- 64 -
Psychologia społeczna (dr J. Śliwak)
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
Definicje psychologii społecznej:
- każda mówi o sytuacji społecznej;
- wpływ (oddziaływanie) sytuacji społecznej na jednostkę.
Różnice w definicjach wypływają z różnego rozumienia sytuacji społecznej.
G. Allport - Psychologia społeczna bada wpływ obecności ludzi na procesy psychiczne i zachowanie się jednostki. Psychologia społeczna stara się wyjaśnić, przewidzieć (zrozumieć) w jaki sposób procesy psychiczne (spostrzeganie, uczucia..) zmieniają się w procesach społecznych.
Sytuacja społeczna: to jest obecność innych ludzi, ich bezpośrednie ale i symboliczne interakcje. Sam fakt wyobrażenia sobie przez jednostkę pojawienia się innych ludzi powstaje w sensie psychologicznym sytuacja społeczna.
Leonard Berkowitz - ujmuje definicję psychologii społecznej w koncepcji behawiorystycznej. Psychologia społeczna to koncentracja się na poznaniu reakcji na bodźce o charakterze społecznym.
Sytuacja społeczna: to:
* aktywność innych ludzi;
* wytwory pracy ludzi;
* symbole o charakterze społecznym;
* obecność innych ludzi.
Stanisław Mika - Psychologia społeczna zajmuje się badaniem procesów psychicznych i zachowaniem się ludzi znajdujących się w sytuacji społecznej. (Jest to odniesienie do psychologii poznawczej).
Sytuacja społeczna:
* mówi o bezpośrednim i pośrednim interakcji ludzi (patrz - tak jak Allport);
* dokonuje klasyfikacji w której występują ludzie (bezpośrednie);
1) występowanie jednostek jako konkretnych indywiduum (np. stosunek nauczyciela do konkretnego ucznia);
2) inni ludzie jako członkowie grupy;
3) inni ludzie jako członkowie dużej zbiorowości;
4) inni ludzie jako elementy instytucji;
5) inni ludzie jako członkowie większej społeczności
* pośrednie interakcje: - materialne i niematerialne produkty działania (mowa, obyczaje)
Eliot Aronson - Przedmiotem psychologii społecznej jest wpływ społeczny zachodzący w sytuacjach socjopsychologicznych. Psychologia społeczna interesuje się tym jak jedni ludzie wpływają na innych ludzi.
Sytuacja społeczna: to każda interakcja ludzi. Autor kładzie nacisk na sam fakt wpływu 1 osoby na 2 (wpływ między żyjącymi osobami).
Psychologia społeczna wywodzi się z :
- psychologii ogólnej;
- socjologii.
Psychologia społeczna a psychologia ogólna - Krech {Krecz}i Krutchfield {Kreczfild} twierdzą, że psychologia ogólna jest tożsama z psychologią społeczną. Skoro psychologia. społ. bada wszelkie aspekty ludzkiego zachowania w społeczności, a człowiek nie istnieje poza społecznością, to możemy przyjąć, że prawa psychologii. społ. są takie same jak psychologii. ogólnej.
Jest to jednak pogląd skrajny. Słuszność tego wywodu jest tylko pozorna. Nie ma bowiem ludzi żyjących poza społecznością, ale też jest prawdą, że człowiek jest istotą społeczną ale również jest prawdą, że jest istotą biologiczną (stąd wynikają pewne zachowania). Mamy więc prawo zakładać, że zachowanie i procesy psychiczne wyznaczane są procesami biologicznymi. Zatem psychologia. ogólna badając zachowanie osób powinna abstrahować (o ile jest to możliwe) od społecznego kontekstu, a powinna koncentrować się na biologicznym funkcjonowaniu człowieka. Psychologia ogólna bada mechanizmy intrapersonalne a psychologia. społeczna interpersonalne. Psychologia społeczna przyjmuje z psychologii. ogólnej koncepcje człowieka, bierze również niektóre techniki badawcze.
Problemy psychologii społecznej i psychologii. ogólnej są rozdzielne, a w pewnych aspektach teren badawczy krzyżuje się .
Psychologia społeczna a socjologia - Socjologia zainteresowana jest w badaniu struktur i grup, a psychologia. społeczna koncentruje się na jednostce. Celem jest to co myśli jednostka? Jakie są relacje względem jednostki?
Analizowanie postaw uprzedzeń rasowych:
Socjologia - różnica między klasami społecznymi;
Psychologia. społeczna - jak postawa uprzedzenia rozwijała się u jednostki, jakie cechy osobowe mogą decydować o uprzedzeniu, jaka hierarchia wartości wpływa na uprzedzenia.
Socjologia żeby zrozumieć grupę, musi zrozumieć jednostkę.
Stephan {Stiwen} mówi o 2 rodzajach psychologii społecznej:
· socjologiczna psychologia społeczna - kładzie nacisk na grupę i zachowanie grupowe;
· psychologiczna psychologia społeczna - koncentruje się na jednostce i zachowaniach indywidualnych.
Psychologia społeczna a antropologia kulturowa - związek jest bardzo bliski. Antropologia kulturowa zajmuje się tym samym co psychologia. społeczna, ale różni się poszukiwaniem rozwiązań w czynnikach pierwotnych.
HISTORIA I ROZWÓJ PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
Psychologia. społeczna jest dyscypliną młodą, jej początków można się doszukiwać na przełomie XIX/XX w. Różni autorowie różne daty jej przypisują.
Okres przednaukowy - trwałby do końca XIX w.
Okres naukowy:
- wczesnonaukowy - do końca I wojny światowej;
- właściwy - okres miedzywojenny.
OKRES PRZEDNAUKOWY - główna cechą był fakt, że była uprawiana na terenie innych dyscyplin (np. filozofii). Pojawiły się tam pewne sądy, które dziś można ocenić jako teren zainteresowań psychologii. społecznej.
Od czasów Platona do Comte wszystkie teorie dotyczące społeczeństwa były związane z państwem (teoria państwa).
Platon (427 - 347)- w pracy „Republika” - państwo wzięło się stąd, że jednostka nie jest samowystarczalna. Jednostka potrzebuje pomocy innych osób. Polityka społeczna zależna jest od tego, jaki jest psychologiczny charakter jednostek żyjących w danej społeczności. Państwa są takie jacy są żyjący w tych państwach ludzie. Wg Platona istnieje ścisła współpraca pomiędzy państwem a jednostką.
Wyróżnia 5 typów władzy w państwie:
1) władza arystokratyczna - umiłowanie prawdy, sprawiedliwości;
2) tymokracja - motywowani przez próżność, umiłowanie potęgi;
3) oligarchia - narzucanie własnych wartości;
4) demokracja - bunt przeciwko chciwej oligarchii;
5) tyrania - dojście do władzy ignorantów i durni.
Arystoteles (384 - 322) - cała filozofia jest zorientowana społecznie. „Człowiek jest z natury istota społeczną; jednostka, która z natury, a nie przez przypadek żyje poza społecznością, jest albo kimś niegodnym naszej uwagi, albo istota nadludzką. Społeczność jest w naturze czymś, co ma pierwszeństwo przed jednostką. Każdy, kto albo nie potrafi żyć w wspólnocie, albo jest tak samowystarczalny, że jej nie potrzebuje, i dlatego nie uczestniczy w życiu społeczności, jest albo zwierzęciem albo bogiem” (Polityka - około 328 r przed Chrystusem). Dążenie człowieka do tworzenia grup - motywował motywem instynktem (stadnym). Różnicuje instynkt społeczny i uważał, ze istnieje instynkt w kierunku rodziny, który jest silniejszy od instynktu w stronę państwa. Jest to konieczne w spełnianiu się człowieka. Społeczeństwo jest czymś komplementarnym do ludzkiej natury.
Św. Augustyn - natura człowieka jest pokojowa. Życie mądrego człowieka musi być społeczne. Społeczna egzystencja człowieka na początek w rodzinie, a następnie rozwija się w kategoria miasta, kraju..
Św. Tomasz - głosił socjopsychologiczną teorię człowieka. Wyodrębnił władzę w państwie:
1) monarchię;
2) demokrację;
3) anarchię.
Przywódcy są przywódcami ponieważ, posiadają odpowiednie cechy.
Nicollo Makiavelli - pogląd na człowieka jest bardzo pesymistyczny. Utrzymywał, że człowiek nie jest w stanie uciec od wrodzonych tendencji do zła.
Makiawelizm - cel usprawiedliwia środki. Wartości cenione w demokracji: oszustwo i zdrada.... („Książę” książka o manipulacji ludźmi).
Tomas Hobbes - poglądy na człowieka pesymistyczne; człowiek zdesperowany. Człowiek boi się, ma lęk przed niewidoczną siłą. Ma lęk śmierci i dlatego angażuje się w społeczność, aby osiągnąć pokój. Człowiek może podźwignąć się ze swojego ciężkiego położenia. Źródłem organizacji życia społecznego jest uczucie sympatii, które tkwi w naturze ludzkiej jako potrzeba, jest fundamentem natury ludzkiej człowieka.
August Comte - psychologia społeczna uprawiana jest na terenie socjologii (socjologia jako druga nauka po biologii). Człowiek jest istotą społeczną i to ujawnia się we wszystkich jego poczynaniach. Rozważa czy są takie zachowania, które są tylko biologiczne i dochodzi do wniosku, że chyba takich nie ma.
OKRES WCZESNONAUKOWY - gromadzona wiedza nie była dobrze usystematyzowana, brak krytycyzmu, problematyka nie była zakreślona.
Le Bonn (1841 - 1931) znany z pracy „Psychologia tłumu”.
Dusza narodu - to zbiór cech grupy, państwa. Ten zbiór cech był częściowo dziedziczony, a częściowo nabyty. Dusza narodu to nowa jakość. W normalnych warunkach te cechy nie muszą być zauważane, dopiero są zauważone gdy ludzie utworzą tłum. Tłum to zbiór jednostek. W tłumie brak jest odrębności jednostek, istnieje poczucie więzi grupowej i brak poczucia odpowiedzialności, zmniejszenie inteligencji ogólnej (poziom najgłupszego członka tłumu). Przywódca tłumu jest hipnotyzerem. Tłum wiedziony jest przez tajemnicze siły, jest nieświadomy. Człowiek zaczyna myśleć, czuć, działać w sposób różny niż jako jednostka mogłaby postępować. W tłumie znika świadome funkcjonowanie, a przewagę bierze nieświadome postępowanie. Zamiana pomysłu na działanie - sprowokowany tłum hasło przemienia w działanie.
Tarde (1843 - 1904) kryminolog, statystyk, znany z „Prawa imitacji”; inspirowany był myślą Comte. Społeczne zachowania biorą się z obserwacji, naśladowania innych. Tłumaczył ludzi zasadą naśladownictwa, skłonnościami do ulegania sugestywnym wpływom innych.
W 1908 r pojawiają się pierwsze prace z tytułem „psychologia społeczna”:
W. Mc Dougall - „Wprowadzenie do psychologii społecznej” (praca doczekała się 23 wydań).
E. A. Rossa - „Psychologia społeczna”.
W. Mc Dougall - nadał kierunek biologiczny. Zdecydowaną rolę odgrywała dziedziczna i wrodzona sprawność ludzi; definicję instynktu - jako wrodzona wewnętrzna psycho-fizyczna dyspozycja, która determinuje obserwatora, że spostrzega w taki a nie inny sposób dane obiekty, przeżywa tę a nie inną sytuację.
Znany jest jako twórca teorii hornistycznej.
Rok 1908 - dla niektórych autorów jest początkiem nauki psychologii społecznej. Część autorów twierdzi, iż psych. społeczna wyłaniała się przez dłuższy okres czasu. Jako końcową datę wymienia się rok 1924. W tym roku pojawiły się znaczące publikacje Floyda Allporta, który dowodził, że na zachowanie społeczne ma wpływ wiele ważnych czynników: obecność innych ludzi, ich specyficzne zachowanie.. Podejmował tematy: rozpoznawanie emocji innych z ich twarzy. Zajmował się konformizmem społecznym jako wpływem obserwacji na wykonywanie zadań.
Fakt badań empirycznych - pojawiło się najwięcej w okresie międzywojennym. To wymuszało inne podejście do nauki, do dodatkowej refleksji nad metodologią. Wzrosło krytyczne podejście do badań (spowodowało to większą precyzję badań).
Jednym z pierwszych, który podjął badania nad zjawiskiem społecznym był Wilhelm Moede. Rozpoczął monumentalny program badań nad współdziałaniem grup. Zdecydował, że należy podejmować systematyczne próby wprowadzania zmiennej społecznej. Nie można obserwować, badać zjawiska bez kontekstu społecznego. W ramach tego programu zbadał wpływy grup: reakcje impulsywne, zmiany progów akustycznych i bólowych, wysiłek krótkotrwały, praca grup współzawodniczących, pojemnością uwagi itp.. Po nim wielu innych badaczy podjęło ten model, gdzie jest zawarta zmienna wpływu społecznego.
Kurt Lewin - przybył do USA z Berlina. założył w USA „Centrum badawcze do badania dynamiki społecznej”. Pod koniec lat 30 tych wraz ze swoimi współpracownikami (Libid, Whait) przeprowadził eksperymenty dotyczące stylu kierowania grupą. Te eksperymenty weszły do historii psychologii społecznej.
HISTORIA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ W POLSCE
Rozwinęła się stosunkowo późno. W okresie międzywojennym nie było żadnego psychologa, którego można było nazwać psychologiem społecznym. To nie oznacza jednak, że w tym okresie nie było wybitnych psychologów. Psychologowie Polscy zajmowali się problematyką psychologiczno - społeczną na marginesie działalności (Witwicki, Baler, Ochorowicz).
Julian Ochorowicz (1850 - 1917) - wykładowca psychofizyki, psychofizjologii - uchodził za pioniera psychologii doświadczalnej. Jego praca „Pierwiastki charakteru narodowego - Szkice z psychologii i kultury pierwotnej Słowian Centralnych” Warszawa 1907 r.; „Psychologia, pedagogika, etyka - przyczynki do odrodzenia narodowego”. W tych pracach, które są przykładem rozważań z zakresu genezy plemion centralnych, snuje rozważania na temat kontynuowania nawyków dziejowych (dziś - cechy narodowe). W tych pracach są ciekawe rozważania na temat, stosunku Polaków do władzy. Analizując cechy charakteryzujące naród polski, podkreśla brak głębszej łączności duchowej zespalającej naród. Brak wiązadła, które łączyłoby cały naród.
W 1878 r w czasopiśmie „Wszechświat” - Okorowicz opublikował prace dotyczące telewizji: „Pomysł przyrządu do przesyłania obrazu na odległość”. To był znaczący wpływ na narodziny telewizji.
Władysław Witwicki - w jego pracach można znaleźć rozważania psychologiczno - społeczne. W II tomie „Psychologii” - jest rozdział poświęcony relacjom między ludzkim, bardziej spekulatywny charakter niż empiryczny.
Stefan Baley - znany jest jako psycholog wychowawczy. W jego pracach nie trudno znaleźć elementy psychologii społecznej. Po zakończeniu II wojny światowej zaczyna prowadzić wykłady na temat psychologii społecznej, które ukazują się w 1959 r pt.: „Wprowadzenie do psychologii społecznej” i St. Mika uznaje ten rok za początek polskiej psychologii społecznej.
Florian Znaniecki - był socjologiem Uniwersytetu Poznańskiego. Próbował przerzucić pomost pomiędzy socjologią a psychologią. Uchodził obok Thomasa za twórcę pojęcia postawy. Opublikował: „Prawa psychologii społecznej”; „Działania społeczne”; „Polski chłop w Europie i Ameryce”.
...
msteacher1979