08.03.2008 wyk┼éad 1,2 ... (2).pdf

08.03.2008 wykład 1,2 dr Ryszard Tupin

PRAWO

1. PRAWO JAKO DZIEDZINA NAUKI I WIEDZY

„nieznajomość prawa szkodzi”

Prawo jest niezbędnym regulatorem stosunków gospodarczych.

Prawo jest to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i

zagwarantowanych przymusem państwowym.

Podział na nauki:

a. humanistycze (historia, prawo)

b. empiryczne (matematyka, fizyka)

Prawo jako nauka humanistyczna dzieli się na dyscypliny prawnicze:

- dogmatyka prawa - prawo stanowione, to co dzisiaj obowiązuje, zawarte w

dziennikach ustaw, w kodeksach( nie mylić z dogmatyzmem!!!!!)

- nauki historyczno – prawne – badają historię prawa, opracowania

- teoria państwa i prawa - dział, specjaliści

- grupa nauk pomocniczych – np. socjologia prawa, etyka, historia filozofii,

kryminalistyka, kryminologia, etc.

1. ISTOTA PRAWA

pojęcie prawa jest nierozerwalne z państwem.

Nie ma państwa bez prawa (H. Kelsen: „ państwo = prawo”)

Na straży przestrzegania norm –państwo,

Przymus – integralną cechą prawa i zabezpiecza jego wykonanie

Prawo – to setki tysięcy norm, stanowiących uporządkowany zbiór ( system prawa)

System prawa dzieli się na gałęzie prawa

2. SYSTEM PRAWA – gałęzie prawa

Na prawo składają się akty normatywne od ustawy do zarządzenia. Akty regulują różne stosunki

społeczne. System nie może być bezwładny.

Def.

Systemem prawa jest całokształt obowiązujących w państwie przepisów z uwzględnieniem

podziału na gałęzie oraz zespół zasadniczych idei przewodnich, na których opiera się ustrój

państwa, a także podstawowe idee prawne.

Podstawą podziału prawa na gałęzie prawa – rodzaj regulowanych stosunków społecznych.

Gałęzie prawa mają własną wewnętrzną systematykę, specyficzną dla siebie.

W ramach gałęzi prawa – instytucje prawne, np. rękojmia, umowa najmu

3. PRAWO DZIELI SIĘ NA:

(pierwszy podział od czasów rzymskich)

a. prawo publiczne – reguluje stosunki między Państwem i obywatelami oraz

między organami P.

b. prawo prywatne – reguluje stosunki między obywatelami ( między podmiotami

równorzędnymi)

Prawo materialne (wszystko co mamy w kodeksie cywilnym, karnym, ustanawia merytoryczne

obowiązki i prawa regulujące zachowanie ludzi i instytucji) i formalne – reguluje organizację

aparatu czuwającego nad realizacją prawa materialnego oraz regulujące tryb dochodzenia praw i

egzekucji praw wynikających z prawa materialnego.

W prawie materialnym mamy normę określającą sposób zachowania się, a od realizacji

wyegzekwowania tych norm jest prawo formalne.

Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne

Prawo międzynarodowe, wbrew nazwie reguluje stosunki między państwami, a nie między

narodami i między organizacjami międzynarodowymi.

Źródłem prawa międzynarodowego są umowy międzynarodowe i zwyczaje międzynarodowe.

Umowy są dwustronne i wielostronne ( konwencje międzynarodowe).

Prawo międzynarodowe różni się tym od prawa wewnętrznego, że nie istnieje aparat

wymuszający jego stosowanie ( nie ma aparatu przymusu).

Sankcje w prawie międzynarodowym mają charakter :

- organizacyjny,

- ekonomiczny

- wojskowy

W sprawie sankcji wobec jakiegoś państwa decyduje Rada Bezpieczeństwa ONZ

Stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego w Polsce reguluje nasza

Konstytucja art. 87-91 Konstytucji. podstawowa zasada jest taka, że umowa

międzynarodowa ratyfikowana przez Polskę ( tzn. Sejm ratyfikuje Ustawą, czyli wydaje

ustawę o przyjęciu danej umowy międzynarodowej, i ogłoszona w dzienniku Ustaw stanowi

część Polskiego systemu prawnego i jest bezpośrednio stosowana wewnątrz. czyli jeżeli w

DZ.U. jest ustawa o przyjęciu przez Polskę, ratyfikowaniu danej umowy i to jest

opublikowane to te umowy obowiązują bezpośrednio.

Jeżeli jest kolizja między normą Polską a umową ratyfikowaną, to umowa ratyfikowana

ma pierwszeństwo przed normą w zwykłej ustawie.

4. Gałęzie prawa – podział wg przedmiotu regulowania

· prawo konstytucyjne - reguluje podstawy ustroju P(zawiera główne zasady

ustrojowe, strukturę i kompetencje organów państwa, podstawowe prawa i wolności,

zasady wyborów do organów przedstawicielskich, funkcjonowanie organów

ustawodawczych, funkcjonowanie administracji państwowej, organizacja wymiaru

sprawiedliwości i kontroli państwowej ) W drodze wyjątku można stosować

bezpośrednio normy konstytucyjne.

· prawo administracyjne – reguluje strukturę organów administracyjnych oraz

stosunki prawne powstające w toku władczej działalności organów P.( także

organów samorządu terytorialnego). W stosunkach administracyjnych nie ma

równorzędnych stron, organy państwa są wyposażone w uprawnienia władcze, czego

nie mają obywatele.

· prawo finansowe – reguluje gromadzenie, rozdział i wydatkowanie publicznych

środków finansowych a także strukturę oraz tryb działania organów i instytucji

finansowych

· prawo cywilne – reguluje stosunki majątkowe i niektóre osobiste między osobami

fizycznymi oraz między osobami prawnymi ( między równorzędnymi podmiotami)

· prawo rodzinne – ( kodeks cywilny i opiekuńczy) reguluje stosunki osobiste i

majątkowe między małżonkami i krewnymi oraz stosunki wynikające z

przysposobienia, opieki i kurateli

· prawo pracy – reguluje stosunki pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, na tle

świadczonej pracy

· prawo karne – zespół norm określających jakie czyny są przestępstwami, i ustalają

kary za te przestępstwa oraz zasady odpowiedzialności karnej,

· prawo procesowe – kodeks postępowania cywilnego(kpc) i kodeks postępowania

karnego(kpk)-regulują postępowanie organów wymiaru sprawiedliwości oraz osób

występujących przed tymi organami.

5. PRAWO EUROPEJSKIE (UE)

Prawo pierwotne UE – traktaty założycielskie UE, traktaty o utworzeniu organu UE jako

organizacji międzynarodowej i jej organów, czyli umowa międzynarodowa

i prawo wtórne – czyli prawo tworzone przez te organy UE,

Prawo pierwotne ( czyli traktaty) w razie kolizji z prawem wtórnym ma charakter nadrzędny.

Organy Wspólnot UE ( Parlament, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunały)

Parlament Europejski liczy 626 deputowanych, ma siedzibę w Strasburgu, 5-cio letnia

kadencja, f-cje opiniodawcze i kontrolne, nie ma mocy stanowiącej prawo

Rada UE – główny organ decyzyjny UE, wyposażona w moc stanowienia prawa (prawo

wtórne), (organ ustawodawczy, który można porównać do naszego Sejmu)

Rada Europejska ( nie mylić z Radą UE) –nie jest organem Unii. Tworzą ją szefowie państw

członkowskich, którzy spotykają się dwukrotnie w roku w celu ustalania długofalowych zadań

oraz podejmowania zasadniczych decyzji o dalszym rozwoju Wspólnoty, (czyli strategicznych),

szefowie państw zbierają się dwa razy do roku.(radzą nad perspektywami rozwoju wspólnoty)

Rada UE – organ ustawodawczy w Unii, f-cjonuje stale

Komisja Europejska – jest to rządu europejski, składa się z 20 Komisarzy nominowanych przez

poszczególne kraje.

Trybunały

1. Trybunał Sprawiedliwości

2. Trybunał Obrachunkowy – odpowiednik NIK w skali unii europejskiej. Mają siedzibę

w Luksemburgu.

Rozstrzyga spory między krajami wynikające na tle współpracy gospodarczej ( i inne).

Źródła prawa europejskiego

pochodne

Rozporządzenie – najsilniejszy akt, największa moc, wydaje je Rada UE , zawierają

normy prawne i mają bezpośrednią moc obowiązującą w wewnętrznym porządku prawnym,

czyli jeśli takie rozporządzenie zostało wydane przez Radę UE i opublikowane w Dzienniku

Urzędowym Wspólnot Europejskich , to to rozporządzenie ma moc bezpośrednio

obowiązującą na terytorium Polski. Dotyczy wszystkich organów i wszystkich obywateli bez

potrzeby wydania aktów wewnętrznych wprowadzających w życie takie rozporządzenie

Rady UE

Dyrektywa – nie ma odpowiednika w polskim prawie. Wydawana przez Radę UE. Rodzi

zobowiązanie do wydania przepisów wewętrznych. Zobowiazuje państwa członkowskie do

uregulowania pewnych spraw. Np. było szereg dyrektyw tzw. bankowych. Bezpośrednio nie

obowiązują w prawie, ale poprzez przepisy wewnętrzne.

Jeżeli przepisy wewnętrzne nie zgadzają się z dyrektywą, to wtedy władze państwa i

sądy są zobowiązane dokonywać wykładni prawa wewnętrznego zgodnie z dyrektywą. (

np. Ustawa o VAT).

Decyzja – dotyczy przypadków indywidualnych ( odpowiednik decyzji administracyjnej),

dotyczą osób fizycznych, osób prawnych, mogą być zaskarżane do Trybunału

Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w Luksemburgu

zalecenia i opinie – nie mają mocy wiążącej. Sądy krajowe powinny uwzględniać te

zalecenia

Uchwały, memoranda

6. PRZEPIS I NORMA PRAWNA

NORMA PRAWNA – to wynikająca z przepisów reguła postępowania, która jest

usankcjonowana przez państwo i jest zagwarantowana przymusem państwowym; ma

charakter abstrakcyjny, każdy kto znajdzie się w opisanej w tej normie sytuacji ma

obowiązek zachować się zgodnie z nakazem normy; ma z reguły charakter dwustronny, tzn.

dla jednej strony stwarza obowiązek, a dla drugiej uprawnienie, np. dłużnik - wierzyciel

PRZEPIS PRAWNY - artykuł, paragraf,

na normę może się składać kilka artykułów

Norma zbudowana jest z 3 części:

a. hipotezy,

b. dyspozycji,

c. sankcji

rzadko zdarza się, że w jednej normie występują 3 części. Przeważnie występują 2 w

zależności od tego do jakiej gałęzi prawa należy dana norma.

HIPOTEZA – określa sytuację, w której norma ma zastosowanie

DYSPOZYCJA – określa obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania,

SANKCJA – określa konsekwencje niezastosowania się do dyspozycji (sankcją może być

kara, nieważność czynności cywilno prawnej)

NP.:

H: Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby

D: ma obowiązek wydać korzyści w naturze, a gdyby to było niemożliwe jest zobowiązany

do zwrotu jej wartości.

( nie ma tu sankcji)

art.73 kc forma czynności prawnych

H: jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnych formę pisemną,

S: czynność bez zachowania tej formy jest nieważna

( nie ma tu dyspozycji)

art. 415 kc

H: kto z winy swojej wyrządził szkodę drugiemu

D: obowiązany jest do jej naprawienia

( brak sankcji)

W systemie prawnym wyróżniamy 2 rodzaje norm:

1. normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne ) – one stanowią większość; są to

normy prawa konstytucyjnego, administracyjnego, karnego, finansowego

2. normy względnie obowiązujące – dyspozytywne - strony są zobowiązane stosować się

do nich wtedy, jeżeli w umowie inaczej się nie umówiły, stosuje się wzorce umów

PRZEPIS PRAWNY – elementarna cząstka aktu normatywnego; nie musi się pokrywać z

normą; kilka przepisów może składać się na normę, np. normy blankietowe

PRZEPIS PRAWNY – to artykuł, paragraf, ustęp, punkt, czyli elementarna cząstka aktu

normatywnego

Teksty ustawy, kodeksu , rozporządzeń to są przepisy a nie normy .

Normy są zakodowane w przepisach, trzeba je odkodować, odczytać.

Każdy akt normatywny ma własną budowę wewnętrzną, np. Kodeks dzieli się na księgi, części,

działy, rozdziały.

PREAMBUŁA - uroczysty wstęp

7. ŹRÓDŁA PRAWA

Źródła prawa są uregulowane w Konstytucji . Artykuł 87 Konstytucji z 1997 roku mówi, że

źródłami prawa są Konstytucja, czyli przepisy Konstytucji, ustawy, ratyfikowane umowy

międzynarodowe i rozporządzenia.

To jest hierarchia źródeł, najwyższym jest Konstytucja, itd. Są to źródła prawa

powszechnie obowiązującego, tzn. każdego obywatela RP one obowiązują w każdym

zakątku kraju i za granicą.

Warunkiem wejścia ich w życie (konstytucji, ustawy, umowy, rozporządzenia) jest ogłoszenie w

Dzienniku Ustaw.

Ponadto mamy, też powszechnie obowiązujące prawa, ale na ograniczonym terytorium, tj. tzw.

prawo miejscowe. czyli na terytorium właściwości władz terytorialnych, np. na obszarze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: