Komosa biała (Chenopodium album L.), lebioda – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny komosowatych. Jest gatunkiem kosmopolitycznym rozprzestrzenionym na całym świecie. W Polsce jest pospolita na całym obszarze.
Pokrój
Roślina jednoroczna osiągająca wysokość 15-100 cm (w uprawach kukurydzy znajdowano okazy o wysokości 2,5 m). Cała roślina jest mączysto owłosiona.
Łodyga
Wzniesiona, bruzdowana, w nasadzie ogonków liściowych często występuje purpurowa plama. Jest stosunkowo gruba i pojedyncza, czasami rozgałęzia się.
Liście
Ciemnozielone, matowe, mają podłużnie rombowy lub prawie lancetowaty kształt. Nasada liścia klinowata, brzegi drobno ząbkowane lub całobrzegie. Długość liścia 2-4 razy większa od szerokości. Charakterystyczne jest występowanie u niektórych młodych okazów purpurowoczerwonego zabarwienia wierzchołkowych liści w pobliżu ich nasady.
Kwiaty
Kwiatostan złożony, wyrastający na łodyżkach w kątach liści. Drobne, zielonawe kwiaty, wyrastają w kłębikach, które z kolei tworzą wiechę lub kłos. Okwiat 3-działkowy, podczas dojrzewania silnie grubieje i zmienia kolor na czerwony. W obupłciowych, przedsłupnych kwiatach 1 pręcik i 1 słupek. Kwitnie od czerwca do października, jest wiatropylna.
Owoc
Drobne orzechy otoczone zmięśniałym okwiatem. Nasiona liczne, czarne i błyszczące, zachowują bardzo długo zdolność kiełkowania – nawet do 30 lat.
Rośnie na przydrożach, śmietniskach, rowach. Jest rośliną ruderalną i częstym chwastem w uprawach rolniczych. Roślina azotolubna.
Roślina trująca
Pędy nadziemne i nasiona zawierają saponiny, kwas szczawiowy, alkaloidy (betacyna, betaksantyna), kwas oleanolowy. Roślina rosnąca na przeazotowanych glebach łatwo kumuluje azotany. U ludzi, którzy spożyli komosę i przebywali na słońcu pojawiało się uczulenie słoneczne, objawiające się obrzękiem skóry i zmianą jej barwy, biegunką i silnym podnieceniem. Zwierzęta zwykle omijają komosę, jednak stwierdzono przypadki zatruć. U koni następowały drgawki, niemożność przełykania, zaburzenia koordynacji ruchów, spadek ciśnienia krwi i zapaść. U bydła i owiec zatrucie objawiało się brakiem koordynacji ruchów, krwawieniem z pyska, nozdrzy i odbytu.
Roślina uprawna:
Historia uprawy: w Europie była uprawiana przez ludzi od prehistorycznych czasów aż do XVIII wieku. Obecnie jest lokalnie uprawiana w Azji.
Roślina lecznicza:
Surowiec zielarski: korzeń i ziele (Herba Chenopodii albi).
Działanie: wewnętrznie pomaga przy kaszlu i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, zewnętrznie stosowana była na rany. Obecnie nie jest używana w ziołolecznictwie.
Sztuka kulinarna: nasiona i młode liście są jadalne, liście bywają stosowane zamiast szpinaku. Mają dużo białka (16%), węglowodanów (49%), witaminy C, prowitaminy A. Starsze liście i nasiona są trujące. Łatwo jednak pozbawić ich trujących składników – przed spożyciem muszą być gotowane, a wodę po gotowaniu odlewa się. Z nasion można przyrządzać mąkę i kasze.
Zwyczajowo nazywana była lebiodą.
W Europie na tzw. przednówku, oraz w czasie braków żywności podczas I i II wojny światowej była zbierana i wykorzystywana do spożycia, jako warzywo. Podczas oblężenia Leningradu uratowała wielu ludzi przed szkorbutem i śmiercią głodową.
Była zbierana i zjadana przez liczne plemiona Indian amerykańskich. W Ameryce Południowej uprawiana jest spokrewniona z nią komosa ryżowa, będąca źródłem pożywnych nasion zbieranych na kaszę.
Pyłki komosy u osób uczulonych powodują alergię.
aksamitnosc07