4_gumy_pektyny.pdf

WYKŁAD 4

I. Gumy roślinne

§ gumy zaliczane są do patologicznych wydzielin roślinnych powstających w obrębie błon komórkowych w

wyniku mechanicznego uszkodzenia tkanek

§ występują najpospoliciej w obrębie gatunków zaliczanych do rodziny Fabaceae (bobowate), Rosaceae

(różowate) oraz Mimosaceae (mimozowate)

§ w dużych ilościach pozyskiwane są z gatunków roślin egzotycznych

Budowa gum roślinnych:

§ gumy charakteryzują się budową bardzo zbliżoną do śluzów roślinnych

§ są to mieszaniny substancji wielkocząsteczkowych

§ w ich skład wchodzą zarówno polisacharydy rozgałęzione o charakterze niekwaśnym oraz kwaśnym (bogate

w kwasy uronowe)

§ podstawowymi związkami prostymi są pentozy, metylopentozy, galaktoza, fruktoza, ksyloza, kwas

glukuronowy i galakturonowy, arabinoza

§ cukry występują w formie pirazonowej, za wyjątkiem arabinozy, która występuje w formie fumaranowej

Rozpuszczalność:

§ w ziemnej wodzie, podobnie jak śluzy, pęcznieją

§ w wodzie ciepłej rozpuszczają się tworząc koloidalne, gęste zawiesiny

§ roztwory posiadają zwiększoną lepkość, dlatego wykorzystywane są jako kleje

1. Guma arabska (Gummi arabicum) FP VI

Syn: Gummi Acaciae

gat. Acacia Senegal – akacja senegalska, rodz. Mimosaceae (mimozowate)

§ guma arabska uzyskiwana jest w wyniku nacięcia pni i gałęzi afrykańskich gatunków akacji – poprzez

ranienie rośliny nożem uzyskuje się twardziejącą na wietrze substancję, którą oczyszcza się z drewna

§ zbieranie surowca odbywa się pod koniec pory deszczowej

§ do celów leczniczych wykorzystywana jest forma o jasnym wyglądzie, pozbawiona zanieczyszczeń

mechanicznych – ma postać przeświecających, jasnożółtych bryłek lub surowiec sproszkowany

Skład chemiczny:

§ podstawową masę stanowi arabinoza – 80% - jest to polisacharyd, sól wapniowa, magnezowa, potasowa

kwasu arabinowego, czyli rozkrzewionego heteropolisacharydu składającego się ze składników

prostych: :-arabinozy L-ramnozy, D-galaktozy i kwasu D-glukuronowego w stosunku 3:1:3:1

§ dodatkowo występują enzymy utleniające – oksydaza, peroksydaza (można się ich pozbyć poprzez

kilkugodzinne ogrzewanie surowca lub działanie alkoholami)

Znaczenie i wykorzystanie w lecznictwie:

§ wykorzystywana jako środek pomocniczy w technologii postaci leku

§ łagodzi przykry zapach niektórych substancji leczniczych

§ znalazła zastosowanie również jako stabilizatorem emulsji

§ składnik do wyrobu pigułek, tabletek – silny środek wiążący

§ w niektórych preparatach (głównie płynny) guma arabska daje efekt powlekający i osłaniającya

2. Tragakanta FP VI (guma tragankowa)

Syn: Gummi Tragacantha FP VI

gat. Astragalus gummifer – traganek gumodajny, rodz. Fabaceae (bobowate)

§ traganek gumodajny jest krzewem silnie ciernistym i jest charakterystyczny dla obszarów Azji Mniejszej

(Syria, Irak)

§ w produkcie handlowym guma tragankowa jest ukształtowana w postaci wstążek, często powyginanych

lub w występuje postaci jasnożółtych płatów

§ jest to zakrzepła na powierzchni rośliny charakterystyczna wydzielina

Skład chemiczny:

§ basoryna (50-60%) – polisacharyd, bardzo silnie pęczniejący, ale nie rozpuszczający się w wodzie

§ do 30% tragakantyny – polisacharyd również rozkrzewiony o charakterze kwaśnym, nieznacznie

rozpuszczający się w wodzie – jego składnikami są głównie ksyloza, galaktoza i kwas galakturonowy

§ w ilościach śladowych również enzymy utleniające

Zastosowanie w lecznictwie

§ środek łagodnie przeczyszczający (głównie bas oryna)

§ silnie pobudza perystaltykę jelit na drodze mechanicznej

§ w technice farmaucetucznej stanowi składnik maści beztłuszczowych, drażetek, emulsji, w przypadku

tabletek dodawana jest jako środek wiążący i poślizgowy (składnik otoczek tabletek powlekanych)

3. Indyjska tragakanta (guma Karaya)

gat. Sterculia urens, rodz. Sterculiaceae (orzesznikowate)

§ pozyskiwana ze zranionych lub nadpalonych pni drzewa występującego pospolicie w Indiach

§ rozdrobniona guma ma kształt szaro-białych kawałków o charakterystycznym zapachu kwasu octowego

§ w wodzie karaya bardzo silnie pęcznieje

Skład chemiczny:

§ heteropolisacharydy – ramnogalaktouronian

Zastosowanie w lecznictwie:

§ środek łagodnie przeczyszczający

§ indyjska tragakanta dodawana jest do różnego rodzaju klei wykorzystywanych do przymocowywania

protez zębowych

§ dodawana jako środek wiążący w lakierach do włosów

§ substancja zagęszczająca i stabilizująca niektóre postacie leków

II. Pektyny

§ pektyny są produktami o charakterze polisacharydowym, bardziej kwaśnym

§ zlokalizowane w środkowej blaszce ściany komórkowej – są ważnymi związkami biorąc pod uwagę fizjologię

roślin i ich ochronę przed czynnikami zewnętrznymi

§ zawierają liczną grupę poliuronidów (polimerów kwasów uronowych) odkładających się w błonie komórkowej,

zewnętrznej części ściany komórkowej jako substancja sklejająca, uzupełniająca i wypełniająca

§ jest to również materiał budulcowy i wzmacniający w tkankach przewodzących

§ znaczne ilości pektyn powstają jako produkty uboczne przy produkcji soków owocowych

§ wśród poliuronidów wyróżnia się dwie duże grupy:

ü złożone z heterogalaktouronianów – zbudowane najczęściej z ramnozy, pochodnych kwasów uronowego:

arabinowego i galakturonowego

ü złożone z homogalaktouronianów – połączenia kwasów uronowych powiązanych wiązaniami α-1,4-

glikozydowymi

§ największe ilości pektyn występują w niedojrzałych owocach

§ są to produkty bardzo cenne pod względem farmaceutycznym oraz ważne dla fizjologii rośliny, jednak

charakteryzują się one nieprzyjemnym smakiem

Podział pektyn:

§ kwasy pektynowe –polimeryuronoweliniowe,składającesię nawetdo100jednostekkwasuD-

galakturonowego powiązanych wiązaniem α-1,4-glikozydowym

§ kwasy pektyninowe – estry kwasów pektynowych (grupa karboksylowa może być estryfikowana alkoholem

metylowym, a grupa hydroksylowa mogą być acetylowana), produkt modyfikacji cząsteczki będzie posiadał

charakterystyczne dla siebie właściwości fizykochemiczne takie jak np. rozpuszczalność w wodzie, co może

wpływać na jego aktywność farmakologiczną

§ protopektyny – związki nierozpuszczalne w wodzie, zespoły kilku kwasów pektynowych połączonych jonami

wapniowymi, mogą tworzyć również połączenia kwasów pektynowych z cząsteczkami celulozy

Właściwości:

§ rozpuszczają się koloidalnie w wodzie (z wyjątkiem protopektyn, które nie ulegajążelowaniu), mają właściwości

żelowania

§ pektyny tworzą galaretki po dodaniu wody

Zastosowanie w lecznictwie:

§ działanie powlekające na błony śluzowe p/pokarmowego i dróg oddechowych

§ regulują wypróżnienia

§ niekiedy wykorzystywane w objawowym leczeniu biegunek u dzieci – działanie łagodnie zapierające,

p/biegunkowe

§ pektyny znacznie obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi

§ w technologii farmaceutycznej – dodatek do wielu postaci leków jako substancja wypełniająca, rozsadzająca

(głównie w tabletach musujących) oraz jako stabilizator emulsji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: