Korzystanie z portali społecznościowych przez młodzież.pdf

Korzystanie z portali społecznościowych

przez młodzież. Wyniki badania EU NET ADB

K ATARZYNA M AKARUK

Fundacja Dzieci Niczyje

Zdecydowana większość młodzieży w wieku 14–17 lat w Polsce posiada proﬁ l chociaż na jednym por-

talu i korzysta z niego codziennie. Portale społecznościowe są bardziej popularne wśród dziewczyn.

Dziewczyny częściej odwiedzają tego typu strony i spędzają na nich więcej czasu niż chłopcy, zarówno

w dni, kiedy są lekcje, jak i w dni wolne od zajęć szkolnych. Główne powody, dla których nastolatki ko-

rzystają z serwisów społecznościowych, to utrzymywanie kontaktu z innymi, nawiązywanie nowych

znajomości, odrabianie lekcji oraz bycie na bieżąco z różnego rodzaju informacjami. Osoby spędzające

na portalach społecznościowych co najmniej 2 godziny dziennie częściej pokonują za pomocą interne-

tu samotność (p<0,05) niż inni ich użytkownicy. Istnieje zależność między intensywnym użytkowa-

niem serwisów społecznościowych i różnymi problemami psychospołecznymi. Najsilniejszy związek

zachodzi w przypadku zachowań niedostosowanych oraz agresywnych. Ponadto osoby intensywnie

korzystające z portali społecznościowych częściej korzystają z internetu w sposób dysfunkcyjny.

S ŁOWA KLUCZOWE :

PORTALE SPOŁECZNOŚCIOWE , F ACEBOOK , DYSFUNKCYJNE KORZYSTANIE Z INTERNETU , PROBLEMY PSYCHOSPOŁECZNE ,

MŁODZIEŻ

1. Wstęp

P ortale społecznościowe to serwisy łą-

dejmowanych form aktywności internetowej

przez europejską młodzież w wieku 14–17

lat (Tsitsika i in., 2013). Badania przeprowa-

dzone w 2010 roku wśród nieco młodszych

respondentów (w wieku 9–16 lat) pokazały,

że 71% dzieci w Polsce posiadało swój proﬁ l

na jednym z portali społecznościowych (Li-

vingstone, Haddon, 2011).

Badania pokazują, że korzystanie z por-

tali społecznościowych (obok wielu zalet)

może mieć negatywny wpływ na ich użyt-

kowników. Chociaż czas spędzany w inter-

necie nie jest najlepszą miarą dysfunkcyjne-

go korzystania z tego medium, to wcześniej-

sze badania dowiodły, że istnieje związek

czące w sobie wiele funkcji. Umożliwia-

ją one utworzenie spersonalizowanego

konta, wysyłanie wiadomości, rozmawianie na

czacie, publikowanie zdjęć, muzyki, udostęp-

nianie innym różnego rodzaju informacji.

Zgodnie z danymi z Megapanelu PBI/

Gemius w grudniu 2012 roku w Polsce było

łącznie ponad 13 milionów użytkowników

Facebooka i ponad 8 milionów użytkowni-

ków portalu NK (dawniej Nasza Klasa). 40%

użytkowników portali społecznościowych

stanowiły osoby do 24. roku życia.

Według badań EU NET ADB portale spo-

łecznościowe to przestrzeń najczęściej po-

Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013)

KORZYSTANIE Z PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH PRZEZ MŁODZIEŻ. WYNIKI BADANIA EU NET ADB

między nadmiernym korzystaniem z porta-

li społecznościowych a dysfunkcyjnym ko-

rzystaniem z internetu (Potembska, 2011).

Konsekwencją spędzania czasu na porta-

lach społecznościowych może być także re-

zygnacja lub ograniczanie innych aktyw-

ności niezwiązanych z internetem. Badania

dowodzą również, że różnego rodzaju prob-

lemy w funkcjonowaniu psychospołecznym

u młodych ludzi, takie jak poczucie osamot-

nienia oraz depresja, mogą być związane

z nadmiernym korzystaniem z portali spo-

łecznościowych (Pantic i in., 2012; Lou, Yan,

2012). Z drugiej strony, problemy psychospo-

łeczne mogą stanowić przyczynę, dla której

jednostki wybierają chętniej komunikację

online niż kontakt twarzą w twarz, co z ko-

lei może skutkować nadużywaniem interne-

tu (Caplan, 2003).

Celem artykułu jest:

− charakterystyka użytkowników portali

społecznościowych,

− przedstawienie sposobu korzystania z por-

tali społecznościowych,

− określenie powodów odwiedzania porta-

li społecznościowych,

− określenie związku miedzy intensywnym

użytkowaniem portali a problemami psy-

chospołecznymi oraz nadużywaniem in-

ternetu wśród polskich nastolatków.

2. Metoda

Artykuł prezentuje wyniki części jakoś-

ciowej, jak i ilościowej badania EU NET ADB 1 .

W badaniach ilościowych użytkownicy por-

tali społecznościowych podzieleni zostali na

umiarkowanych i intensywnych. W tym celu

posłużono się kryterium czasu spędzanego na

portalach społecznościowych. Na podstawie

zmiennych określających czas spędzany na

portalach internetowych w dni szkolne oraz

dni wolne od zajęć utworzona została nowa

zmienna, określająca średni czas spędzany na

portalach społecznościowych dziennie. Inten-

sywni użytkownicy to tacy, którzy poświęca-

ją na korzystanie z portali co najmniej dwie

godziny dziennie, umiarkowani to ci, którym

portale społecznościowe zajmują mniej niż

2 godziny dziennie. Do pomiaru nadużywa-

nia internetu został zastosowany test IAT (In-

ternet Addiction Test) autorstwa Young, nato-

miast do pomiaru problemów psychospołecz-

nych kwestionariusz samooceny autorstwa

Achenbacha.

3. Wyniki

3.1. Przynależność do portali społecznościowych

Niemal 90% nastolatków w wieku 14–17

lat posiada przynajmniej jeden proﬁ l na por-

talu społecznościowym. Dziewczyny częściej

niż chłopcy są posiadaczkami takiego konta

(93,8% do 85,5%, p<0,01). Natomiast nie za-

obserwowano różnicy istotnej statystycznie

między nastolatkami w wieku 14–15 lat i 16–

17 lat. Posiadanie konta nie jest również za-

leżne od poziomu wykształcenia rodziców.

Polskie nastolatki zakładają konto najczęściej

na Facebooku (78,4%) i NK (74,8%). Serwisy

społecznościowe rzadziej wymieniane przez

młodzież to Twitter, Fotka, Grono, Photob-

log, Myspace i inne. Respondenci posiadają

więcej znajomych na NK (mediana=340) niż

na Facebooku (mediana=210). Więcej znajo-

1 Szczegółowe informacje dotyczące metodologii i procedury badawczej można znaleźć w osobnej nocie metodo-

logicznej badania EU NET ADB w bieżącym numerze kwartalnika, s. 7–11.

www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl

K ATARZYNA M AKARUK

mych na portalach społecznościowych po-

siadają średnio dziewczyny niż chłopcy.

Wyniki badania ilościowego potwierdza-

ją informacje udzielane przez nastolatków

w trakcie wywiadów pogłębionych. Wyra-

żali oni przekonanie, że wszyscy ich rówieś-

nicy mają konto na Facebooku. Na popular-

ność tego serwisu wskazuje przeświadczenie,

że posiadanie proﬁ lu („bycie na Facebooku”)

jest niejako dowodem istnienia danej osoby.

Historia jednej z respondentek ilustruje spo-

sób takiej weryﬁ kacji.

Np. mój kolega, który mieszka w Londynie,

powiedział, że ma dziewczynę i właśnie sie-

działam na Facebooku i chciałam, żeby po-

dał jej imię i nazwisko i jej nie było. On po-

wiedział, że nie ma Facebooka, a potem oka-

zało się, że nie istnieje. To jest taki przykład

na to, że jak nie ma się Facebooka, to tak jak-

by się nie istnieje (krótka pauza), ale nie ma

osoby, która nie ma, nie znam osoby, która

nie ma Facebooka. (dziewczyna, 15 lat)

Chociaż odsetek młodzieży posiadają-

cej proﬁ l na Facebooku jest niewiele więk-

szy od odsetka młodzieży posiadającej pro-

ﬁ l na NK, to respondenci wspominają o ten-

dencji do coraz rzadszego korzystania z NK

(oraz prawie zapomnianego już Grona) i za-

kładania konta na Facebooku. Uzasadnia-

li to ciekawszymi możliwościami jakie daje

Facebook. Przenoszenie się z jednego serwi-

su na drugi nastolatki określają często mia-

nem „migracji” bądź „przesiedlania się”. P r o -

ces ten zachodzi stopniowo — przez pewien

czas odwiedzają one oba portale, aż w końcu

zupełnie rezygnują z tego wcześniejszego.

PL06: W moim przypadku to było, że korzy-

stałem z Naszej Klasy, znudziło mi się (…).

No i założyłem Facebooka. Znaczy w sumie

miałem tam konto, ale tak zrobione ot tak

sobie bez żadnego korzystania z niego. No

i tak zacząłem korzystać. Potem zacząłem

przeglądać możliwości tam. Zdjęcia jakieś

gry, portale, podstrony no i w końcu się

przesiedliłem. (chłopiec, 15 lat)

PL07: W sumie nie pamiętam, jak do-

kładnie to było, ale w pewnym momen-

cie usłyszałam o Facebooku i weszłam, no

i stwierdziłam że tam tyle jest fajniejszych

rzeczy niż na Gronie. Przez jakiś czas było

takie wahanie: Grono–Facebook, Face-

book–Grono. A w końcu się przełożyłam

na Facebooka. (dziewczyna 15 lat)

Z wywiadów wynika także, że młodzi ludzie

są gotowi na przeniesienie się na kolejny por-

tal, jeśli będzie on bardziej atrakcyjny, od tych

istniejących dotychczas, oraz jeśli ich pozostali

znajomi również założą na nim swoje konta.

PL18: Facebook no to jest chyba jest jakąś

taką lepszą wersją szczerze mówiąc Na-

szej Klasy i więcej osób ją ma, ale sądzę, że

za jakiś czas znowu będzie jakiś nowy por-

tal i pewnie z Facebooka się przerzucimy

na nowy portal. (dziewczyna, 15 lat)

3.2. Czas spędzany na portalach

Jak pokazuje wykres 1, większość nasto-

latków (65,8%) zagląda na portale społecz-

nościowe codziennie lub prawie codzien-

nie. Częściej robią to dziewczyny (76,7% do

53,7%, p<0,01). Portale społecznościowe są

szczególnie chętnie odwiedzane przez mło-

de osoby w dni, kiedy nie ma lekcji. Wy-

kres 2 prezentuje odsetek osób spędzających

na portalach społecznościowych co najmniej

dwie godziny w dni, kiedy są lekcje i w dni

wolne od zajęć szkolnych. Portale społecz-

nościowe pochłaniają więcej czasu dziew-

czynom niż chłopcom, i wtedy, gdy są lekcje,

i wtedy, gdy ich nie ma (p<0,01). Nastolat-

ki, których rodzice mają wykształcenie pod-

stawowe lub średnie spędzają istotnie wię-

cej czasu na portalach w dni wolne od zajęć

(p<0,05). Nie zaobserwowano różnic istot-

nych statystycznie między młodszą i starszą

grupą respondentów.

Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013)

KORZYSTANIE Z PORTALI SPOŁECZNOŚCIOWYCH PRZEZ MŁODZIEŻ. WYNIKI BADANIA EU NET ADB

Wykres 1. Częstość korzystania z portali społecznościowych, według płci, wieku oraz wykształcenia ro-

dziców (w proc.).

Dzi ewczyny

76,7

10,0

4,9

3,3

5,0

Chłopcy

53,7

16,7

7,1

8,3

14,2

14–15 lat

64,4

13,5

6,5

5,8

9,7

16–17 lat

69,6

12,1

4,4

5,4

8,5

Podstawowe/średnie

67,5

11,7

6,0

5,7

9,1

Wyższe

63,5

15,1

6,5

4,8

10,1

Ogół

65,8

13,2

6,0

5,7

9,4

20%

40%

60%

80%

100%

Prawie codziennie

Przynajmniej raz w tygodniu

Raz lub dwa razy w miesiącu

Parę razy w roku

Nigdy

Źródło: EU NET ADB, opracowanie własne.

Wykres 2. Osoby korzystające z portali społecznościowych co najmniej 2 godziny dziennie.

63,3

Dzi ewczyny

35,6

41,5

Chłopcy

27,8

52,5

14–15 lat

31,0

55,5

16–17 lat

34,8

55,9

Pods ta wowe/średnie

33,2

50,3

Wyższe

28,8

53,3

Ogół

32,0

20% 40% 60% 80% 100%

dzień,kiedysą lekcje

dzień, kiedy nie ma lekcji

Źródło: EU NET ADB, opracowanie własne.

Podczas wywiadów jakościowych nie-

jednokrotnie padło stwierdzenie, że Fa-

cebook to nieodłączny element każde-

go dnia. Niektórzy opowiadali, że jedną

z pierwszych czynności, jakie wykonują tuż

po przebudzeniu to włączenie Facebooka.

Można powiedzieć, że towarzyszy on na-

stolatkom przy różnych czynnościach, któ-

re wykonują w ciągu dnia, takim jak jedze-

nie, odrabianie lekcji, podróż do szkoły, r o -

bienie zakupów.

PL16: Nie ma dnia, żebym nie włączyła Fa-

cebooka. Facebook jest cały czas włączony,

czy jak odrabiam lekcje, nawet jak jem śnia-

danie, jem obiad to mam włączony Facebo-

ok. (…) Jak wracam ze szkoły, to pierwsze co,

to telewizor trzeba włączyć i znowu spraw-

dzam Facebooka. (dziewczyna, 15 lat)

www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl

K ATARZYNA M AKARUK

3.3. Powody korzystania z portali społecznościowych

Popularność portali społecznościowych

wynika niewątpliwie z wielu udogodnień

i różnorodnych opcji, jakich dostarczają.

Analizując wypowiedzi respondentów, moż-

na wnioskować, że jego atrakcyjność zwią-

zana jest zarówno z możliwością komuni-

kowania się z innymi, jak i bycia na bieżąco

z różnego rodzaju informacjami.

Młodzi internauci odwiedzają portale

społecznościowe z ciekawości. Twierdzą, że

tam zawsze dzieje się coś dla nich interesują-

cego. Jedna z respondentek opisuje napięcie

z jakim czeka na nowe informacje o swoich

znajomych.

PL18: Taką ciekawość, tajemniczość, bo

po prostu tam jest coś takie pociągające-

go, że też może się coś stało, że ktoś może

nie wiem jest z kimś w związku, jakieś ta-

kie różne rzeczy, które nas ciekawią, bo to

jest dotyczące naszych znajomych, więc to

jest takie po prostu napięcie niekiedy na-

wet i taka ciekawość szczerze mówiąc, ta-

kie zafascynowanie. (dziewczyna, 15 lat)

Nastolatki, nawet gdy są zajęte w danym

momencie inną aktywnością, co jakiś czas

sprawdzają, czy na Facebooku nie nastąpi-

ła zmiana czyjegoś status, nie pojawiły się

nowe zdjęcia, muzyka albo wiadomość.

PL03: Ja wiem... No generalnie jest Face-

book otworzony na zakładce, gry otwo-

rzone na zakładkach, a tak to siedzę ja

wiem, na tych „zabijaczach czasu”. Co pięć

minut sprawdzić, czy się nie zmienił sta-

tus czyjś na Facebooku i potem powrót do

tych stron właśnie. (chłopiec, 16 lat)

Utrzymywanie kontaktu to bardzo waż-

ny powód, dla którego nastolatki odwiedza-

ją portale społecznościowe. Osoby, z którymi

komunikują się poprzez tego typu serwisy to

zarówno koledzy i koleżanki ze szkoły, jak i te

osoby, z którymi nie spotykają się na co dzień.

PL09: No tak, że właściwie po to tam

wchodzę, żeby z innymi utrzymywać kon-

takt. (dziewczyna, 15 lat)

Respondenci twierdzą, że używają Fa-

cebooka czy NK do codziennego porozu-

miewania się z osobami ze szkoły, p on ie -

waż podczas przerw miedzy lekcjami nie

zawsze znajdują na to czas. W szkole ustala-

ją się, że pewne tematy omówią po lekcjach

online.

PL13: (długa pauza) No teraz właśnie

słyszę często, jak ktoś, coś, ten... Czy do

mnie nawet, jak kolega coś mówi do mnie

w szkole, to: „Napisz mi na Facebooku, co

chcesz.” Czy coś. (chłopiec, 15 lat)

Respondenci są zdania, że portale spo-

łecznościowe ułatwiają im także poznawa-

nie nowych osób. Nie dotyczy to jednak wy-

łącznie osób, których nigdy do tej pory nie

spotkały, a le t a kże osób znanych nastolat-

kom z widzenia: z korytarza szkolnego lub

osób będących znajomymi znajomych. Mło-

dzi ludzie przyznają, że napisanie do kogoś

wiadomości na portalu społecznościowym

jest dużo łatwiejsze niż nawiązanie relacji

poza internetem. Facebook czy NK poma-

gają przełamać pierwsze lody z tymi, z któ-

rymi wcześniej nie było okazji porozmawiać

twarzą w twarz. Pretekstem do nawiązania

kontaktu mogą być wspólne zainteresowa-

nia czy też uzyskanie porady w sprawie nad-

chodzącego sprawdzianu.

PL18: Przykładowo np. na Facebooku ktoś

napisze do mnie, czy się o coś zapyta, czy

ja do kogoś napiszę nawet z innej klasy, czy

miał z czegoś sprawdzian i czy był trudny.

To jest nawet takie niby głupie jakieś py-

tanie, ale jakoś tak się później rozwija ta

znajomość i jest łatwiej po prostu. (dziew-

czyna, 15 lat)

Dzięki specjalnym grupom utworzonym

na serwisach społecznościowych młodzieży

łatwiej jest się porozumieć z kolegami i ko-

leżankami z klasy w sprawach związanych

z nauką i odrabianiem lekcji. Jedna z respon-

dentek przyznaje, że odrabia lekcje, pozosta-

jąc w kontakcie z innymi uczniami.

Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: