Dickens Karol - Z GŁĘBIN MORZA - TŁ. LAM JAN.rtf

DICKENS KAROL

Z GŁĘBIN MORZ

TŁ. JAN LAM

ROZDZIAŁ I.

Wieś.

—              A, to szczególue- miejsce, doprawdy, i piękne, jakiego w życiu nie widziałem — rzekł kapitan Jor- gan, patrząc w górę.

I musiał kapitan niepospolicie zadzierać głowę do góry, ażeby zobaczyć miejsce, o którem mówił, bo byłaio wieś zbudowana na stromej, prostopadłej prawie pochyłości wysokiej skały nadmorskiej. Nie było tam widać ani drogi, nie było widać wozu, nie było wi­dać kawałka równego gruntu. Od brzegu morza ku szczytowi skały, wznosiły się dwa nieregularne rzędy białych domów, splątane z sobą gdzieniegdzie, które wyglądały niby kombinacja drabin i rusztowań. Wła­ziło się niejako do wsi i wyłaziło się z niej po sto­pniach kamiennych, mających około sześciu stóp sze­rokości. Juki, oddawna zarzucone w całej Anglji, jako przybory dziecinnego jej wieku, tutaj były w po- wszechnem używaniu, i długie karawany obładowa­nych niemi koni i osłów wspinały się powoli w górę po stopniach, dźwigając ładunki ryb, węgla i innych towarów, wyładowanych na dole z całej floty łodzi wiejskich i z kilku małych statków żaglowych. Ka­rawany te, wspinając się w górę lub równie mozolnie schodząc na dół, nikły czasem w kłębach dymu wy­chodzących z kominów i pojawiały się potem wyżej lub niżej, jak gdyby nagle wyrastały z kominów lub z piwnic. W całej wsi nie było dwóch domów podo­bnych do siebie wielkością, kształtem, dachem, okna-

Z Głębi Morza,.              1

mi lub drzwiami. Po kamiennych stopniach z muzy­kalnym szmerem spływał strumień wody, czystej i jasnej, a z dźwiękiem tym mięszało się stąpanie ju­cznych zwierząt, wołanie rybaków, ich żon i dzieci. Na dole, u grobli służącej do lądowania, trzeszcza­ły windy i kabestany, i szeleściai.y żagle, a grobla i brzeg morza w koło pokryte były sieciami rybackie- mi. Czerwono-brunatne skały, bujno porośnięte drze­wami do samego szczytu swojego, odbijały się pię­knie w modrej fali, w pogodny dzień listopadowy, pod jasnem niebem północnego Devonu. Wieś tak by­ła zasypana liściem jesiennym, od dołu do góry, że wyglądała jak ptasie gniazdo, i w istocie mnóstwo rozmaitego ptactwa zapełniało gałęzie drzew, pluskało się w wodzie lub rozsiadało się na jej brzegu.

Dla tego to kapitan Jorgan, siedząc na grobli, i kołysząc się z zadowoleniem, uderzył się dłonią po nodze, jak to zwykli czynić niektórzy ludzie na znak ukontentowania, i rzekł:

—              A, to dziwnie oryginalne miejsce, i ładne, jakiego w życiu nie widziałem!

Kapitan Jorgan nie był jeszcze we wsi, przybył bowiem na groblę boczną drożyną, w celu obejrzenia „miejsca“ z poziomu własnego swojego żywiołu. Wi­dział on w życiu wiele rzeczy i miejsc różnych, i o- bejmował wszystkie wrodzonym sprytem i potężną pa­mięcią. Kapitan Jorgan był Amerykaninem z rodu, Nowo-Anglikiem, ale był obywatelem świata, j jedno­czył w sobie najlepsze przymioty najlepszych krajów pod słońcem.

Siedzieć gdziekolwiek, w swoim niebieskim surdu­cie z długiemi połami i w niebieskich pantalonach, a nie rozmawiać z każdem stworzeniem znajdującem się „na odległość głosu“ w jego pobliżu, było dla kapita­na Jorgan czystem niepodobieństwem. Dla tego też rozpoczął natychmiast rozmowę z rybakami, wypytu­jąc ich o szczegóły ich rzemiosła, o przypływ i od­

pływ morza, o prądy, i o zalew tam, hen, w tamtej stronie, i o punkta wytyczne, których należało się trzymać zawijając do przystani, i o inne subtelności marynarskie. Między tymi, którzy odpowiadali na je­go pytania, podobał mu się szczególnie jeden, młody rybak, mający lat dwadzieścia dwa albo trzy, odziany po żeglarsku, z ogorzałą twarzą, ciemnym, kędzierza­wym włosem i jasnemi oczyma, patrzącemi otwarcie, prostodusznie i spokojnie z pod szerokiego marynar­skiego kapelusza. Powierzchowność jego ujęła ka­pitana.

—              Założyłbym się o tysiąc dolarów — rzekł ka­pitan sam do siebie — że twój ojciec był uczciwym człowiekiem.

—              Czy jesteś żonatym ? — zapytał go głośno po niejakiej rozmowie.

—              Nie jeszcze.

—              Będziesz nim wkrótce?

—              Mam nadzieję.

Bystry wzrok kapitana śledził najlżejszego ruchu jasnych oczu rybaka, i najmniejszego drgnięcia jego kapelusza. Naraz, kapitan uderzył się dłoniami po obydwu nogach, i rzekł sam do siebie:

—              A to doskonałe, wyborne! Wszak to jego na­rzeczona zagląda tam przez mur!

W istocie, bardzo ładne dziewczę patrzało z za muru, okalającego małą tarasę ozdobioną winogradem i fuksjami, na której stał wiejski domek. Dziewczęciu temu wyczytać można było z oczu, że rybak, o któ­rym mowa, był dla niej wcale nie obojętnym stafa- żem w tym krajobrazie pełnym słońca, powietrza i otuchy.

Kapitan Jorgan zgiął się najpierw we dwoje, wynurzając serdecznym wybuchem śmiechu radość, jaką czuł na widok szczęścia dwojga młodych ludzi, a potem wyprostował się i chciał zacząć rozmowę o innym jakim przedmiocie, gdy na stopniach prowa­

dzących od wsi pojawiło się indywiduum , na które zawołał:

—              Tom Pettifer Ho!

Tom Pettifer Ho odpowiedział żywo i szybko zbiegł po schodach.

—              Boisz się, jak widzę, w listopadzie, w Anglji, uderzenia słońca, Tomaszu, że wdziałeś twój kapelusz podzwrotnikowy, wylany smołą zewnątrz a wewnątrz wyklejony papierem?

—              Ostrożność nigdy nie zawadzi, sir, odpowie­dział Tom.

—              Ostrożność! powtórzył kapitan śmiejąc się. Ty chroniłbyś się podobnoś tym twoim kapeluszem od słońca wśród lodów bieguna północnego! No, cze­góż dowiedziałeś się na poczcie .''

—              Ono samo jest pocztą, sir.

—              Oo jest pocztą ?

—              Nazwisko, sir. Nazwisko trzyma pocztę.

—              Zbieg okoliczności! zauważył kapitan. — Szczęśliwy traf! Pokaż mi drogę. Do widzenia, ko­ledzy, na teraz ; zaglądnę tu do was popołudniu, nim odjadę.

Pożegnanie to tyczyło się wszystkich rybaków w szczególności zaś owego jednego; to też wszyscy odpowiedzieli grzecznie, a osobliwie ten jeden.

—              To marynarz! rzekł jeden do drugiego, spo­glądając za kapitanem. Był on nim w istocie, i tak wybitną była w nim cecha żeglarza, że chociaż strój jego nie miał w sobie nic morskiego, z wyjątkiem koloru, ale był sobie zwykłym strojem lądowym, nie­co przydługim w rękawach, a przykrótkim w panta- lonach, i źle przylegającym na wszystkie strony, u dołu kończącym się parą butów a la Wellington , a u góry takim wysokim i sztywnym kapeluszem , ja- kiegoby żaden śmiertelnik nie mógł był używać na morzu przy jakimkolwiek wietrze — pomimo to, jeden rzut oka na jego rozumną twarz, ogorzałą od wiatru,

i na jego silną, brunatną dłoń wystarczał, aby odga­dnąć jego rzemiosło. Master Pettifer przeciwnie, figu­ra pod pewnym względem niezgrabnie wyelegantowa- na, z krzaczystemi bokobrodami, w ściśle marynar­skim żakiecie, takichże trzewikach i innych przybo- rach, obok kapitana Jorgan tak mało patrzył na ma­rynarza, jak na sławny potwór morski.

Kapitan i towarzysz jego drapali się w górę, przez wieś, która miała tak dziwne manowce i za­kręty, że naraz np. dom szewca stawał w poprzek na samym środku drogi, a raczej schodów, i zdawało się, że potrzeba będzie przejść na wskroś, przez dom i przez szanownego majstra,, zajętego pracą między dwoma maleńkiemi okienkami, z jednem okiem mi- kroskopicznie niejako badającem geologiczną formację tej części hrabstwa Devonshire, podczas gdy drugie teleskopicznie bujało w dali po otwartem morzu. Po­dróżni nasi zatrzymali się nakoniec przed ładniutkim domkiem, na którego zewnętrznej ścianie czytać mo­żna było po jednej stronie napis, że tu mieszka pani üaybrook, utrzymująca handel sukna, a po drugiej stronie „Poczta.“ Przed domkiem płynął i skakał po kamieniach strumień, przez który prowadził mały mostek.

—              Tak, to jest nazwisko, o które chodzi, rzekł kapitan. Możesz wejść za mną, jeżeli chcesz, Tom.

Kapitan otworzył drzwi i wszedł do małego skle­piku, mającego około sześciu stóp wysokości i mnó­stwa pułapów i innych wypukłości u sufitu. Oprócz okna wychodzącego na ulicę, tj. na schody, było dru­gie, złożone tylko z jednej szyby, w przeciwległym kąeie, a przez to drugie otwierał się widok na morze.

—              Jak się pani miewasz ? rzekł kapitan. Bardzo mię cieszy, że panią widzę. Przybywam z daleka w tym celu.

—              Czy tak, sir? W takim razie cieszy mię tak­że bardzo, widzieć pana, jakkolwiek pana nie znam.

6

Osobą, która odpowiedziała w ten sposób, była nie młoda już kobieta, wyglądająca przyjemnie i schludnie, niewielkiego wzrostu i dobrej tuszy, o cie­mnych, żywych oczach. Stała ona wśród swojego go­spodarstwa, i przypatrywała się kapitanowi z cieka­wym uśmiechem.

—              Ach, pan jesteś marynarzem! dodała natych­miast , składając dłonie — w takim razie witam pa­na serdecznie!

—              Dziękuję pani. Nie pojmuję, jakim sposobem ta sól morska wyłazi ze mnie, ale zdaje mi się, że każdy spostrzega ją natychmiast na moim kapeluszu i na kołnierzu. Tak, pani, jestem żeglarzem.

—              I tamten pan także, rzekła pani Raybrook.

—              To jest, moja pani — odpowiedział kapitan, spoglądając na swego towarzysza — zgadłaś pani o tyle, że bywa on na morzu, i o tyle jest maryna­rzem. Jest to mój szafarz, Tom Pęttifer; poświęcał on się z kolei wszystkim zawodom i handlom, jakie tylko są na świecie. Swojego czasu, byłby zakupił od pani wszystkie jej krzesła i stoły, gdyby były na sprzedaż, ale teraz jest szafarzem. Ja, nazywam się Jorgan, jestem właścicielem okrętów, i prowadzę sta­tki moje i mojego wspólnika, od lat dwudziestu pię­ciu. Nazywają mię zwykle kapitanem, ale jestem nim tyle, co pani.

—              Może pan zechce wejść do pokoju, i usiąść?

—              Właśnie to chciałem proponować pani. Proszę naprzód.

Co rzekłszy, kapitan polecił swojemu szafarzowi, ażeby uważał na sklep i wszedł za panią Raybroko do pokoiku ozdobionego mnóstwem kwiatów w wa- zonkach, i służącego jednocześnie za pokój bawialny i za biuro urzędu pocztowego wioski Steepways.

■— Otóż pani, rzekł kapitan, mało to panią ob­chodzić będzie, zkąd jestem rodem, chyba.... Ale w tej chwili, ktoś wszedł do pokoju, a kapitan spo-

strzegłszy go, zgiął się znowu we dwoje, klasnął dło- niami po nogach i zawołał:

—              A to szczególna! Otóż i on znowu! Jak~się masz ?

Był to ten sam rybak, który tak się podobał ka­pitanowi na dole, nad morzem. Na domiar, przyby­wał ze swoją narzeczoną, którą kapitan odkrył był, gdy zaglądała przez mur. Piękniejszej z pewnością nie oświecało słońce, jakkolwiek pilnie świeciło tego dnia. Gdy stanęła przed kapitanem, z różowemi u- steczkami rozwartemi nieco w skutek zdziwienia, z ciemnemi oczyma, dla tej samej przyczyny, szerzej niż zwykle otwartemi, i z oddechem nieco przyspie­szonym, może w skutek drapania się w górę, a może w skutek pewnych tajemniczych szamotań się za drzwiami, podczas których kapitan uważał, że twarz jej chwilowo zaćmioną była szerokiemi kresami kape­lusza marynarskiego — gdy tak stanęła, była do tego stopnia czarującą, że kapitan poczuł się do moralnego obowiązku zgiąć się jeszcze raz w dwoje, i jeszcze raz plasnąć dłoniami po udach. Ubrana była skromnie, u łona miała jakiś kwiatek jesienny, na głowie, za­miast kapelusza lub czepka, małą chusteczkę ułożoną w sposób używany w niektórych okolicach Anglji i Włoch. Jest to z pewnością najdawniejsza moda ubie­rania głowy, zaprowadzona bezpośrednio po zarzuce­niu figowych liści.

—              W moim kraju, zawołał kapitan, podając dziewczęciu krzesło tak zręcznie, że tuż obok niej musiał potem usiąść młody rybak — w moim kraju, powiedzianoby o piękności z Devonshire, że jest ona „pierwszej sorty!“ Otóż, mój młodzieńcze, ciągnął da­lej, przedstawiwszy się rybakowi — mówiłem właśnie twojej matce (do której jesteś bardzo podobnym) że mało na tem zależy, zkąd jestem rodem, chyba o tyle, że urodziłem się w kraju zapytań, w kraju, gdzie małe dzieci natychmiast po urodzeniu odzywają się

do matek: „Ne-u? Ile masz lat? I jakie mi dasz imię?“ To jest faktem. — Tu kapitan znowu uderzył się po nodze. — Owoż, to skonstatowawszy, pozwól, że się ciebie zapytam, czy nazywasz się Alfred?

—              Tak, panie, odrzekł rybak.

—              Nie jestem czarownikiem, mówił dalej kapi­tan, i nie myśl, że nim jestem, bo cię wkrótce wy- ■ prowadzę z błędu. Nie myśl także, że chociaż pocho­dzę z kraju owych cudownych dzieci, lubię pytać się dla pytania. Ktoś z twojej rodziny był na morzu?

—              Mój brat starszy, Hugon, odparł młody czło­wiek. Powiedział to głosem zmienionym i cichszym, i spoglądnął na matkę, która mimowoli podniosła ręce

i wpatrzyła się z niewymownem wzruszeniem w ob- % cego gościa.

—              Nie, na miłość Boga, nie myślcie nic podo­bnego — rzekł kapitan uroczyście. Nie przynoszę dobrych wiadomości o nim!

Nastąpiło milczenie, a matka obróciła się do ko­minka i zasłoniła sobie oczy rękami. Młody rybak wskazał na okno, a kapitan, idąc za jego wzrokiem, ujrzał młodą wdowę siedzącą opodal przy drugiem oknie, zajętą szyciem, z małem dzieckiem spiącem u jej łona. Milczenie trwało, póki kapitan nie zapytał Alfreda:

—              Jak dawno to się* wydarzyło?

—              Wyjechał on na ostatnią swoją podróż, będzie temu więcej niż trzy lata.

—              Okręt rozbił się, czy tak, i wszystko utonęło ?

—              Tak.

—              No, rzekł kapitan po chwili — oto ja siedzę tutaj, a ten sam koniec może i mnie czeka. ON trzy­ma morza w wydrążeniu Swojej dłoni. Każdy z nas musi zawadzić gdzieś i dać nurka. Pociechą naszą jest, żeśmy spełnili powinność. Założę się, że twój brat spełnił swoją!

—              Spełnił! odparł młody rybak. Jeżeli był kie­dy człowiek, wiernie pełniący- swoje obowiązki, był nim mój brat. Nie był on wcale człowiekiem nader bystrego umysłu, ale był wiernym, uczciwym i do­brym. Byliśmy synami niezamożnego wcale kupca w tycli stronach, ale ojciec nasz strzegł dobrego swoje­go imienia, jak gdyby był królem.

—              Piękna to rzecz, zważywszy zwłaszcza zwy­kłe usposobienie ludzi tego zawodu. Ale, przerwałem ci twoją mowę.

—              Brat mój wiedział, ' że ojciec zostawił nam dobre imię, ażebyśmy je przechowali nieskalanem.

—              Nie mógł wam zostawić lepszego legatu. Ale przerywam ci znowu.

—              Nie, bo nie mam nic więcej do powiedzenia. Wiemy, że Hugon strzegł swojego dobrego imienia w życiu i w śmierci. A teraz , dostało się ono znowu w moją opiekę. I oto wszystko.

—              Doskonale powiedziano ! Doskonale, młodzień­cze. Co się tyczy sposobu, w jaki twój brat zginął, dodał kapitan na stronie, być może, że mam niejakie wiadomości o tem, chociaż nie jestem tego pewnym. Czy nie moglibyśmy pomówić sam na sam z sobą?

Młody rybak wstał, ale w tej samej chwili by­stry wzrok kapitana odkrył, że dziewczyna zwróciła się była do okna, aby powitać wdowę skinieniem rę­ki, a ta w odpowiedzi podniosła w górę robotę, którą się zajmowała, z łagodnym uśmiechem.

—              Co też ona szyje ?

—              Co szyje Małgorzata, Kasiu ? zapytał młody człowiek, zawieruszywszy gdzieś jedno ramię — nie­wiadomo gdzie.

Kasia zarumieniła się tylko zamiast odpowiedzi,, a kapitan, gnąc się znowu w dwoje i uderzając się po nogach, powiedział:

—              W moim kraju, nazwanoby to ślubną suknią Fakt! Nazwanoby to tak, zapewniam was.

Ale zdaje się, że widok ten i w innem świetle przedstawił się kapitanowi, bo uśmiech jego zniknął i dodał łagodnie:

—              I jak to pięknie, moi drodzy, widzieć ją, bie­dną młodą osobę, z tą sierotą na kolanach, zajmują­cą się waszym domem i waszem szczęściem. Oby wasz związek pomyślniejszym był niż jej, i oby dla niej także był pociechą. I oby boskie słońce widziało was wszystkich razem, szczęśliwymi, gdy ja już prze­stanę orać ten wielki słony obszar, nigdy nie zasie­wany!

Kasia odpowiedziała bardzo serdecznie: Dziękuję panu, szczerze dziękuję! I z uprzejmą minką, posłała mu całusa, w którym przypadł oczywiście udział tak­że i młodemu rybakowi, w chwili gdy otwierał drzwi, prowadząc kapitana do swojego pokoju.

...