Załącznik do pracy
Projekt : Sportowy Ośrodek Wychowawczy
Obecnie istotnym problemem wśród środowiska czynnie pochłoniętego realizacją różnych programów resocjalizacyjnych jest brak planu pracy resocjalizacyjnej, który niebyłby utopią, a skutecznym środkiem do przywrócenia nieprzystosowanej jednostki do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. W chwili obecnej jestem osobą, która układa plany pracy resocjalizacyjnej i stara się w/w realizować przy pomocy różnych metod i technik. Jestem społecznym kuratorem sądowym dla dorosłych. W związku z pełnionym stanowiskiem i ogólnym interpretowaniem rzeczywistości nasunęła mi się pewna konkluzja. Gdybym mógł zrealizować własny program, gdyż tu już musimy mówić o całym programie resocjalizacyjnym, dokonałbym zmian w kodeksie karnym, a następnie usilnie próbowałbym wprowadzić w życie poniżej zamieszczony projekt.
Jak twierdzą współcześni pedagodzy, kształtowanie cech osobowości, które pozwalają jednostce na prawidłowe funkcjonowanie w życiu społecznym, nie może być realizowane bez wielostronnego wychowania fizycznego. Moim marzeniem byłoby utworzenie ośrodka o w/w nazwie, który funkcjonując w sposób, jaki za moment opiszę, stworzyłby realne możliwości zmiany postaw osób, które przeszły nieprawidłową socjalizację. W swej pracy chciałem przede wszystkim zwrócić uwagę na resocjalizacyjną rolę sportu w życiu człowieka oraz na ruch jako środek wychowawczy i świetny element życia w tzw. czasie wolnym, będący potężnym czynnikiem stymulującym, tj. pobudzającym dynamikę rozwojową, kształtującym osobowość. Główne cele zawarte w programach resocjalizacji przez sport winny zakładać wszechstronny, harmonijny rozwój osobowości skazanych.
I. Organizacja w Sportowym Ośrodku Wychowawczym:
1) Wyróżnilibyśmy dwa typy w/w ośrodków:
- o zaostrzonym rygorze ( bez możliwości przepustek ) dla niebezpiecznych przestępców;
- standardowy ( pierwsza przepustka po 3 miesiącach lub odwiedziny);
- oddzielne ośrodki dla kobiet i mężczyzn.
2) Ośrodki tylko typu zamkniętego, będące karą poprzedzającą osadzenie w zakładach karnych. Skazany po dokonaniu pierwszego czynu karalnego, zamiast trafić do określonego zakładu karnego zostałby przymusowo osadzony w Sportowym Ośrodku Wychowawczym.
3) W jednym ośrodku mogłyby przebywać maksymalnie 3 grupy, z tego każda grupa nie może liczyć więcej niż 15 osób. Na jedną grupę przypada indywidualny wychowawca oraz instruktor (o personelu w dalszej części).
4) Okres odbywania kary w ośrodku od 6 miesięcy do maksymalnie 18 miesięcy. Jednorazowe złamanie regulaminu powoduje natychmiastową zamianę kary pobytu w ośrodku na karę osadzenia w zakładzie karnym z podwójnym okresem jej odbywania.
5) Rzetelne przydzielanie poszczególnych osób do określonych grup po rozmowie z etatowym psychoterapeutą, biorąc pod uwagę, że w danej grupie powinny znajdować się skazani o różnych zainteresowaniach, celem wzajemnej konieczności współżycia i współdziałania.
6) Każdego dnia inni członkowie grup dyżurujący do sprzątania i pomocy w kuchni.
7) Ośrodki tylko zamknięte, wyjątek stanowiłyby wspólne z wychowawcą i instruktorem wyjazdy na zgrupowania, wycieczki oraz zawody sportowe pomiędzy Sportowymi Ośrodkami Wychowawczymi.
8) Zamiast typowej straży więziennej, zatrudnienie dla wykwalifikowanych resocjalizatorów, wiarygodnych, sprawnych, kompetentnych z licencjami pracownika ochrony fizycznej oraz uprawnieniami na posiadanie broni służbowej, pełniących jednocześnie funkcję instruktorów samoobrony.
9) Bliskie relacje z personelem celem wzajemnego zaufania i wpłynięcia na prawidłowy rozwój osobowości, który trwa całe życie.
10) Kwestia otrzymania przepustki zależna od sprawowania skazanego oraz od popełnionego przestępstwa.
11) Nagrody i kary ( przepustki i odwiedziny).
12) Podczas organizowanych wyjazdów współpraca ze standardową strażą więzienną lub policją.
II. Architektura i wygląd Sportowego Ośrodka Wychowawczego:
Budynki ogrodzone identycznie jak w zakładach karnych poza wieżyczkami, które są zbędne ze względu na bezpośredni kontakt małych grup z własnym wychowawcą oraz instruktorem, będącym także ochroniarzem. Pokoje sypialne dla każdej grupy oddzielne. Wspólna czytelnia z odpowiednim doborem aktualnych czasopism i książek. Oddzielne pomieszczenia dla wychowawców do rozmów ze skazanymi. Sale wykładowe, wspólne ćwiczenia teoretyczne, siedzenia w kole. Sala gimnastyczna z niezbędnym sprzętem. Małe boisko sportowe wewnątrz ogrodzenia obiektu. Możliwie duży dobór ciepłych kolorów, dających poczucie bezpieczeństwa i budujących zaufanie do wychowawcy.
III. Plan pracy ze skazanymi:
Bardzo ważny jest odpowiedni rozkład dnia pracy skazanego, zachowane proporcje pomiędzy pracą umysłową, a fizyczną, dodając do tego czas wolny, który tak jak przepustki jest formą nagrody. Plan składa się:
Z pracy umysłowej: literatura piękna, matematyka, fizyka, poczucie rytmu, zajęcia techniczne( dlaczego takie działy nauki wyjaśnię w dalszej części pracy).
Z pracy fizycznej: dyscypliny sportowe, samoobrona, udzielanie pierwszej pomocy i w sytuacjach kryzysowych. Okresowe egzaminowanie skazanych; wyniki połączone z systemem nagród i kar.
IV. Personel:
Istotny jest dobór odpowiedniego personelu o właściwych kwalifikacjach i umiejętnościach, a także staż w pokrewnych instytucjach ( np. kuratela sądowa, ośrodki opiekuńczo – wychowawcze, zakłady karne itp. ).
Pracownicy powinni obejmować następujące stanowiska:
1. Wychowawca grupy – jak już wcześniej napisałem jeden indywidualny na daną grupę, powinien spełniać następujące warunki:
- absolwent pedagogiki resocjalizacyjnej z 1 rocznym, minimalnym stażem pracy na jednym z wyżej wymienionych stanowisk;
- dyspozycyjność, komunikatywność, zamiłowanie do pełnionego stanowiska;
- osoba sprawna fizycznie, uprawiająca wybraną dyscyplinę sportową.
2. Instruktor sportowy – także jeden indywidualny na daną grupę, spełniający warunki:
- I wariant - absolwent akademii wychowania fizycznego z 1 rocznym, minimalnym stażem pracy jako nauczyciel wychowania fizycznego w szkole średniej, uprawnienia instruktorski jednej wybranej sztuki samoobrony np. Taekwondo;
- II wariant ( jednocześnie ochrona ośrodka ) – absolwent szkoły detektywistyczno – ochroniarskiej z uprawnieniami do posiadania broni służbowej, licencją pracownika ochrony fizycznej osób i mienia z minimalnym, jednorocznym stażem na stanowisku pracownika ochrony fizycznej, a także konieczność kontynuowania nauki w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, do tego uprawnienia instruktorskie jednej wybranej sztuki samoobrony np. Taekwondo;
- umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresujących;
- wysokie umiejętności sportowe;
- mile widziane osiągnięcia w danej dziedzinie sportowej;
- w przypadku I wariantu także konieczne kontynuowanie nauki w zakresie np. podyplomowej pedagogiki resocjalizacyjnej.
3. Psychoterapeuta – w zakresie skazanych ośrodka wspólny dla wszystkich, psychoterapeuta ma za zadanie zmianę zachowań skazanego, tworzy wskazówki na temat tego, jaka terapia dla kogo, a także tworzy system wskazań, które by decydowały o tym, gdzie jaką terapię zastosować. Wymagane: absolwent psychoterapii z minimalnym rocznym stażem w wyuczonym zawodzie.
4. Ochrona ośrodka - absolwent szkoły detektywistyczno – ochroniarskiej z uprawnieniami do posiadania broni służbowej, licencją pracownika ochrony fizycznej osób i mienia z minimalnym, jednorocznym stażem na stanowisku pracownika ochrony fizycznej, do tego uprawnienia instruktorskie jednej wybranej sztuki samoobrony np. Taekwondo.
5. Pracownicy socjalni – profesjonalna obsada kucharska i konserwatorska.
Uzasadnienie przedstawionego projektu
Poprzez rozszerzanie form i czynności ruchowych oraz nabieranie wprawy, skazany lepiej adaptuje się do życia, zdobywa wiarę we własne możliwości, pokonuje obawę i wewnętrzne opory, cieszy się osiągnięciami .
W kontakcie z innymi skazanymi, przede wszystkim z tymi o odmiennych zainteresowaniach ( punkt 5 organizacji ośrodka ), uczy się oceniać własne siły, przystosowywać do życia w społeczeństwie. Wyżycie się ruchowe przynosi emocje i radość. Instruktor prowadzący zajęcia sportowe ze skazanymi niedostosowanymi społecznie może mieć ogromny wpływ na swoich dozorowanych. Sprzyja temu bezpośrednie obcowanie z nimi oparte na bliskich, wzajemnych i serdecznych stosunkach. Powinien dążyć do poznania wychowanka, wykorzystując wszystkie nadarzające się okazje, np. zawody sportowe pomiędzy ośrodkami, wycieczki, obozy treningowe. Wychowawca powinien kontaktować się z rodziną, grupą rówieśniczą w celach poznania .
Podjęcie przez wychowawcę skutecznych zabiegów, a więc współdziałanie z osadzonym, w dużej mierze zależy od wiadomości tego ostatniego o celach wychowania fizycznego, sportu i właściwym postawieniu diagnozy. Może je poznać, przyswajając sobie wiedzę o organiźmie ludzkim i jego obiektywnych potrzebach. Służyć temu mogą wiadomości z zakresu higieny ogólnej i osobistej, z zakresu żywienia i dietetyki. Dużą rolę odgrywają informacje o higienie pracy i wypoczynku, o zasadach bezpieczeństwa i sposobach udzielania pierwszej pomocy.
Instruktor powinien przekazywać skazanym wiedzę o różnych formach aktywności ruchowej, przebiegu zajęć, przepisach zawodów i regulaminach imprez sportowych. Powinien ukazywać postawę nie tylko uczestnika walki sportowej, ale także kibica. Istotne treningi z samoobrony podnoszące szacunek do drugiej osoby. Jednym z celów pracy placówki wychowawczej jest dostarczanie wiedzy o zdrowiu, kształtowanie i utrwalanie nawyków potrzebnych do jego zachowania, rozwijania postaw umożliwiających skuteczną pielęgnację ciała ( konieczne przy rozwiązywaniu problemów alkoholowych ).
Ważną sprawą jest odpowiednie zorganizowanie rozkładu dnia pracy skazanego, by zostały zachowane proporcje pomiędzy pracą umysłową, a fizyczną. Duże znaczenie ma zapoznanie skazanych z podstawowymi zasadami żywienia i układania zestawów odpowiednich posiłków. Wiele osób nie związanych na stałe ze sportem uważa , że nabyte umiejętności ruchowe i osiągane wyniki sportowe to rezultat wyłącznie pracy mięśni. Zadaniem instruktorów jest uświadomienie podopiecznym, że każdy złożony nawyk ruchowy budowany jest za pomocą związków nerwowych i pochodzi z odpowiednich pól ruchowych kory mózgowej. Problem ten dotyczy konieczności uwypuklenia udziału świadomości i sprawności umysłowej oraz twórczego myślenia ćwiczących.
Rolą wychowawcy resocjalizującego przez aktywność sportową jest wprowadzenie skazanego w arkana wiedzy o zdrowiu , ukazanie mu wartości ciała ludzkiego.
Wychowanie fizyczne wyrabia cechy niezbędne dla zdrowia psychicznego, takie jak : odporność psychiczna oraz umiejętność ponoszenia klęsk, czy choćby niepowodzeń. Praca ze skazanymi w sportowym ośrodku resocjalizacyjnym musi być powiązana z innymi zajęciami umysłowymi.
Podkreślić należy doniosłą rolę literatury pięknej. Dzięki niej skazani wzbogacają swój słownik, poznają i biorą za przykład do naśladowania pozytywnych, silnych i wytrwałych bohaterów przeczytanych książek, w tym także sportowych.
Istnieje związek wychowania fizycznego i sportu z matematyką, która rozwija myślenie słowno – logiczne i operowanie pojęciami. W trakcie prowadzonych egzaminów wychowawca może wykorzystać wiedzę matematyczną skazanych, razem z nimi obliczać obciążenia i intensywność stosowanych ćwiczeń, sporządzać różnego rodzaju zestawienia, diagramy i wykresy.
Znajomość fizyki to stworzenie właściwych przesłanek dla pomyślnego stosowania biomechanicznych reguł ruchu w celu doskonalenia umiejętności sportowych. Wynika to z podobieństwa między działaniem maszyny a ruchami ludzkimi w ćwiczeniach ruchowych.
Wiedza z zakresu biologii pozwoli na samodzielne realizowanie zadań związanych z higieną pracy i wypoczynku, ochroną naturalnego środowiska, samokontrolą i wpłynie na lepsze zrozumienie wskazówek wychowawcy.
Poczucie rytmu, tak ważne w każdym ćwiczeniu, w każdej dyscyplinie sportu, doskonali się poprzez świadome słuchanie muzyki.
Zajęcia techniczne odpowiednio włączone do planu dydaktyczno – wychowawczego placówki mogą uczyć, jak przygotowywać i remontować sprzęt sportowy, pielęgnować obiekty sportowe.
Odpowiednio prowadzone zajęcia sportowe uczą sztuki życia i zasad skutecznego działania. O powodzeniu działań człowieka i o nim samym decyduje zarówno zdrowe, sprawne ciało, jak też wiedza i umiejętność dostosowania się do przyrodniczych i społecznych praw życia.
Sport, w szerokim tego słowa znaczeniu, ma na celu nie tylko utrzymanie zdrowia, udoskonalenie rozwoju fizycznego i sprawności ruchowej, lecz także ma sprzyjać rozwojowi psychiki ćwiczących. Wychowanie fizyczne musi też zapobiegać i wyrównywać biologiczne wpływy cywilizacji technicznej i nadmiernego napięcia nerwowego i przewlekłego znużenia.
Rozpatrując rolę wychowania fizycznego z punktu widzenia zaspokajania potrzeb jednostki nieprzystosowanej społecznie , trzeba stwierdzić, że uprawianie sportu dostarcz jej wielu pozytywnych przeżyć, związanych z dobrym samopoczuciem spowodowanym :
- przeżycia emocjonalne wynikające ze współżycia, współdziałania i współzawodnictwa,
- poczuciem bezpieczeństwa bezpośredniości zadania,
- świadomością rosnącej własnej mocy i zaradności życiowej,
- jasno zarysowującymi się celami działania.
Korzyści resocjalizacyjne płynące z wychowania fizycznego będą zależały od tego, w jakim stopniu będzie ono umiało spełnić swe zadania w przygotowaniu skazanego do współżycia, współdziałania i wypełniania zadań stojących przed społecznością grupową.
W szczególności odnosi się to do kształtowania postaw zdrowych społecznie, wszechstronnie rozwiniętych, przygotowanych do pełnienia funkcji wynikających z potrzeb społecznych. Pogłębianie świadomości społecznej czyni tych ludzi wytrwałymi, a wpajanie im podstawowych umiejętności i nawyków o użytecznym znaczeniu – życiowo zaradnymi w każdej sytuacji. Ważnym elementem zajęć powinno być eliminowanie z psychiki skazanego poczucia niemożności i słabości, a przez to niższej wartości. Sprzyjają temu ćwiczenia z instruktorem i innymi członkami grupy. Zajęcia sportowe pomagają w nawiązywaniu kontaktu z wychowawcą jako osobą bardziej doświadczoną oraz z innymi skazanymi. Powodują, że dozorowani nabierają pewności siebie i ufności zarówno fizycznej jak i psychicznej. Rozwijają poczucie opiekuńczości, która umożliwia im zaangażowanie w życie grupy. Rozwijają wrażliwość i odpowiedzialność za innych. Zajęcia sportowe także umożliwiają współdziałanie w grupie, a przez to nabieranie zdolności do podejmowania decyzji. Współzawodnictwo sportowe w grupie zmusza do czynnej postawy, do inicjatywy, rozbudza ambicje, rozwija umiejętności współżycia i współdziałania opartego na życzliwości, uczynności, rzetelności, sprawiedliwości i wyrozumiałości.
Reasumując sport daje wiele możliwości do pełnienia funkcji resocjalizacyjnej, ale jak i we wszystkim, zbytnia przesadność może mieć odwrotny skutek, dlatego należy także widzieć jego negatywne strony, aby je rozpoznać i móc im zapobiegać. Sportowy Ośrodek Wychowawczy może stanowić przełom w drodze tworzenia odpowiednich systemów resocjalizacyjnych.
Bibliografia :
1. Czapów Cz., Wychowanie resocjalizujące, PWN, Warszawa 1980;
2. Konopczyński M., Twórcza resocjalizacja , MEN, Biblioteczka Wychowawcy nr 11;
3. Kopeć-Chruścicka M. , Kurator sądowy – zadania profilaktyczne i resocjalizacyjne, WSPS, Warszawa 1986;
4. Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna, WSPS, Warszawa 1983;
Adrian Polerowicz
luki29