Analiza - metoda postępowania naukowego polegająca na podziale badanego zjawiska na części i rozpatrywaniu każdej z nich z osobna. Poznawana jest w ten sposób struktura i zależności badanego zjawiska, szczególnie powiązania przyczynowo-skutkowe oraz mechanizm jego funkcjonowania.
Celem analizy jest:
- sporządzanie charakterystyki liczbowej ilustrującej działalność przedsiębiorstwa oraz pozwalającej na ocenę uzyskiwanych wyników
- wykrycie i ustalanie czynników mających wpływ na realizację podjętych przedsięwzięć gospodarczych
- określenie przewidywanych wyników na podstawie informacji o stanie czynników wytwórczych jakimi dysponuje przedsiębiorstwo oraz o zmianach w jego otoczeniu
- podejmowanie decyzji zarządczych, służących podnoszeniu efektywności działania przedsiębiorstwa i jego rozwoju.
Narzędzia analizy, jej metody pozwalają wyznaczyć kierunki przyszłych działań firmy. Łączy ona dzisiejszą działalność przedsiębiorstwa z jego przyszłymi rezultatami. Jest mechanizmem integrującym proces formułowania strategii oraz jej realizację. Analiza ekonomiczna może być rozumiana nie tylko jako narzędzie zarządzania, ale także jako dokument, opracowanie, które powstało w rezultacie zastosowania określonych metod badawczych.
Analiza e. z punktu widzenia klasycznego podziału:
- analiza techniczno-ekonomiczna (koncentruje się na ocenie rzeczowych i osobowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analizie poddaje się ilość, jakość i strukturę działalności wytwórczej, stopień nowoczesności wytwarzania, wyposażenie i majątek trwały, procesy zaopatrzenia w surowce i materiały, magazynowanie, gospodarowanie zatrudnieniem itp.)
- analiza finansowa (dotyczy ona całokształtu finansowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dlatego też trudne jest jednoznaczne określenie obszarów tej analizy. Do podstawowych zagadnień należących do analizy finansowej można zaliczyć: wstępną i rozwiniętą analizę sprawozdań finansowych(bilansu, rachunku wyników, rachunku przepływów pieniężnych), analizę wskaźnikową, wynik finansowy i czynniki go kształtujące, koszty działalności, dochody ze sprzedaży, rentowność, płynność, kapitał obrotowy, ocenę procesów inwestycyjnych, źródeł finansowania.)
Ogólny cel analizy finansowej- syntetyczne określenie stanu finansowego, weryfikowanie decyzji rozwojowych, poszukiwanie rezerw efektywnościowych.
Szczegółowy cel a. f.- oceny analityczne mogą odnosić się do każdego przejawu finansowej działalności przedsiębiorstwa (np. wyjaśnienie przyczyn pogorszenia płynności, spadku wyniku, wysokiej dynamiki kosztów).
Podstawowe rodzaje analiz ekonomiczno-finansowych:
- przedmiot analizy: analiza techniczno-ekonomiczna, analiza finansowa
- przeznaczenie analizy:
Analizy zewnętrzne opracowywane są dla osób i instytucji spoza przedsiębiorstwa. Mogą być one przeznaczone dla banku w związku z ubieganiem się o kredyt, dla udziałowców i akcjonariuszy (sprawozdanie roczne). Są one na ogół kompleksowe, obejmujące całokształt działalności firmy, bardziej ogólne zwykle sporządzane w układzie rocznym.
Analiza wewnętrzna jest przygotowywana na potrzeby własne przedsiębiorstwa i służy do rozwiązywania pojawiających się problemów decyzyjnych kierownictwa, oceny efektywności gospodarowania w różnych przekrojach, jest punktem wyjścia procesów restrukturyzacyjnych. A. w. najczęściej dotyczą wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa, są szczegółowe, wykonywane w sposób systematyczny i ciągły.
- szczegółowość i zakres prowadzonych badań: analizy ogólno -całościowe, analizy odcinkowo-szczegółowe. Im bardziej kompleksowa i obejmująca całe przedsiębiorstwo analiza, w tym większym stopniu jest ona prowadzona za pomocą syntetycznych, ogólnych wielkości i wskaźników. Analiza jest wtedy szeroka, ale płytka.
- okres którego dotyczy analiza:
Analiza retrospektywna (ex post, celem badań jest ocena racjonalności minionych działań gospodarczych, weryfikacja słuszności podjętych wcześniej decyzji. Analiza przeszłości służy konstruowaniu lepszej przyszłości).
Analiza prospektywna podstawowym narzędziem tej analizy rachunek ekonomiczny (skierowana jest do przeszłości, inaczej ex ante. Podstawowym narzędziem jest tej analizy jest rachunek ekonomiczny, traktowany jako sposób wyboru najlepszych rozwiązań ze zbioru możliwych działań w tym zakresie. Dlatego często jest utożsamiana z rachunkiem ekonomicznym.)
Podstawowym składnikiem każdego rachunku są:
- wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania problemu będącego przedmiotem rachunku
- nakłady, jakie wiążą się z rozpatrywanym problemem, określane dla każdego z możliwych wariantów działania
- efekty jakie można osiągnąć dla każdego z wariantów działania
- kryterium wyboru rozwiązania najlepszego
- metoda - algorytm wyboru rozwiązania najlepszego.
W klasycznym rachunku ekonomicznym (zwanym także kalkulacyjnym lub analityczno-porównawczym)wyboru dokonuje się z ograniczonego zbioru możliwych rozwiązań. Nie ma opracowanego algorytmu optymalizacyjnego, brak jest możliwości lub nieopłacalne jest zbieranie informacji wejściowych dla każdego z możliwych wariantów działania rozpatrywanego problemu.
W optymalizacyjnym rachunku ekonomicznym wyboru najlepszego rozwiązania dokonuje się, przy wykorzystaniu znanych modeli matematycznych, statystycznych i ekonometrycznych, z całego zbioru wszystkich możliwych rozwiązań.
Do najważniejszych zastosowań optymalizacyjnego rachunku ekonomicznego w praktyce przedsiębiorstw należą:
Zagadnienia transportowe.
Wielkość partii dostawy i optymalny poziom zapasu towarowego.
Problemy podziału.
Inne przykładowe zagadnienia rozwiązywane metodami optymalizacyjnymi.
1.2. ŹRÓDŁA INFORMACJI DO ANALIZ
Ze względu na źródło pozyskania:
- wewnętrzne, generowane w ramach własnej organizacji, określające potencjał, warunki i reguły funkcjonowania przedsiębiorstwa;
- zewnętrzne, pochodzące z otoczenia przedsiębiorstwa, informujące o środowiskowych warunkach działania przedsiębiorstw, stwarzające przesłanki do podejmowania działań o strategicznym charakterze.
Ze względu na sposób uzyskania:
- pierwotne, uzyskiwane po raz pierwszy, gromadzone dla określonych problemów decyzyjnych, nieprzetworzone,
- wtórne, wcześniej zgromadzone i przetworzone, opracowane przez innych.
Ze względu na charakter podejmowanych decyzji:
- operacyjne, na potrzeby bieżącego zarządzania, dla rutynowych i powtarzających się problemów
- strategiczne, dla podejmowania decyzji o dłuższym niż operatywny horyzoncie czasowym.
Z analitycznego punktu widzenia szczególną przydatność mają następujące grupy informacji:
1. Podstawowa sprawozdawczość finansowa (bilans i rachunek strat i zysków, rachunek przepływów pieniężnych, miesięczne sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym, informacja dodatkowa do sprawozdań).
2. Pozostała sprawozdawczość, sporządzana głównie na rzecz GUS.
3. Księgi rachunkowe przedsiębiorstwa, szczególnie zestawienia obrotów i sald na kontach syntetycznych.
4. Dokumenty dotyczące różnych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa np. wykazy środków trwałych, tabele amortyzacyjne środków, zestawienia zapasów.
5. Oświadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki inwentaryzacji.
Prace analityczne można podzielić na dwa etapy: 1 etap, po zebraniu odpowiednich danych opracowywane są tabele, które w mniej lub bardziej syntetycznym ujęciu, zależnie od potrzeb analitycznych, prezentują materiał liczbowy w wyróżnionych obszarach analizy. 2 etap analiza zjawisk i problemów ekonomicznych wynikających z tak skonstruowanych tabel oraz formułowanie uwag wniosków.
1.3 OBSZARY ANALITYCZNE – SCHEMAT ANALIZY
Struktura analizy ekonomiczno-finansowej obejmuje:
1) charakterystyka przedsiębiorstwa- obejmuje informacje ogólne o przedsiębiorstwie, takie jak np. adres, telefony, faksy itp.. Ta analiza jest niezbędna gdy jest kierowana do odbiorców zewnętrznych.
2) czynniki wytwórcze- przedmiotem zainteresowania są podstawowe czynniki wytwórcze: majątek trwały i zatrudnienie oraz potrzeby inwestycyjne. Czynniki te określają potencjał przedsiębiorstwa, jakość jego działania, możliwość przekształceń własnościowych.
3) sprzedaż produktów- podstawowe składniki tej części powinny dotyczyć: wartości i struktury sprzedaży w ujęciu dynamicznym, wielkości i struktury sprzedaży w ujęciu ilościowym, sprzedaży wg głównych grup odbiorców, podstawowej działalności marketingowej, najważniejszych elementów otoczenia rynkowego przedsiębiorstwa.
Trzy bloki analizy to: analiza wielkości liczbowych sprzedaży, wewnętrznej działalności marketingowej, zewnętrznych warunków otoczenia rynkowego.
4) koszty działalności- rozpoznawane są główne źródła ponoszonych w przedsiębiorstwie nakładów. Koszty w układzie rodzajowym pozwalają na ich grupowanie wg rodzaju czynników produkcji zużytych w danym okresie. W układzie kalkulacyjnym koszty w podziale na bezpośrednie i pośrednie grupowane są wg jednostek organizacyjnych i w podziale na rodzaje działalności.
5) wynik finansowy- jest równocześnie syntetycznym miernikiem oceny przedsiębiorstwa, efektywności jego działania, odzwierciedla poziom realizacji celów przedsiębiorstwa. Analiza na tym obszarze jest wielopłaszczyznowa i dotyczy: wyniku finansowego netto, czynników kształtujących wynik finansowy, płynność, analizy wskaźnikowej.
6) prognoza wyniku- podstawą jest analiza relacji miedzy podstawowymi wielkościami ekonomicznymi, głównie sprzedażą a kosztami, tendencji jakie w tym zakresie są obserwowane oraz przewidywane uwarunkowania funkcjonowania przedsiębiorstwa. Praktyczne prognozy zdeterminowane są przez cały szereg okoliczności związanych z rodzajem prowadzonej działalności, skalą dokonywanych zmian, otoczeniem rynkowym, horyzontem czasowym przewidywań, itp. czynnikami.
Rozdział II METODY BADAWCZE W ANALIZIE
2.1. Przekroje porównywania zjawisk ekonomiczno-finansowych
Analiza ekonomiczna wyróżnia dwa podejścia badawcze: indukcyjne, dedukcyjne, zaliczane do metod ogólnych.
Podejście indukcyjne polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się: od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, od przyczyn do skutków.
Podejście dedukcyjne przyjmuje odwrotny kierunek badań analitycznych, w których przechodzi się: od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od wyników do czynników, od skutków do przyczyn.
Metody analityczne dzielimy na grupy: analizy porównawczej i badania przyczynowego. Porównywana jest liczba wyrażająca stan faktyczny zjawiska oraz wielkość stanowiąca bazę odniesienia, za którą najczęściej przyjmuje się:
1. Poziomy wielkości we wcześniejszych okresach.
2. Porównywanie do wielkości zaplanowanych.
3. Porównanie przestrzenne, czyli z innymi przedsiębiorstwami, określone także jako porównania międzyzakładowe.
4. Porównywanie z zewnętrznie ustalonymi normatywami.
Porównywanie w czasie pozwala na ocenę kierunku i tempa zmiany badanej wielkości w rozpatrywanym okresie:
1. Wskaźników dynamiki o stałej podstawie.
2. Wskaźników dynamiki łańcuchowej.
3. Tempa zmian.
2.2. PORÓWNAWCZE BADANIA PRZEDSIĘBIORSTWA
Analiza międzyzakładowa polega na porównywaniu danej jednostki z innymi, odpowiednio dobranymi jednostkami gospodarczymi. Jest to porównywanie w przestrzeni. Dotyczy przedsiębiorstw wchodzących w skład jednej branży. Porównywanymi jednostkami mogą być podmioty gospodarcze (zakłady, przedsiębiorstwa), jak też jednostki w przekroju przestrzennym - gminy, województwa, kraje. Przy charakterystyce jednostek wielkościami absolutnymi musi być spełniona zasada podobieństwa badanych jednostek.
Najważniejsze problemy związane z analizą międzyzakładową to:
1. Sformułowanie listy cech opisujących jednostki.
2. Wybór cech istotnych, diagnostycznych, najlepiej charakteryzujących jednostkę z punktu widzenia badanego problemu.
3. Skonstruowanie zmiennych agregatowych, syntetycznie opisujących jednostki.
4. podział badanych jednostek na jednorodne grupy.
Wyboru cech najważniejszych można dokonać w sposób:
- obiektywny, poprzez wykorzystanie sformalizowanych procedur taksonomicznych
- subiektywny na podstawie znajomości badanego problemu i obiektu
- zestaw wskaźników (metoda quick testu) jest używany do szybkiej oceny kondycji finansowej firmy.
Są to następujące wskaźniki: zysk brutto plus amortyzacja przez ogół zobowiązań, suma bilansowa przez ogół zobowiązań, wynik brutto przez sumę bilansową, wynik brutto przez obroty, zapasy przez obroty, obroty przez sumę bilansową.
Jeżeli wzrost wskaźnika jest oceniany pozytywnie z punktu widzenia problemu np. wzrost rentowności to wskaźnik określamy jako stymulantę.
Wskaźnik o odwrotnej interpretacji nazywany jest destymulantą.
Jeżeli nie wszystkie wskaźniki mają takie samo znaczenie rangę w przeprowadzanej ocenie, można zastosować system ważenia wskaźników. Takie wagi są stosowane w metodzie quick testu.
Prostym sposobem na sprawdzanie różnoimiennych wskaźników do porównywalności jest przydzielanie punktów dla każdego wskaźnika w układzie ocenianych zakładów. Punkty są rozdzielane na jednostki zależnie od rzeczywistego poziomu wskaźnika. Dla każdej jednostki sumujemy przydzielone punkty wg wszystkich wskaźników i uzyskujemy w ten sposób zmienną syntetyczną opisującą miejsce ocenianej jednostki z punktu widzenia badanego problemu.
Efektem analizy międzyzakładowej jest:
- hierarchiczna lista badanych jednostek ustalana z punktu widzenia wybranych cech je opisujących,
- podział zbioru jednostek na jednorodne grupy.
2.3. METODY BADANIA PRZYCZYNOWEGO
Badanie przyczynowe jego celem jest rozliczenie bezwzględnych odchyleń interesującego nas zjawiska (w czasie, w przestrzeni, od przyjętej normy, czy też planu) poprzez czynniki, które je spowodowały.
Prostymi metodami badania przyczynowego są metody deterministyczne, w których związek między badanymi zjawiskami a czynnikami go kształtującymi można przedstawić w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe, bez uwzględniania wpływu składnika losowego, określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych składników na zmiany zjawiska. W stochastycznych metodach badania przyczynowego obok wpływu czynników głównych brany jest także pod uwagę wpływ składnika losowego. Najbardziej znany w tym zakresie jest rachunek korelacji i regresji.
Metoda podstawień łańcuchowych służy do liczbowego określania wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska. Jest to możliwe tylko w tych przypadkach, gdy współzależności mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu, sumy, bądź innego wyrażenia algebraicznego. Istota tej metody wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkościach rzeczywistych, w miejsce wielkości przyjętej za podstawę odniesienia (bazę).
Metoda logarytmiczna uzyskuje się w niej te same wielkości wpływu czynników na zjawisko, niezależnie od kolejności podstawienia czynników.
2.4. Praktyczne wykorzystanie rachunku korelacji i regresji
W analizie korelacji najczęściej wykorzystywany jest współczynnik korelacji liniowej mierzący stopień ścisłości związku między dwiema zmiennymi, mówiącymi o kierunku korelacji i jej rozmiarze (natężeniu).
Wykorzystanie korelacji wiąże się z następującymi problemami:
- określenie celu i zakresu badań
- zebranie informacji liczbowych opisujących badane zjawisko oraz potencjalne czynniki je kształtujące.
- liczenie współczynników korelacyjnych
- interpretacja współczynników (współczynnik może przyjmować wartości z przedziału (-1, +1)
Współczynniki korelacji jakościowej badają związki miedzy cechą ilościową i jakościową. Współzależności można rozpatrywać w ramach cech, które przyjmują tylko dwa stany- występują oznaczamy cyfrą 1, nie występują 0.
Analiza regresji- buduje się w niej równanie regresji, które jest ilościowym wyrazem zależności między badanym zjawiskiem a czynnikami (zmiennymi) określającymi to zjawisko.
Najważniejszymi miarami wpływu na analizowane zjawisko są współczynniki regresji oraz współczynniki determinacji (WD).
Współczynniki regresji wyrażają, o ile przeciętnie zmieni się zmienna badana y, jeżeli zmienna x wzrośnie o jednostkę, przy założeniu, że pozostałe zmienne x są niezmienne.
WD służy jako miara dokładności dopasowania równania regresji do materiału zebranego w trakcie obserwacji.
Rozdział III ANALIZA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH
3.1 BILANS FIRMY
Bilans przedsiębiorstwa stanowi zestawienie posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku oraz źródeł kapitału, które zostały wykorzystane dla pozyskania tegoż majątku.
Występują dwa rodzaje majątku :
1. Majątek trwały – obejmuje te składniki, których okres użytkowania jest dłuższy niż je den rok.
a) wartości niematerialne i prawne,
b) rzeczowe składniki majątku- obejmują wartości netto nabytych lub wytworzonych we własnym zakresie środków trwałych,
c) finansowy majątek trwały – obejmuje : długoterminowe papiery o charakterze dłużnym z terminem wykupu po 1 roku, udzielone pożyczki długotermin., udziały i akcje innych podmiot.
d) należności długoterminowe – są to nieprzedawnione należności, których termin płatności ostatniej raty jest dłuższy niż rok od dnia sporządzenia bilansu.
2. Majątek obrotowy – aktywa zaliczane do majątku obrotowego charakteryzują się okresem użycia do 1 roku, większą płynnością oraz szybszą rotacją niż składniki majątku trwałego.
a) zapasy,
b) należności – wykazuje się kwoty należne danemu podmiotowi gospodarczemu z różnych tytułów o terminie wymagalności krótszym niż 1 rok.
c) krótkoterminowe papiery wartościowe przeznaczone do obrotu,
d) środki pieniężne przedsiębiorstwa
Odrębną pozycją ujmowaną w bilansie przedsiębiorstwa są rozliczenia międzyokresowe o charakterze czynnym.
Charakterystyka pasywów przedsiębiorstwa
Pasywa firmy odzwierciedlają źródła kapitału wykorzystane dla sfinansowania posiadanego przez nią majątku. Podział kapitałów :
1. Kapitał własny – stanowią odzwierciedlenie zaangażowania właścicieli w przedsiębiorstwo.
a) kapitał podstawowy – kapitał akcyjny, zakładowy, fundusz założycielski i udziałowy,
b) kapitał zapasowy – nadwyżka ze sprzedaży akcji tzw. agio, dopłaty wspólników,
c) kapitał rezerwowy – powstały z aktualizacji wyceny majątku trwałego firmy,
d) nie podzielony zysk z okresów poprzednich,
e) wynik finansowy netto z danego okresu,
f) ...
tipu-taki