Psychologia osobowosci - podsumowanie.doc

Psychologia Osobowości – opracowanie wykładów

Wykład 1

Definicje osobowości:

·         Persona = osobowość – persona to maska nakładana przez starożytnych aktorów. Jako maska sugeruje udawanie cech odmiennych od prawdziwych

·         Persona bez konotacji wskazujących na iluzję zaczęła wskazywać na jawne i prawdziwe cechy osoby

·         Wewnętrzne słabiej okazywane oraz ukryte cechy psychiczne jednostki

Współczesne definicje osobowości:

·         Założony wzorzec głęboko zakorzenionych cech psychicznych

·         Wzorzec przejawiający się niemal automatycznie w niemal każdej sferze funkcjonowania psychologicznego

·         Wzorzec cech występujących w całym złożonym układzie jednostki

o        Zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych

o        Zespół warunków wewnętrznych wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do otoczenia

o        Zespół psychologicznych mechanizmów: np. tożsamość, mentalność, potrzeby, postawy, inteligencja, uznawane wartości, które powodują, że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego zachowania są zorganizowane i względnie stałe

Cecha osobowości a kryteria diagnozowania

·         Cecha – trwały wzorzec zachowania przejawiany niezależnie od chwili w wielu różnych sytuacjach

·         Kryteria diagnozowania – zdefiniowane cechy, do których odwołują się klinicyści w opisie danej osoby. Listy cech, które muszą występować, aby można było postawić określoną diagnozę.

Norma a patologia

·         Nie można całkowicie odróżnić normy od patologii

·         Kryteria diagnostyczne to konstrukty społeczne

·         Definicje patologii, czy zaburzenia obciążone są z konieczności wartościowaniem

·         Normalność to pojęcie definiowane społecznie i kulturowo

o        Normalność - Zdolność do niezależnego, kompetentnego funkcjonowania, kierunkowanego na uzyskiwanie poczucia osobistego zadowolenia i poczucia satysfakcji;

Realistyczny obraz siebie:

Funkcjonują jednocześnie w nas dwa obrazy - "ja realny" i "ja idealny" . Im większa jest rozbieżność między nimi, tym wyższy jest w nas poziom neurotyzmu (skłonności do reakcji nerwicowych). Potrzebna jest konstrukcja "lustra duszy" – byśmy zobaczyli odbicie własnego wnętrza.

Kompetencje poznawczo – motywacyjne => poczucie rzeczywistości.

Stąpanie po ziemi jest w tym przypadku równoznaczne stwierdzeniu, że nie jestem w stanie zrobić wszystkiego najlepiej, że mam prawo popełniać błędy, na których się będę uczył/a. Jest to również stawianie realistycznych celów.

Kompetencje emocjonalne => Dojrzałość emocjonalna.

·         Świadomość własnych emocji - np. wytłumaczenie sobie negatywnych relacji do konkretnej osoby;

·         Czytelność własnych emocji -  ujawnianie ich, i komunikowanie sobie i innym w społecznie akceptowany sposób;

·         Kontrola własnych emocji i umiejętność złożonej ich regulacji

Kompetencje społeczne

·         Umiejętność wchodzenia w dojrzałe związki emocjonalne - empatia i asertywność

·         Przewidywalność w istotnie ważnych zachowaniach (przewidywalność reakcji swoich i innych)

·         Otwartość w relacjach

·         Względnie stały ale nie sztywny system wartości

Wykład 2

Zaburzenia osobowości

Stan psychiczny, w którym następuje częściowa dezintegracja psychiki, rozchwianie emocjonalne, szybkie gwałtowne zmiany osobowości;

Efekt niedopasowania potrzeb, sposobu ich zaspokajania i sposobu realizacji zadań jednostki na danym etapie życia do wymogów społecznych czyli aktywności własnej do wymagań społecznych i kulturowych obowiązujących w środowisku jednostki. (ICD10)

Objawy zaburzeń osobowości:

·         Znacząco dysharmonijne postawy lub zachowania, wyrażające się w takich obszarach życia psychicznego jak: afektywność, kontrola zachowań impulsywnych, style myślenia lub przeżywania, relacje z innymi osobami;

·         Wzorce zachowań trwają przez długi okres i nie są ograniczone do zaostrzenia innego zaburzenia psychicznego;

·         Wzorce zachowań utrudniają funkcjonowanie oraz relacje z innymi osobami

·         Zaburzenia osobowości rozpoczynają się w okresie dzieciństwa lub adolescencji i trwają w okresie dorosłości;

·         Subiektywne uczucie dyskomfortu w przebiegu zaburzeń osobowości pojawia się zwykle w późniejszym okresie jej trwania;

·         Zaburzenia te prowadzą zwykle do gorszego funkcjonowania społecznego lub zawodowego

Definicje zaburzenia wg DSM IV

Klinicznie znaczący syndrom bądź wzorzec behawioralny lub psychologiczny, który obserwujemy u danej jednostki i który ma związek z odczuwanym w danym momencie cierpieniem (bolesnym symptomem), upośledzeniem (zakłóceniem w jednej lub kilku sferach), znacznie zwiększonym ryzykiem poniesienia śmierci, odczuwania bólu, ograniczenia swobody działania.

Przejaw behawioralnej, psychologicznej lub biologicznej dysfunkcji występującej u danej osoby.

Grupy zaburzeń osobowości według DSM IV

• GRUPA A

„Homo homin lupus est” (człowiek człowiekowi wilkiem) - brak bliskich związków z innymi, emocjonalny chłód, tendencje do nietypowego postrzegania rzeczywistości (Osobowość paranoiczna, Osobowość schizoidalna, Osobowość schizotypowa).

Osobowość paranoiczna (paranoidalna)

·         wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie

·         tendencja do przeżywania długotrwale przykrości

·         podejrzliwość, ujmowanie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub pogardliwych

·         sztywne poczucie własnych praw

·         podejrzenia dotyczące wierności

·         przecenianie własnego znaczenia

·         pochłonięcie wyjaśnieniami wydarzeń 

Osobowość schizoidalna

·         brak lub znikome działania służące przyjemności

·         chłód emocjonalny

·         ograniczona zdolność wyrażania emocji wobec innych

·         brak zainteresowania pochwałami i krytyką

·         brak zainteresowania doświadczeniami seksualnymi

·         preferencja samotnictwa

·         pochłonięcie introspekcją

·         brak bliskich związków

·         niewrażliwość wobec norm społecznych

Osobowość schizotypowa

·         poczucie, że jest się przedmiotem szczególnej uwagi

·         dziwne wierzenia lub myślenie magiczne, które wpływają na zachowanie i są niezgodne z normami danej kultury

·         ograniczona zdolność do zawierania bliskich znajomości i utrzymywania związków z innymi,

·         niekonsekwentne i nielogiczne zachowania, myślenie oraz mowa; częste gubienie wątku i kwieciste wypowiedzi

·         podejrzliwość lub paranoidalne poglądy (np. spiskowa teoria)

·         niewłaściwy afekt lub ograniczony afekt

·         zachowanie lub wygląd, które są dziwne, ekscentryczne

·         brak bliskich przyjaciół innych niż krewni pierwszego stopnia

·         nadmierny lęk społeczny, który nie znika wraz z zacieśnianiem znajomości, doszukiwanie się we wszystkim ataku na siebie

• GRUPA B

„Carpe diem” (chwytaj dzień) – duża intensywność emocji, niski próg tolerancji frustracji, intensywne, burzliwe związki z innymi

(Osobowość histrioniczna, Osobowość dyssocjalna (antyspołeczna), Osobowość z pogranicza: typ Borderline; typ impulsywny, Osobowość chwiejna emocjonalnie (narcystyczna))

Osobowość histrioniczna

·         teatralność

·         sugestywność

·         płytka uczuciowość

·         poszukiwanie docenienia (bycie w centrum)

·         niestosowna uwodzicielskość

·         koncentracja na atrakcyjności fizycznej

Osobowość dyssocjalna

·         nieliczenie się z uczuciami innych

·         lekceważenie norm

·         niemożność utrzymania związków

·         niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania agresji

·         niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się (kary)

·         skłonność do obwiniania innych

Typ Borderline

·         zaburzony obraz siebie

·         uczucie pustki

·         intensywne związki

·         lęk przed porzuceniem

·         samouszkodzenia

Typ impulsywny

·         niestabilność emocjonalna

·         brak kontroli działań impulsywnych

·         wybuchy gwałtownych zachowań

Osobowość narcystyczna

·         pretensjonalne poczucie własnego znaczenia

·         wiara, że jest się kimś „szczególnym” oraz wyjątkowym i że można być w pełni zrozumianym tylko przez innych „szczególnych” ludzi

·         przekonanie, że powinno się zadawać jedynie z ludźmi czy instytucjami o szczególnym bądź wysokim statusie

·         poczucie wyjątkowych uprawnień czyli wygórowane oczekiwania co do szczególnie przychylnego traktowania

·         eksploatowanie innych, czyli wykorzystywanie ich do osiągnięcia swych celów

·         brak empatii: niechęć do honorowania lub utożsamiania się z uczuciami i potrzebami innych

·         częsta zazdrość o innych lub przekonanie, że inni są zazdrośni o nas lub zazdroszczą nam

•  GRUPA C

„Dubito ergo sum” (wątpię więc jestem) - lękliwość, unikanie sytuacji dyskomfortowych, wycofywanie się z relacji przy dużej potrzebie bliskości innych osób (Osobowość anankastyczna, Osobowość unikająca, Osobowość zależna).

 ...