Trocki Lew - Rewolucja pernamentna.PDF - Stalinizacja komunizmu - i.p.witkowscy

Lew Dawidowicz Trocki

Rewolucja

permanentna

Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej

WARSZAWA 2008

Lew Dawidowicz Trocki – Rewolucja permanentna (1929 rok)

„Rewolucja permanentna” („Piermanientnaja

riewolucija”) to bardzo obszerny fragment

Wprowadzenia do książki pod tym samym

tytułem, która ukazała się w 1929 roku w Berlinie

w języku rosyjskim. Wprowadzenie zostało

napisane w r. 1929, natomiast pozostała część

książki powstawała wcześniej.

Podstawa niniejszego wydania: antologia tekstów

„Marksizm XX wieku”, część I, red. naukowa

Janusz Dobieszewski i Marek J. Siemek,

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,

Warszawa 1990.

Tłumaczenie z języka rosyjskiego: Janusz

Dobieszewski.

– 2 –

www.skfm.w.pl

Lew Dawidowicz Trocki – Rewolucja permanentna (1929 rok)

Tekst ten poświęcony jest problemowi ściśle związanemu z teorią trzech rewolucji rosyjskich,

choć nie ogranicza się tylko do tego. Problem ów odgrywał w ciągu ostatnich lat ogromną rolę w walce

wewnętrznej toczącej się w łonie partii komunistycznej Związku Radzieckiego, a następnie przeniesionej

na forum Międzynarodówki Komunistycznej; odegrał również decydującą rolę w rozwoju rewolucji

chińskiej oraz wpłynął na cały szereg rozstrzygnięć o pierwszorzędnym znaczeniu, a dotyczących

problemów walki rewolucyjnej w krajach Wschodu. Chodzi tu o tak zwaną teorię „rewolucji

permanentnej”, która według epigonów leninizmu (Zinowjewa, Stalina, Bucharina i in.) stanowi grzech

pierworodny „trockizmu”.

Problem rewolucji permanentnej podniesiony został, po dłuższej przerwie i na pierwszy rzut oka

zupełnie nieoczekiwanie, w roku 1924. Nie kryły się za tym żadne przesłanki polityczne: chodziło o

dawno przebrzmiałe rozbieżności. Istniały natomiast istotne przesłanki psychologiczne. Rozpoczynając

walkę przeciwko mnie, grupa tak zwanych „starych bolszewików” określała swą przeciwstawną wobec

mnie pozycję za pomocą tej właśnie nazwy – „starzy bolszewicy”. Ogromny jednak kłopot sprawiał im

rok 1917. Niezależnie od toczącej się przedtem walki i zakresu przygotowań, wszystko – w odniesieniu

tak do partii jako całości, jak i do poszczególnych osób – zostało ostatecznie i jednoznacznie

zweryfikowane w momencie przewrotu październikowego. Żaden z epigonów nie sprawdził się w tym

momencie. Wszyscy bez wyjątku stanęli wobec rewolucji lutowej 1917 roku na pozycji demokratycznej

lewicy. Żaden z nich nie wysunął hasła walki proletariatu o władzę. Dla wszystkich kurs na rewolucję

socjalistyczną był absurdem lub jeszcze gorzej – „trockizmem”. W takim duchu kierowali oni partią do

przyjazdu zza granicy W. I. Lenina i ogłoszenia przez niego znakomitych Tez kwietniowych . Następnie

Kamieniew, już w otwartej walce przeciwko Leninowi, próbuje jawnie stworzyć w ramach bolszewizmu

skrzydło demokratyczne. Przyłącza się do niego Zinowjew, który powrócił razem z Leninem. Stalin,

fatalnie skompromitowany przez swój socjalpatriotyzm, usuwa się w tym czasie w cień. Pozwala partii

zapomnieć o swych żałosnych artykułach i wystąpieniach prezentowanych w decydujących momentach

okresu marcowego i zbliża się stopniowo do punktu widzenia Lenina.

Nasuwa się tu oczywiste pytanie: co dał leninizm każdemu z przywódców „starych bolszewików”,

skoro żaden z nich nie potrafił samodzielnie wykorzystać teoretycznych i praktycznych doświadczeń

partii w najważniejszym i decydującym okresie historycznym? Pytanie to musieli oni odsunąć za wszelką

cenę, zastępując je innym. W tym celu w centrum obstrzału umieszczono teorię rewolucji permanentnej.

Oponenci moi nie przewidzieli oczywiście, że tworząc sztuczną oś walki, sami, nie spodziewając się tego,

będą się określać ze względu na ową oś, że będą sobie tworzyć, na zasadzie odwrotności, nowy

światopogląd.

W swych podstawowych tezach teoria rewolucji permanentnej została sformułowana przeze mnie

jeszcze przed wydarzeniami roku 1905. Rosja zbliżała się wówczas do rewolucji burżuazyjnej. Nikt w

szeregach ówczesnej socjaldemokracji rosyjskiej (wszyscy nazywaliśmy się wtedy socjaldemokratami)

nie wątpił, że zbliżamy się do rewolucji właśnie burżuazyjnej, czyli takiej, którą rodzi sprzeczność

między rozwojem sił wytwórczych społeczeństwa kapitalistycznego a przestarzałymi feudalno

średniowiecznymi stosunkami społecznymi i państwowymi. Marksistowskiemu wyjaśnieniu

burżuazyjnego charakteru zbliżającej się rewolucji poświęciłem wówczas niemało wystąpień i artykułów

skierowanych przeciw narodnikom i anarchistom.

– 3 –

www.skfm.w.pl

Lew Dawidowicz Trocki – Rewolucja permanentna (1929 rok)

Ale burżuazyjny charakter rewolucji nie przesądzał tego, które klasy i w jakich stosunkach wobec

siebie będą realizować zadania przewrotu demokratycznego. Ten właśnie punkt był początkiem

zasadniczych rozbieżności strategicznych.

Plechanow, Akselrod, Zasulicz, Martow, a wraz z nimi wszyscy mienszewicy wychodzili od tego,

że rola przywódcza w rewolucji burżuazyjnej może należeć tylko do burżuazji liberalnej jako naturalnego

pretendenta do władzy. Według tego schematu, partii proletariatu przypaść miała rola lewego skrzydła

frontu demokratycznego: socjaldemokracja powinna popierać burżuazję liberalną w walce przeciw

reakcji, a jednocześnie bronić wobec burżuazji liberalnej interesów proletariatu. Innymi słowy, rewolucję

burżuazyjną mienszewicy pojmowali jako liberalnokonstytucyjną reformę.

Zupełnie inaczej stawiał problem Lenin. Uwolnienie sił wytwórczych społeczeństwa

burżuazyjnego od ograniczeń feudalizmu oznaczało dla niego, przede wszystkim, radykalne rozwiązanie

kwestii agrarnej w sensie całkowitej likwidacji klasy obszarników i rewolucyjnego przekształcenia

własności ziemskiej. Nierozerwalnie była związana z tym likwidacja monarchii. Kwestia agrarna,

dotycząca żywotnych interesów przytłaczającej większości ludności i stanowiąca jednocześnie podstawę

problemu rynku kapitalistycznego, postawiona została przez Lenina z iście rewolucyjną śmiałością.

Ponieważ burżuazja liberalna, ustosunkowana wrogo do robotników, związana jest licznymi więzami z

wielką własnością ziemską, zatem rzeczywiście demokratyczne wyzwolenie chłopstwa może być

dokonane jedynie poprzez rewolucyjną współpracę robotników i chłopów. Ich wspólne powstanie

przeciw staremu społeczeństwu powinno, według Lenina, doprowadzić, w przypadku zwycięstwa, do

ustanowienia „demokratycznej dyktatury proletariatu i chłopstwa”.

To ostatnie sformułowanie powtarzane jest obecnie w Kominternie jako jakiś ponadhistoryczny

dogmat, bez próby analizy doświadczeń historycznych ostatniego dwudziestopięciolecia, tak jak byśmy

nie byli świadkami i uczestnikami rewolucji 1905 roku, rewolucji lutowej roku 1917, wreszcie –

przewrotu październikowego. Tego rodzaju analiza historyczna jest tym bardziej potrzebna, że

„demokratyczna dyktatura proletariatu i chłopstwa” nigdy w historii nie zaistniała. W roku 1905 chodziło

Leninowi o hipotezę strategiczną, która miała być zweryfikowana przez rzeczywisty rozwój walki

klasowej. Formuła demokratycznej dyktatury proletariatu i chłopstwa miała w znacznej mierze charakter

„namiarowoalgebraiczny”. Lenin nie rozstrzygał z góry kształtu stosunków politycznych między

obydwoma siłami przewidywanej dyktatury demokratycznej, tzn. proletariatem i chłopstwem. Nie

wykluczał i takiej możliwości, że chłopstwo będzie reprezentowane w rewolucji przez samodzielną partię,

przy czym samodzielną na dwa fronty: nie tylko w stosunku do burżuazji, ale również w stosunku do

proletariatu; a jednocześnie partię zdolną do dokonania rewolucji w walce z burżuazją liberalną, a w

sojuszu z partią proletariatu. Lenin dopuszczał nawet, co zobaczymy dalej, że we władzach

demokratycznej dyktatury rewolucyjna partia chłopska będzie stanowić większość.

W kwestii decydującego znaczenia, dla losów naszej rewolucji burżuazyjnej, przewrotu agrarnego

byłem, co najmniej od jesieni 1902 roku, to znaczy od momentu pierwszej ucieczki za granicę, uczniem

Lenina. Wbrew niedorzecznym opowieściom z lat ostatnich, nie ulegało dla mnie wątpliwości, że

rewolucja agrarna, a w konsekwencji również powszechnodemokratyczna, może być dokonana tylko

przez zjednoczone siły robotników i chłopów, walczących przeciw burżuazji liberalnej. Występowałem

natomiast przeciwko formule „demokratycznej dyktatury proletariatu i chłopstwa”, widząc jej niedostatek

– 4 –

www.skfm.w.pl

Lew Dawidowicz Trocki – Rewolucja permanentna (1929 rok)

w tym, że pozostawiła otwarte pytanie o to, do jakiej klasy będzie należeć rzeczywista dyktatura.

Dowodziłem, że chłopstwo, pomimo jego ogromnego znaczenia społecznego i rewolucyjnego, nie jest

zdolne ani do stworzenia prawdziwie samodzielnej partii, ani tym bardziej, do skupienia w rękach swej

partii władzy rewolucyjnej. Podobnie jak w dawnych rewolucjach – poczynając od reformacji niemieckiej

XVI wieku, a nawet wcześniej – chłopstwo w okresie swych powstań popierało jedną z frakcji burżuazji

miejskiej i nierzadko zapewniało jej zwycięstwo, tak i w naszej spóźnionej rewolucji burżuazyjnej

chłopstwo, nawet przy największym rozmachu swej walki, zdoła co najwyżej udzielić analogicznego

poparcia proletariatowi i dopomóc mu w dojściu do władzy. Stwierdzałem, że tylko wtedy nasza

rewolucja burżuazyjna potrafi radykalnie rozwiązać stojące przed nią zadania, gdy proletariat, przy

pomocy wielomilionowego chłopstwa, zdoła skupić w swych rękach rewolucyjną dyktaturę.

Jaka będzie treść społeczna tej dyktatury? Przede wszystkim powinna ona doprowadzić do końca

przewrót agrarny i demokratyczną przebudowę państwa. Innymi słowy, dyktatura proletariatu stanie się

narzędziem rozwiązania zadań historycznie spóźnionej rewolucji burżuazyjnej. Ale nie może ona na tym

się zatrzymać. Zdobywając władzę, proletariat będzie musiał ingerować coraz głębiej w stosunki

własności prywatnej w ogóle, to znaczy, przechodzić na tory zarządzania socjalistycznego.

„Czyżbyście sądzili – oponowali dziesiątki razy w latach 19051917 Stalin, Rykow i im podobni

w rodzaju Mołotowa – że Rosja dojrzała do rewolucji socjalistycznej?” Niezmiennie odpowiadałem na to

przecząco. Dojrzała natomiast do rewolucji socjalistycznej gospodarka światowa jako całość, w tym

przede wszystkim gospodarka europejska. To, czy dyktatura proletariatu w Rosji doprowadzi do

socjalizmu, czy też nie – w jakim stopniu i poprzez jakie etapy – zależy od dalszych losów europejskiego

i światowego kapitalizmu.

Są to podstawowe tezy teorii rewolucji permanentnej zgodnie z jej pierwotną formułą z

pierwszych miesięcy 1905 roku. W tym czasie dokonały się trzy rewolucje. Rosyjski proletariat doszedł

do władzy na potężnej fali powstania chłopskiego. Dyktatura proletariatu stała się w Rosji faktem

wcześniej niż w jakimkolwiek z nieporównanie bardziej rozwiniętych krajów świata. W roku 1924, a

więc w siedem lat po tym, jak historyczna prognoza teorii rewolucji permanentnej została potwierdzona w

sposób niewątpliwy, epigoni przepuścili na tę teorię gwałtowny atak, wyrywając z moich dawnych prac

poszczególne frazy i polemiczne repliki, te, o których ja sam zupełnie już zapomniałem.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że pierwsza rewolucja rosyjska wybuchła ponad pół wieku

po okresie rewolucji burżuazyjnych w Europie i 35 lat po epizodycznym powstaniu Komuny Paryskiej.

Europa zdążyła odzwyczaić się od rewolucji. Rosja w ogóle ich nie znała. Wszystkie problemy rewolucji

stanęły na porządku dnia od nowa. Nietrudno sobie wyobrazić, jak wiele nie znanych i niepewnych

elementów kryła w sobie wówczas przed nami przyszła rewolucja. Programy wszystkich ugrupowań były

swego rodzaju hipotezami roboczymi. Trzeba wyjątkowej niezdolności do prognozowania historycznego i

wyjątkowego niezrozumienia jego metod, by rozpatrywać obecnie analizy i oceny z roku 1905 tak, jakby

napisane zostały wczoraj. Często powtarzałem sobie i przyjaciołom, że w moich prognozach z roku 1905

były liczne luki, które nietrudno dzisiaj wskazać. Czy jednak moi krytycy sięgali wyrokiem dalej i

głębiej? Nie wracając długo do swych dawnych prac, skłonny byłem początkowo traktować te luki jako o

wiele bardziej znaczące i ważniejsze, niż to jest w rzeczywistości. Przekonałem się o tym w roku 1928, w

okresie zesłania do AłmaAty, gdy przymusowe odsunięcie od polityki pozwoliło mi przeczytać z

– 5 –

www.skfm.w.pl

Trocki Lew - Rewolucja pernamentna.PDF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: