Wykład 8
Skóra jako droga podania leku
Podanie doustne à wchłanianie, wstępny metabolizm wątrobowy
Membrana
TTS ßà ========= dystrybucja
metabolizm
eliminacja
TTS – transdermalny system terapeutyczny
Budowa skóry
Wnikanie przez szczeliny między keratynocytami, transport (wnikanie) przez gruczoły.
Penetracja – oznacza wnikanie substancji leczniczej do skóry (na drodze transcelularnej, intracelularnej)
Zależy od:
ü Fizykochemicznych właściwości substancji leczniczej
ü Grubości warstwy rogowej naskórka i stopień jej nawodnienia
Przenikanie – przejście substancji leczniczej przez skórę (na ten proces wpływają: podłoże, rozpuszczalniki, tenzydy)
ü Współczynnik podziału skóra/podłoże (powinowactwo do substancji leczniczej, przenikanie rozpuszczalnika)
ü Współczynnik dyfuzji (właściwości osmotyczne)
Absorpcja – wchłanianie substancji leczniczej do krwioobiegu lub naczyń limfatycznych
substancja lecznicza w podłożu
rozpuszczanie w
podłożu
PODŁOŻE dyfuzja UWALNIANIE
___________________________________________________________________________
dystrybucja na granicy faz
podłoże-warstwa rogowa
WARSTWA ROGOWA dyfuzja
___________________________________________________________
PENETRACJA DO
dystrybucja na granicy faz SKÓRY
warstwa rogowa-naskórek
NASKÓREK dyfuzja
metabolizm miejsce działania
__________________________________________________________________________
dyfuzja
miejsce działania
wiązanie
naczynia włosowate
SKÓRA WŁAŚCIWA WCHŁANIANIE
krążenie ogólne
Etapy podskórnego wchłaniania substancji leczniczej
Postaci leku do podawania na skórę:
1. Maści
- lipofilowe bezwodne
- lipofilowe uwodnione (emulsje w/o)
- hydrofilowe (emulsje w/o)
- hydrożele
- ochronne
2. Roztwory (okłady, zmywanie)
3.
4.
5.
Wpływ podłoża na przenikanie substancji leczniczej - parametrem określającym powinowactwo substancji leczniczej do skóry jest:
Współczynnik podziału Km = Rozp.w podłożu / Rozp.w skórze
Do litofilnej skóry najlepiej przenikają substancje lecznicze rozpuszczalne w tłuszczach naniesione na podłożu hydrofilowym.
Podawanie leków. Leki dermatologiczne jako podłoża.
Lek hydrofilny w hydrofilowym podłożu – mało wchłaniany
Lek litofilny w litofilnym podłożu – dobre wchłanianie
Czynniki wpływające na wchłanianie substancji:
1. Fizykochemiczne
- masa i wielkość cząstek
- kształt i stereoizomeria cząstek
- charakter litofilny / hydrofilny
2. Wartość pH w poszczególnych warstwach skóry
Lek pH1 pH2 pH3
3. Temperatura - ↑ temp. – przekrwienie skóry, przyspieszenie procesów dyfuzji
4. Stopień nawilżenia skóry
5. Miejsce aplikacji
6. Pora doby
7. Wiek pacjenta
8. Choroby skóry
Podanie naskórne:
1. Czynniki sprzyjające lepszemu wchłanianiu leków:
- ↑ uwodnienia skóry
- rozpuszczalność lipidach (np.zatrucie na skutek wchłaniania przez skórę nikotyny, zw.fosforoorganicznych)
- usunięcie zrogowaciałej warstwy naskórka
- zastosowane podłoże
2. Po miejscowym zastosowaniu na skórę możliwość ujawniania się działania ogólnego jest niewielka (czasami ma miejsce – steroidy)
3. Tą drogę wykorzystuje się gdy chcemy uniknąć efektu pierwszego przejścia i uzyskać przedłużone działanie ogólne
TTS
· Transdermalny system terapeutyczny: TTS, elastyczne, wielowarstwowe plastry (5-20 cm2) zawierające jedną lub więcej substancji leczniczych;
· Stosowane na zdrową, suchą skórę w celu podawania substancji leczniczej do krążenia ogólnego;
· Biologiczny okres półtrwania niektórych leków stosowanych w formie TTS wynosi 4-26h od momentu jego usunięcia z powierzchni ciała(depot leku w warstwie rogowej naskórka);
· Dostępność biologiczna nie wynosi 100%; substancja lecznicza przenikając przez skórę może ulec biotransformacji (np. 82% dla nikotyny, 60% dla klonidyny, 71% dla nitrogliceryny);
· Szybkość przenikania substancji leczniczej zapewniają parametry wchłaniania- dostępność biologiczna zależy od szybkości uwalniania.
Profil farmakokinetyczny charakteryzujący podanie przez skórne:
Stzżenie Css
czas
lastime usunięcie systemu
Ifaza Iifaza IIIfaza
Trzy etapy:
I FAZA: lag faza czas potrzebny do ustalenia stałego stężenia leku
II FAZA: okres w którym ilość substancji leczniczej wchłanianej i eliminowanej są jednakowe – osiągany jest stan stacjonarny (stan, w którym substancja działa terapeutycznie)
III FAZA: po usunięciu plastra stężenie leku spada
Szybkość
Uwalniania
a-system terapeutyczny
b-postacie o przedłużonym działaniu
stężenie
Uwalnianie masć TTS
Leku
Substancje lecznicze podawane drogą TTS:
Podsumowanie TTS:
Wstrzyknięcia domięśniowe (i.m.)
· miejscowego przepływu krwi; masaż i ruchy (wysiłek fizyczny, sauna) zwiększają tempo wchłaniania leku
· miejsca iniekcji
· własności fizyczne leku – leki słabo rozpuszczalne w wodzie np. diazepam, fenytoina wytrącają się w mięśniu – słabe i zmienne wchłanianie
· płeć pacjenta – wchłanianie z mięśnia pośladkowego jest lepsze u kobiet
W porównaniu ze wstrzyknięciem dożylnym
· lek domięśniowy wolniej się wchłania, absorpcja może być niecałkowita i zmienna
· domięśniowo można podawać nie tylko roztwory, ale też zawiesiny
Zastosowanie:
· Podłoża o wysokiej lepkości
· Estrów kw.tłuszczowych które wolno hydrolizują
· Zawiesin nierozpuszczalnych w wodzie
· Ból np.podczas wstrzykiwania benzylopenicyliny (max. obj. wynosi 4-5ml)
· Martwica mięśni i skóry (digoksyna), ropnie jałowe lub septyczne, przebarwienia (żelazo)
· Uszkodzenie nerwu kulszowego
· Podwyższony poziom kinazy fosfokreatynowej (CPK) może utrudniać diagnostykę zawału m.sercowego
· Niezamierzone wstrzyknięcie do światła naczynia
Wstrzyknięcie podskórne:
· Wchłanianie leku zależy od tych samych czynników jak dla wstrzyknięcia domięśniowego
· Wolniej i bardziej się wchłania w porównaniu z podaniem i.m.
· Dostępność biologiczną można ↑ stosując hialuronidazę, miejscowe ogrzewanie, masaż
Wszczepienie pod skórę powoduje spowolnienie uwolnienia leku (np. testosteron, disulfiram).
aminka