (chudni«cie mimo dobrego apetytu), b-

le g¸owy, biegunki, wzrost ciep¸oty cia¸a, drýe-

nie rk, wysokie ciænienie t«tnicze, nadmierne

pocenie si«, chorzy ¸atwo si« m«cz.

Objawami niedoczynnoæci tarczycy s: cig¸e

uczucie zimna, os¸abienie, przybieranie na wa-

dze, ble mi«æni, ospa¸oæ fizyczna i psychicz-

na, spowolnienie mowy, zaburzenia koncen-

tracji, bladoæ, suchoæ i szorstkoæ skry, wy-

Jak moýna ustrzec si« chorb tarczycy?

Ð Po prostu trzeba co jakiæ czas kontrolowa

ten gruczo¸. Nie czeka na typowe objawy cho-

roby, lecz co jakiæ czas chodzi do lekarza. W

Polsce jest juý jodowana sl, zatem profilak-

tyczne przyjmowanie jodu w tabletkach w

wi«kszoæci wypadkw nie jest konieczne.

Jakie najcz«stsze choroby wiý si« z

zaburzeniami tego gruczo¸u?

Ð Zaburzenia w pracy tarczycy mog powodo-

wa powaýne nast«pstwa. Naleý do nich:

niedoczynnoæ i nadczynnoæ gruczo¸u, wole

(czyli powi«kszenie tarczycy), inne zmiany tar-

czycy, m.in. nowotwory. Zaburzenia te mog,

Kto g¸wnie jest naraýony na choro-

by tarczycy?

Ð W zasadzie wszyscy, jednak kobiety kilka-

krotnie cz«æciej zapadaj na schorzenia tarczy-

cy niý m«ýczyni. Ryzyko zachorowania jest

takýe wi«ksze w przypadku starszych kobiet, a

takýe w okresie zmian hormonalnych, tj. w

Dzi«kuj« za rozmow«

Zapalenie

Nowotwory z¸oæliwe tarczycy wy-

st«puj stosunkowo rzadko i w znacz-

nej wi«kszoæci przypadkw moýna je

skutecznie leczy. W Polsce liczb« rocz-

nych zachorowaÄ na raka tarczycy sza-

cuje si« na 20Ð50 osb na milion. Cz«-

æciej moýna spotka nowotwory ¸a-

godne tarczycy. Zazwyczaj wywodz

si« z komrek nab¸onka gruczo¸owego

tarczycy i s zwane gruczolakami (¸ac.

adenoma) Ð wolno rosnce, otorebko-

wane guzki ærednicy od kilku do kilku-

dziesi«ciu milimetrw, niewrastajce

do naczyÄ i nienaciekajce ssiednich

tkanek. W zaleýnoæci od kszta¸tu i u¸o-

ýenia komrek nowotworowych w je-

go obrazie mikroskopowym wyrýnia

si« m.in. gruczolaki proste, p«cherzy-

kowe, beleczkowe i atypowe. Gruczo-

laki tarczycy zazwyczaj nie wywo¸uj

ýadnych dolegliwoæci.

Inne spotykane nowotwory tarczy-

cy to rak brodawkowaty, p«cherzyko-

wy, rdzeniasty i anaplastyczny. Guzy

te, a zw¸aszcza raka brodawkowate-

go, charakteryzuje doæ powolny prze-

bieg choroby. Leczenie nowotworu

polega przede wszystkim na doszcz«t-

nym jego wyci«ciu wraz z rozleg¸ym

lub nawet ca¸kowitym wyci«ciem po-

zosta¸ej tkanki tarczycy. Zdarza si«, ýe

rozpoznanie raka ustala si« przypad-

kowo, np. po operacji wola pozornie

oboj«tnego. Inne, bardziej z¸oæliwe

guzy tarczycy, np. rak anaplastyczny,

zdarzaj si« wprawdzie rzadko, ale

wykazuj na og¸ znaczn opornoæ

na leczenie. Rak anaplastyczny odzna-

cza si« bardzo szybkim tempem wzro-

stu, intensywnie nacieka inne tkanki i

daje wczesne przerzuty, cz«sto zanim

jeszcze wystpi jakiekolwiek jego ze-

wn«trzne objawy. Jednak wczesne

wykrycie, a wi«c kontrolne badania,

stwarza szans« skutecznego przeciw-

dzia¸ania chorobie.

i nowotwory tarczycy

Bl szyi, gorczka, obrzmienie gru-

czo¸u tarczowego Ð to tylko niekt-

re objawy podostrego zapalenia

tarczycy. O ile tutaj leczenie moýna

ograniczy do podawania lekw

przeciwblowych i przeciwzapal-

nych oraz stosowania ciep¸ych,

wilgotnych ok¸adw na szyj«, to w

zapaleniu przewlek¸ym wymagane

jest juý podawanie odpowiednich

preparatw. Zdaniem lekarzy,

obok zapalenia tarczycy wyst«pu-

j, na szcz«æcie rzadko, rwnieý

nowotwory tego gruczo¸u.

Zapalenie podostre tarczycy, wywo¸a-

ne najcz«æciej wirusami, wyst«puje

zwykle u kobiet w wieku 30-50 lat.

Na to schorzenie choruj one cztero-

krotnie cz«æciej niý m«ýczyni. W po-

cztkowym okresie choroby, poprze-

dzonej cz«sto blem gard¸a, wyst«-

puj zwykle: gorczka, ble szyi pro-

mieniujce do uszu, obrzmienie. Cho- roba obejmuje na og¸ ca¸y gruczo¸,

czasami jednak jeden p¸at lub nawet

jego cz«æ. Trwa kilka tygodni i koÄ-

czy si« z regu¸y ca¸kowitym powro-

tem do zdrowia.

Podostre zapalenie tarczycy ma

sk¸onnoæ do samoistnego ustpie-

nia. Dlatego leczenie najcz«æciej

ogranicza si« do podawania lekw

przeciwblowych i przeciwzapalnych

oraz stosowania ciep¸ych, wilgotnych

ok¸adw na szyj«.

Inaczej ma si« sprawa z przewle-

k¸ym zapaleniem tarczycy, zwanym

inaczej chorob Hashimoto (od nazwi-

ska lekarza, ktry j opisa¸). Rozwija

si« na pod¸oýu zaburzeÄ uk¸adu od-

Badania , ktre naleýy wykona

w razie podejrzenia lub rozpoznania

choroby tarczycy:

REKLAMA

pornoæciowego, ktre prowadz do

autoagresji, tzn. substancje pochodz-

ce z w¸asnej tarczycy s traktowane

przez organizm jak cia¸a obce (antyge-

ny) i produkowane s przeciw nim

przeciwcia¸a, ktre uszkadzaj tkank«

tarczycow. W wyniku choroby moýe

dojæ do niedoczynnoæci tarczycy, a w

surowicy krwi chorego stwierdza si«

charakterystyczne przeciwcia¸a.

Przewlek¸e zapalenie tarczycy roz-

wija si« najcz«æciej na tle zaburzeÄ

immunologicznych, niekiedy rwnieý

na skutek infekcji bakteryjnej. Choro-

ba wymaga natychmiastowego lecze-

nia poprzez podawanie przez d¸uýszy

czas odpowiednich preparatw.

¥ morfologia krwi Ð o procesie zapalnym æwiadczy zwi«kszona

liczba leukocytw (bia¸ych krwinek)

¥ badania hormonalne Ð sprawdza si« st«ýenie wolnych

hormonw tarczycy (T4 i T3) oraz TSH

¥ poziom przeciwcia¸ przeciwtarczycowych w surowicy Ð jest

zwi«kszony w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy

¥ biopsja aspiracyjna cienkoig¸owa (BAC) Ð wyst«pujce

nacieki limfocytarne w chorobie Hashimoto

¥ scyntygrafia tarczycy i jodochwytnoæ Ð zdolnoæ tarczycy

do wychwytu i gromadzenia jodu radioaktywnego

¥ ultrasonografia tarczycy

Aparaty s¸uchowe,

ciænieniomierze,

glukometry, sprz«t medyczny.

SERWIS

OTEMED

Przemyæl , ul. Boh. Getta 17a

(16) 678 66 89,

Jaros¸aw , ul. Grunwaldzka 8/1b

(16) 623 08 41

Rzeszw , plac Dworcowy 2/21a

(budynek OLK), tel. (017) 862 01 90

Dodatek opracowa¸a Anna Zalech.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: