JÓZEF M. BOCHEŃSKI - Współczesne metody myślenia.pdf - Filozofia - Damian2101

JÓZEF M. BOCHEŃSKI

WSPÓŁCZESNE

METODY

MYŚLENIA

»W drodze* Poznań 1992

Tytuł oryginału t)ie

zeitgenósiischen Denkmenthoden

? A Francke AG Yerlag Bern 1954

^ Copynght for the Polish edition by

Wydawnictwo “W drodze" 1988

Spis treści

Uwaga tłumacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Przełożył i opracował

Stanisław Judycki

I. WPROWADZENIE

Opracowanie graficzne

Rafal Drozdowski

1.. Terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Terminologia ontologiczna — Terminologia psychologiczna —

Terminologia semiotyczna — Terminologia teoriopoznawcza

2. Logika, metodologia i nauka . . . . . . . . . . . . . . 19

Logika — Metodologia — Nauka — Nauka i logika — Plan

książki

Zdjęcie na okładce

Stanisław Fredro-Boniecki

II. METODA FENOMENOLOGICZNA

3. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Historyczne uwagi wstępne — Metodologiczne uwagi wstępne

— Istotne rysy fenomenologii — Uprawomocnienie metody feno-

menologicznej

4. Z powrotem do rzeczy samych! . . . . . . . . . . . . . 29

Ogląd istoty — Obiektywizm — Subiektywne myślenie Kierke-

gaarda — Wyłączenie teorii i tradycji — Pozytywne reguły oglądu

istoty

5. Przedmiot badań fenomenologicznych . . . . . . . . . 35

Fenomen — Wyłączenie istnienia — Istota — Istota a znaczenie

słowa — Fenomenologia egzystencji — O nowszej i “głębszej"

fenomenologii

ISBN 83-7033-121-1

III. METODY SEMIOTYCZNE

..W drodze"

Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów

61-716 Poznań, ul. Kościuszki 99

6. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Metodologiczne uwagi wstępne — Historyczne uwagi wstępne —

Ogólne uprawomocnienie analizy języka — Trzy wymiary znaku

— Semiotyczne pojęcie słowa

7. Formalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Orientacja wstępna — Liczenie — Zastosowanie liczenia do przed-

miotów nie-matematycznych — Sens ejdetyczny i operacyjny —

Model — Istota formalizmu — Uprawomocnienie formalizmu —

Sztuczny język

SPIS TRhSCI

SPIS iKi-.sr l

* S\ntaktyczne reguh sensu . . . . . . . . . . .

Budowa )ę/>ka — Pojecie kategorii syntaktycznej i

argumenty — Przykłady syntaktycznego nonsensu

9. Funkcje i >topnie semantyczne Dwie semantyczne

funkcje znaku — Mówienie o tym. co nie wy-powiedzialne

— Oznaczanie i znaczenie — Stopnie semantyczne — O

użyciu cudzysłowu

V. METODY REDUKCYJNE

Funktory

i~ Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HC

Historyczne uwagi wstępne — Pojęcie i podział redukcji — Redukcja

regresywna i pojęcie wyjaśniania — Weryfikacja — Nauki redukcyjne

IX. Struktura nauk przyrodniczych . . . . . . . . . .

10. iens semantyczny i werynicowainosc . . . . . . . . . «•»

Metodologiczne znaczenie problemu — Zasada weryfikowalności

— Co to znaczy ..weryfikowalny?" — Zasada intersubiektywności

— Weryfikowalność zdań ogólnych

Zdania obserwacyjne — Postęp w naukach przyrodniczych —

Weryfikacja — Doświadczenie i myślenie — Schematyczna ilustracja

— Teoria Kopernika — Przykłady weryfikacji

19. Typy zdań wyjaśniających . . . . . . . . . . . . . . . 113

Wprowadzenie — Typy warunków — Wyjaśnianie kauzalne i teleo-

logiczne — Prawa funkcjonalne — Prawa statystyczne

20. Indukcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Indukcja autentyczna i nieautentyczna — Podział indukcji —

Metody Milla — Założenia metod Milla — Indukcja i system —

Reguła prostoty — Streszczenie. Interpretacje filozoficzne

21. Prawdopodobieństwo i statystyka . . . . . . . . . . . 125

Dwa znaczenia słowa “prawdopodobieństwo" — Statystyka —

Wzajemna zależność fenomenów — Tablice korelacyjne — Kore-

lacja i prawdopodobieństwo

22. Metoda historyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Nauki przyrodnicze i historia — Punkt wyjścia — Wybór — Inter-

pretacja — Krytyka historyczna — Wyjaśnianie historyczne —

Uwagi końcowe

10. Sens semantyczny i weryfikowalność . . . . . . . . . 64

etodologiczne znaczenie problemu — Co to znaczy

..weryfikowalny?" — Zasada intersubiektywności

11. Przykład zastosowania metod semantycznych . . . . . 70 A. Jarski:

Pojęcie zdania prawdziwego w języku potocznym

IV. METODA AKSJOMATYCZNA

12. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Struktura poznawania pośredniego — Prawo i reguła — Dwie

podstawowe formy wnioskowania — Niezawodne i zawodne reguły

wnioskowania — Historyczne uwagi wstępne — Plan prezentacji

13. System aksjomatyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Wstępne pojęcie systemu aksjomatycznego — Budowa aksjoma-

tycznego systemu zdań — Wymagania dotyczące systemu aksjo-

matycznego — System konstytucyjny — Dedukcja progresywna i

regresywna

14. Logika matematyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Znaczenie metodologiczne — Historia logiki matematycznej —

Istotne rysy logiki matematycznej — Udział logiki matematycznej w

pozalogicznych systemach aksjomatycznych — Względność sy-

stemów logicznych — Implikacja i wyprowadzalność

Posłowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Współczesna filozofia nauk przyrodniczych

(uzupełnienie 1986) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Wskazówki dotyczące literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Posłowie do przekładu polskiego (1989) . . . . . . . . . . . . 144

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

15. Definicja i tworzenie pojęć . . . . . . . . . . . . . . 92

Podstawowe typy definicji — Typy definicji syntaktycznych —

Definicja za pomocą systemu aksjomatycznego — Definicje se-

mantyczne — Definicje realne

16. Przykład zastosowania metody aksjomatycznej . . . .

Aksjomatyzacja logiki zdań Hilberta-Ackermanna

Uwaga tłumacza

Książka I. M. Bocheńskiego Współczesne metody myślenia

miała l wydanie w 1954 roku (Die zeitgenóssischen Denkme-

thoden. Dalp TB. Bd. 304, Bern, Francke, 1954). Dotychczas

wznowiono ją 9 razy (ostatnie wyd. z 1986 r.). Polskie tłuma-

czenie jest 4 z kolei po hiszpańskim (Los metodos actueles del

pensamiento. tłum. R. Drudis Baldrich, Madrid, Edicio-neb

Rialp, 1957). angielskim (The Methods of Contemporary

Thought, tłum. P. Caws. Harper Torchbooks, New York, 1968) i

chińskim (Szanghaj 1987). Planowana jest też wersja francuska.

Polskie tłumaczenie zawiera również uzupełnienie pochodzące

z 1986 roku, przewidziane do wydania francuskiego, pt.

Współczesna filozofia nauk przyrodniczych. Autor zezwolił na

dołączenie tego tekstu do wydania polskiego.

Należy zauważyć, że Współczesne metody myślenia oprócz

zalet zwięzłości, precyzji i jasności, z jakimi prezentują najważ-

niejsze elementy współczesnej metodologii nauk i filozofii poz-

nania naukowego, wniosły również oryginalny wkład do filozofii.

Najogólniejszy podział nauk przedstawiony tutaj przez Bo-

cheńskiego, tzn. na nauki dedukcyjne i redukcyjne, nie zaś jak to

było tradycyjnie na dedukcyjne i indukcyjne, został odnotowany

w wielkim słowniku historii filozofii J. Rittera (Histori-sches

Wórterbuch der Philosophie, Bd. 2, 622, hasło “Erfa-

hrungswissenschaft").

Przedmowa

Książeczka ta jest próbą przedstawienia w bardzo elemen-

tarny sposób najważniejszych ogólnych — tzn. używanych w

wielu dziedzinach — metod myślenia, zgodnie z poglądami

dzisiejszych metodologów.

Aby uniknąć nieporozumień, korzystne będzie nieco bliższe

wyjaśnienie wszystkich wymienionych wyżej ograniczeń.

1. Chodzi tu o metody myślenia; książka ta należy do dzie-

dziny ogólnej metodologii, a więc tej części logiki, która do-

tyczy zastosowania praw logicznych do praktykrmyślenia. Na-

leży zauważyć, że została ona napisana przez logika, stąd też

prawdopodobnie bierze się pewna jej jednostronność: szcze-

gólne podkreślenie tego, co logiczne w omawianych metodach.

Co prawda, wydaje się. że akurat to, co logiczne jest decydujące

w metodologii.

2. Książka ta zawiera tylko rzeczy bardzo elementarne. Tak

ważne teorie, jak np. teoria prawdopodobieństwa lub szcze-

góły metody historycznej zostały albo zupełnie nie uwzględnione,

albo tylko zarysowane. Było to jednak konieczne, aby na tych

niewielu stronach móc powiedzieć to, co istotne. Wyłączone

zostało szczególnie wszystko, co zakładałoby jakąkolwiek

znajomość matematyki — z wyjątkiem zupełnie prostych

operacji rachunkowych — i logiki matematycznej. Tak samo,

aby tekst uczynić lepiej zrozumiałym dla laika, zrezygnowano

częściowo z fachowej terminologii.

3. Pomimo dogmatycznej formy książka ta jest referatem.

Autor nie bierze osobiście żadnej odpowiedzialności za reguły i

uzasadnienia, które opisuje. Gdyby pisał metodologię syste-

matycznie, wypadłaby ona być może całkowicie inaczej niż

treść tej książki.

4. Poglądy tutaj referowane są poglądami metodologów, nie

zaś samych naukowców. W tej mierze jest to zatem książka o

współczesnej filozofii. Jednakże słowo ..filozofia" musi być

tutaj rozumiane w bardzo wąskim i niepotocznym sensie, po-

nieważ prawdziwie filozoficzne pytania, np. te, które dotyczą

natury logiki lub podstaw indukcji zostały prawie całkowicie

pominięte. Książka omawia wyłącznie metody, nie zaś ich in-

terpretacje i ostateczne uzasadnienia.

JÓZEF M. BOCHEŃSKI - Współczesne metody myślenia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: