SKRYPT psych osobowosci.doc

1.WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

1. Definiowanie osobowości i odróżnianie od pojęć pokrewnych (charakter, temperament)
2. Historia psychologii osobowości i jej miejsce wśród innych nauk i innych dziedzin psychologii
3. Podstawowe pytania i główne kontrowersje psychologii osobowości
4. Sposoby naukowego poznawania osobowości

ad 1. Definiowanie osobowości i odróżnianie od pojęć pokrewnych (charakter, temperament)

Gordon Allport
osobowość - „dynamiczna organizacja wewnątrz jednostki tych psychofizycznych systemów, które determinują unikalne przystosowanie do środowiska”
definicja zwraca uwagę na:
-wewnętrzną organizację, która jest zmienna
-odniesienie do psychofizycznych systemów
-funkcja: unikalne przystosowanie do środowiska (adaptacja)
-neurofizjologiczne podłoże osobowości

Pervin
osobowość – „złożona całość myśli, emocji, zachowań nadająca kierunek i wzorzec (spójność) życiu człowieka. Podobnie jak ciało osobowość składa się ze struktur, jak i procesów, i odzwierciedla działanie tyleż natury (geny) co środowiska. Pojęcie osobowości obejmuje również czasowy aspekt funkcjonowania człowieka, osobowość zawiera również wspomnienia z przeszłości, reprezentacje mentalne teraźniejszości oraz wyobrażenia i oczekiwania co do przyszłości.”
akcent pada na:
-integrującą funkcję osobowości
-nauka o osobowości to koncentracja na osobie

Larsen, Buss
osobowość - „zespół wzajemnie powiązanych, względnie trwałych cech i mechanizmów wewnątrz jednostki, które wpływają na jej interakcje i przystosowanie do środowiska fizycznego, społecznego i intrapsychicznego”
akcent pada na:
-współzależność cech i mechanizmów psychicznych
-interakcje między osobą a środowiskiem
-adaptację jako centralną funkcje osobowość
-szeroką koncepcję przystosowania

Temperament – względnie stałe cechy osobowości, występujące u człowieka od wczesnego dzieciństwa i mające swoje odpowiedniki w świecie zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy neurobiochemiczne, temperament podlega powolnym zmianom spowodowanym procesem dojrzewania oraz indywidualnie specyficznym oddziaływaniem między genotypem a środowiskiem.

Charakter - cechy psychofizyczne wypracowane na drodze doświadczeń na bazie temperamentu; to zespół pozytywnych, trwałych, zdobytych dyspozycji psychicznych.

ad 2.Historia psychologii osobowości i jej miejsce wśród innych nauk i innych dziedzin psychologii
Nauka o osobowości ma charakter teorii całościowej i integrującej. Traktuje bowiem o spójności myśli, uczuć i zachować człowieka, ujawniającej się w różnych sytuacjach i podlegającej określonym zmianom na przestrzeni czasu.
Przedmiotem nauki o osobowości jest jednostka ludzka, a mówiąc ściślej – fenomen integracji i koordynacji różnych procesów psychicznych i dyspozycji obejmujących cechy temperamentu, osobowości, uzdolnienia, relacje interpersonalne i system Ja. Głównym celem jest cel poznawczy ale również praktyczne: przewidywanie zachowań, określania predyspozycji, wspieranie i stymulowanie rozwoju osobowości, zapobieganie patologii.Wg Perwina w zakres psychologii osobowości wchodzi opis i wyjaśnianie struktury osobowości, jej dynamiki ujawniającej się w zmienności i stałości zachowania oraz rozwoju obrazowanego zmianami w przestrzeni.
Nauka o osobowości czerpie z dziedzin, w których przedmiotem poznania jest człowiek – biologii, fizjologii, medycyny, neuronauk a także socjologii, pedagogiki, filozofii.

Psychologia osobowości powstał w latach 30. z połączenia europejskiej psychologii charakteru i amerykańskiej różnic indywidualnych. W 1932r powstało pismo Character and Personality (Journal of Personality).
Europejskie korzenie psych. osobowości sięgają prac Wundta, Freuda, Galtona, Sterna, Pawłowa.
W 1937 Allport wydaje książkę Personality: A Psychological Interpretation, uznaną za pierwszy podręcznik psych. osobowości.
Do rozwoju psych. osobowości była rewolucja kognitywna oraz krytyka Mischela wymierzona w wartość typowych sposobów badania osobowości i koncepcję cechy.

Ad 3.Podstawowe pytania i główne kontrowersje psychologii osobowości
-”Czy motywacja ma charakter świadomy czy nieświadomy?”
-”Co kształtuje osobowość: natura czy wychowanie?”
-”Co decyduje o zachowaniu: osoba czy sytuacja?”
-”Co decyduje o kierunku aktywności: instynkt czy aktywność podmiotu?”

ad 4.Sposoby naukowego poznawania osobowości Rodzaje badań:

2.KLASYCZNA TEORIA PSYCHOANALITYCZNA S. FREUDA:

PSYCHOANALIZA - S. Freud (1856-1939)

I. Historia rozwoju naukowego Freuda(życiorys skopiowany ze skryptu)

Uwarunkowania historyczne i socjokulturowe teorii Freuda.

Synteza romantyzmu i racjonalizmu w stylu pracy i formacji intelektualnej

              stąd koncepcja dojrzałości = zdolność do miłości i do pracy

              i zaangażowanie w pracę naukową, która miała doprowadzić do poprawy świata

Matka Amalia - miłość do matki

Ojciec Jakub - handlarz bawełną - ambiwalencja uczuć --> kompleks Edypa

Mentor: Ernst Brucke - patofizjolog,od niego Freud nauczył się myślenia przyczynowo- skutkowego i mechanistycznego, które potem przeniósł na  sferę psychiki

Jean Martin Charcot (wykłady w Paryżu) - leczenie histerii przy pomocy hipnozy

Współpraca: lekarz Josef Breuer - mentor i współpracownik, razem wydawali Studia nad histerią 1893-95

Przyjaciel: Wilhelm Fliess - laryngolog, listy, powiernik

1890-1900, autoanaliza, okres względnej izolacji i twórczej pracy --> odkrycia

Po 1900 - dużo pisze, zakłada Towarzystwo Psychonalityczne

Choroba - rak jamy ustnej, chroniczny ból, operacje; śmierć: IX 1939

I Wczesne poglądy:

Zasada zachowania energii (psychicznej)

Hipoteza uwiedzenia- zaburzenia psychiczne o charakterze konwulsyjnym występują u osób wobec których , któreś z rodziców dopuściło się jakiejś formy nadużyć w sferze seksualnej ,a te doświadczenia erotyczne  w kontakcie z rodzicami zostały wyparte z pamięci; u podstaw każdej nerwicy histerycznej leży jakieś uwiedzenie rzeczywiste.

II Trzy główne dogmaty psychoanalizy:

1.      Determinizm- każde nasze zachowanie ma jakieś przyczyny- nie ma zachowań przypadkowych. Wszelkie zachowania i przeżycia zdeterminowane są siłami, nad którymi człowiek nie ma kontroli. Ostateczną przyczyną każdej aktywności jest popęd. Popędy stanowią główne czynniki motywacyjne- wyobrażenia psychiczne zostają naładowane energią popędową- kateksja.                                                                                   

Człowiek funkcjonuje jak mechanizm- energia biologiczna powoduje wzrost pobudzenia, odczuwany jako pragnienie, a celem określonej aktywności jest redukcja napięcia, przynosząca ulgę.  Wzrost napięcia jest nieprzyjemny, a jego uwolnienie- przyjemne, dlatego człowiek dąży przyjemności i unikania przykrości.

Początkowo Freud przyjmował istnienie jednego popędu seksualnego z energia libido, z czasem przyjął, że oprócz instynktu życia istnienie instynkt śmierci- tanatos, którego wyrazem zewnętrznym może być agresja.

Libido funkcjonuje wg zasady zachowania energii- zainwestowanie energii w jakieś działanie zmniejsza energie możliwą do zainwestowania w inną aktywność.

2.     Konflikt

Pomiędzy popędami rodzi się nieuchronny konflikt. Każda forma aktywności psychicznej i fizycznej jest wynikiem konfliktu, ścierania się antagonistycznych sił i pragnień.

Rodzaje konfliktu:

Ø      między popędami- kochać i niszczyć, żyć i ginąć

Ø      między id a superego- popędowe pragnienia, wymagania kultury- jednostka chce dać wyraz swoim erotycznym i agresywnym popędom i jednocześnie nie chce przekroczyć norm i zakazów etycznych, moralnych- najbardziej obciążający konflikt

Ø      między ego a rzeczywistością- zaspokojenie potrzeb, a życie zgodnie z otoczeniem społecznym

W rezultacie pojawia się lek. Pierwotnie jest skutkiem libido, później staje się sygnałem zagrożenia, konfliktu między jednostką, a światem zewnętrznym.

Rodzaje lęku:

Ø     Lęk realistyczny -przed zagrożeniem tkwiącym w środowisku, np. przed agresywnym zwierzęciem czy egzaminemJ

Ø     Lęk neurotyczny - wynika z konfliktu między popędami a samokontrolą, wyraża obawę przed nieopanowaniem impulsów id i niekontrolowanym uwolnieniem energii popędowej

Ø     Lęk moralny - przed karą od wewnątrz- ze strony superego, w przypadku gratyfikacji instynktu- impulsy id wymkną się spod kontroli, inaczej lęk przed skutkami niemoralnych zachowań

3.     Nieświadomość-zgromadzone są tutaj te treści psychiczne, których nie można sobie uświadomić bezpośrednio, mimo podejmowanych w tym celu prób.

Mieszczą się w niej wyparte wyobrażenia z wczesnego, przedwerbalnego okresu życia , wyparte wspomnienia i uczucia, seksualne i agresywne pragnienia, zakazy i nakazy przejęte od otoczenia na drodze introjekcji itp.

              III Topograficzny model ludzkiego funkcjonowania (słynny rysunek góry lodowej):

- świadomość - możemy zwerbalizować i logicznie o tym mówić

- podświadomość - nie jesteśmy tego aktualnie świadomi, ale możemy to przywołać

- nieświadomość - tego nie możemy przywołać, zawiera elementy aktywnie wypierane

              IV. Strukturalny model osobowości: Id, ego, superego

Id - całkowicie nieświadome;

              zasada przyjemności- wynika z redukowania napięcia poprzez popędowe, impulsywne zachowanie.

Instynkt seksualny - libido

Instynkt śmierci - tanatos (agresja)

Ego - wyłania się z id; czerpie energię z id; uzgadnia żądania id z wymaganiami świata

zasada rzeczywistości-  umożliwia odroczenie gratyfikacji popędu, aż do momentu, gdy okroczności będą sprzyjające

              Ego jest częściowo świadome --> podejmowanie rozważnych decyzji

              Nieuświadomiona część ego --> mechanizmy obronne

Mechanizm obronny to nieświadoma strategia ego, która zniekształca rzeczywistość celem zmniejszenia lęku.

Superego - powstaje w wyniku kompleksu Edypa; zinternalizowania reprezentacja norm i wartości nabytych przez identyfikację z rodzicami

Id: Tak, zrób to teraz  <------->  Superego: Nie, nigdy, nie wolno

Znaczna część superego jest nieświadoma. Funkcje superego:

1) pohamować impulsy id, szczególnie seksualne i agresywne,

2) nakłonić ego wzięcia pod uwagę celów moralnych,

3) osiągnięcie perfekcji.

Podsystemy superego: sumienie i ego idealne.

              sumienie -  głos restrykcyjny, kieruje się zasadą: nie powinieneś/ aś i dotyczy głównie celów 1 i 2.

              ego idealne – ma charakter prospektywny, kieruje się zasadą ;powinieneś /aś i zaangażowane jest w cele 2 i 3.

V. Teoria popędów

Przez popęd rozumiał Freud przyrodzoną indywiduum ludzkiemu, wewnątrzpsychiczną, samoreprodukującą się potrzebę podstawową. Z pojęciem popędu związane są pojęcia: źródła, celu, siły i przedmiotu popędu:

·         źródłem popędu seksualnego (libido) są strefy erogenne, tzn. te sfery fizjologiczne, w których powstaje bodziec przezywany na płaszczyźnie psychicznej;

·         siłę stanowi imperatywna jakość ...