Krwawnik pospolity - Achillea millefolium (Compositae).
Opis.
Roślina wieloletnia dorastająca do 80 cm wys.; łodyga gęsto ulistniona; kłącza pełzające; liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, w zarysie lancetowate lub równowąskie; liście odziomkowe 2-4 cm szer., dolne łodygowe 1-2 cm szer.; kwiatostan baldachogroniasty, wielokwiatowy, wonny; kwiaty języczkowe białe, żółtawe lub różowawe. Roślina pospolita w całym kraju; kwitnie od czerwca do października. Rośnie na glebach nowo usypanych, na przydrożach, przy budowach, na miedzach, na ugorach, w zaroślach. Gatunek wykształcił wiele podgatunków, np. Achillea pannonica - liście dolne wąskolancetowate, 1,3-1,6 cm szer.; kwiatostanu gęsty, okrywa 3-4 mm dł., dość wąska, jej łuski z wąską jasnobrunatną obwódką, kwiaty języczkowe małe, białe lub różowe. Achillea collina - roślina owłosiona.
Surowiec.
Do celów leczniczych zbiera się ziele lub sam kwiat krwawnika w czasie kwitnienia - Herba et Flos Millefolii (FP II, III, IV i V). Surowce suszy się w temp. do max 40o C.
Herba Millefolii florens (kwitnące) można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Phytopharm wprowadził także do sprzedaży sok z ziela krwawnika Succus Millefolii – flakony po 45 i 100 g płynu. Na uwagę zasługuje także maść krwawnikowa Aflogistan (Ziaja) – tuby 37 g. Producent Ziaja powinien jednak zmienić podłoże maści, bo parafina zupełnie się do tego nie nadaje i świadczy o “pójściu” na łatwiznę podczas produkcji, a konkurencja wkrótce to wykorzysta.
Skład chemiczny.
Ziele powinno zawierać przynajmniej 0,2-1% olejku eterycznego. Najwięcej olejku zawiera ziele w początkach kwitnienia, potem jego zawartość maleje. Pączki kwiatowe zawierają w przybliżeniu 100-400 mg azulenu, natomiast olejku 0,5-1% (wg. A. Rumińskiej, 1970); kwiatostany w pełni kwitnienia - 0,3-0,9% olejku lotnego i 80-150 mg azuleny; liście młode - 0,2-0,3% olejku i 20-80 mg azulenu.
Właściwie tylko rośliny tetraploidalne zawierają interesujący nas składnik czynny, inne kariotypy są bezazulenowe.
Olejek eteryczny zawarty w surowcu składa się ze wspomnianego azulenu (podobnie działa azulen zawarty w rumianku), cyneolu (ok. 10%), pinenu, tujonu, borneolu i seskwiterpenów.
Ponadto surowiec zawiera garbniki - ok. 3%, fitochinon (w liściach - 0,05%), metylobetainę (liście - 0,05%), kw. askorbinowy, gorzki glikoalkaloid cyjanogenny - achilleinę. sole manganu (do 5 mg), stachydrynę, flawonoidy (apigeninę, luteolinę), kwasy (mrówkowy, octowy, izowalerianowy, kapronowy, salicylowy), laktony seskwiterpenowe, śluzy, żywice, betonicynę, viburnit.
Azuleny - barwniki roślinne należące do grupy dwucyklicznych seskwiterpenów, zbudowane z dwóch pierścieni: pięcio- i siedmiowęglowego. Posiadają barwę niebieską lub fioletową. Wykazują działanie przeciwzapalne.
Działanie.
Krwawnik działa żółciopędnie i żółciotwórczo (właściwie prawie wszystkie zioła działające żółciopędnie wzmagają też produkcję tej żółci przez wątrobę), wiatropędnie, rozkurczowo, moczopędnie, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, odkażająco, napotnie, uspokajająco, wykrztuśnie, przeciwgorączkowo, hipotensyjnie (ziele); przeciwkrwotocznie (liście); pobudza wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; zwiększa łaknienie, poprawia trawienie i metabolizm; reguluje wypróżnienia i miesiączkowanie; przyśpiesza gojenie się ran.
Maseczka krwawnikowa działa wygładzająco, oczyszczająco, przeciwłojotokowo, wybielająco i przeciwzapalnie.
Wskazania: zaburzenia trawienne (wzdęcia, odbijanie, burczenie i przelewanie w jelitach, bóle brzucha, skurcze jelit, uczucie pełności w brzuchu), nieżyt, zakażenia i stany zapalne układu pokarmowego, choroby trzustki, wątroby i pęcherzyka żółciowego, biegunka, zaparcia, obfite, bolesne i nieregularne krwawienia miesiączkowe, zapalenie przydatków, okres po- i przekwitania oraz choroby z nimi związane, brak łaknienia, choroby skórne, przeziębieniowe i zakaźne, skąpomocz, kamica moczowa, bezsenność wyczerpanie nerwowe, zaburzenia przemiany materii, nadciśnienie, krwiomocz bóle nerek (+ glistnik + ziele nawłoci - napar).
Zewnętrznie (okłady, płukanki, nasiadówki, przemywanie): stany ropne i zapalne gałki ocznej oraz spojówek, łzawienie i światłowstręt, rany, stany zapalne jajników, pochwy, warg sromowych, upławy (pić napar jednocześnie !), figówki, liszajce, liszaje, czyraki, łojotok, łupież, łojotokowe zapalenie skóry, pryszcze różnego pochodzenia, trądziki.
Napar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-8 kg - 20-22,8 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 11-15 kg - 31- 42,8 ml, 20-25 kg - 57-71 ml, 30-35 kg - 85,7-100 ml, 40-45 kg - 114-128,5 ml, 50-55 kg - 142-157 ml, 3-4 razy dz.
Nalewka krwawnikowa - Tinctura Millefolii: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po — 5-10 ml lub stosować zewnętrznie.
Alkoholatura “zimna” pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.
Intrakt - Intractum Millefolii: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml gorącego alkoholu, wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml w 30 ml wody lub stosować zewnętrznie do przemywania schorzałych miejsc.
Galaretka krwawnikowa - Gel Millefolii: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody, postawić na reszo, gotować i jednocześnie mieszać; gdy żelatyna rozpuści się wlać 2 łyżki gliceryny i 4 łyżki sproszkowanego suchego ziela lub świeżego i zmielonego, wymieszać; pogotować 1-2 minuty; przelać do słoiczka, zakręcić i przenieść do zimnego miejsca aby zastygła (surowiec roślinny opadnie na dno naczynia). Zażywać 4 razy dz. po 2-3 łyżki. Stosować przy biegunkach, zaburzeniach trawienia, chorobie wrzodowej i zaparciach. Galaretkę można też stosować zewnętrznie wcierając ją w schorzałe miejsca, po goleniu oraz w celu ochronnym dla skóry. Ciała czynne zawarte w krwawniku przejdą do wywaru żelatynowego, zatem osadu jaki powstanie nie zażywać. Preparat zwiększa krzepliwość krwi i goi rany oraz oparzenia.
Rp.
Ziele krwawnika - 1 łyżka
Siemię lniane - 1 łyżka
Ziele (kwiat) rumianku.- 1 łyżka
Wymieszać. Przyrządzić napar według podanych w niniejszej książce zasad. Pić kilka razy dz. po 150-200 ml; niemowlęta i dzieci - patrz napar krwawnikowy. Typowy antiphlogistica (lek przeciwzapalny i osłaniający).
Wskazania: stany zapalne dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, fermentacja gnilna, skurcze jelit i żołądka, zaburzenia trawienia.
Ziele pokrzywy - 1 łyżka
Ziele (obojętnie którego) rdestu - 1 łyżka
Ziele tasznika lub tobołka - 1 łyżka
Żelatyna - 2 łyżki
Wymieszać surowce i zmielić na drobniutki proszek.
Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce w calu zwiększenie krzepliwości krwi i zahamowania krwotoku. Można też stosować jako zasypkę. Wskazania: krwawa biegunka, krwotoki z nosa, krwawiące rany, nadmierne krwawienia miesiączkowe lub krwotoki maciczne pozamentruacyjne.
aksamitnosc07