Darwin Karol - Autobiografia.pdf - DZIENNIKI-DIARIUSZE-PAMIĘTNIKI-WSPOMNIENIA - elso10

K a r o l D a r w i n

A u t o b i o g r a f i a

E dycja k omputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl

M ail: historian@z.pl

MMIV ®

Tłumaczenie: prof. Stanisław Skowron

Wspomnienia o rozwoju mojego umysłu i charakteru

31 maja 1876 r.

Kiedy pewien niemiecki wydawca zwrócił się do mnie z prośbą, bym napisał coś o

rozwoju mojego umysłu i charakteru oraz szkic autobiograficzny, sądziłem, że taka

praca byłaby dla mnie przyjemną rozrywką, a również mogłaby zainteresować

moje dzieci i wnuki. Wiem, jak bardzo zainteresowałoby mnie czytanie krótkiego

choćby i nudnego szkicu napisanego przez mojego dziadka o jego umysłowości, o

sposobie myślenia i pracy. Starałem się pisać tak, jakbym już nie żył i z innego

świata spoglądał wstecz na własne życie. Nie jest to zresztą trudne, gdy życie jest

już właściwie poza mną. Nie bardzo też dbałem o styl mojej pisaniny.

Urodziłem się w Shrewsbury 12 lutego 1809 r. Słyszałem nieraz, jak mój Ojciec

mówił, że jego zdaniem pamięć ludzi obdarzonych wybitnym umysłem sięga

zazwyczaj do bardzo wczesnego okresu życia. Ze mną jest inaczej, jako że

najwcześniejsze moje wspomnienia sięgają czasów, gdy miałem cztery lata i kilka

miesięcy, kiedy to chodziliśmy kąpać się w morzu w pobliżu Abergele.

Przypominam też sobie, jak przez mgłę, niektóre miejsca i zdarzenia z tych

czasów.

Matka moja zmarła w lipcu 1817 r., kiedy miałem niewiele ponad osiem lat i, rzecz

dziwna, prawie jej nie pamiętam - z wyjątkiem jej łoża śmierci, czarnej aksamitnej

sukni oraz osobliwie zbudowanego stolika do robót. Sądzę, że do tego braku

wspomnień częściowo przyczyniły się moje siostry, które z żalu nie mogły mówić

o niej ani wspominać jej imienia, częściowo zaś - ciężki stan jej zdrowia. Na

wiosnę tego roku posłano mnie do szkoły [day-school] w Shrewsbury, do której

uczęszczałem przez rok. Nim poszedłem do szkoły, uczyła mnie siostra Karolina,

lecz wątpię, by to przyniosło jakiś pożytek. Opowiadano mi, że uczyłem się gorzej

niż moja młodsza siostra Katarzyna, a przypuszczam, że i pod wielu innymi

względami byłem nieznośnym chłopcem. Karolina była niezwykle uprzejma,

zdolna i pilna. Była ona zanadto nawet gorliwa w swych wychowawczych

wysiłkach. Po tylu bowiem latach pamiętam dokładnie, jak wchodząc do pokoju, w

którym się znajdowała zapytywałem w duchu: "Co mi ona znów wytknie?" - i

zacinałem się w uporze, aby nic sobie nie robić z jej wymówek.

Kiedy zacząłem chodzić do szkoły, moje zamiłowanie do historii naturalnej, a

zwłaszcza do gromadzenia zbiorów, było już silnie rozwinięte. Starałem się poznać

nazwy roślin i kolekcjonowałem najprzeróżniejsze rzeczy: muszle, pieczątki,

znaczki, monety i minerały. Moja pasja kolekcjonerska, która może z człowieka

zrobić przyrodnika-systematyka, znawcę lub skąpca, była bardzo silnie rozwinięta;

była to najwyraźniej rzecz wrodzona, gdyż żadna z moich sióstr ani brat nigdy nie

zdradzali podobnego zamiłowania.

Pewne drobne wydarzenie z tego okresu pozostawiło ślad w moim umyśle,

albowiem miałem później z tego powodu ciężkie wyrzuty sumienia. Jest ono

ciekawe, bo wskazuje, że już w tak młodym wieku interesowałem się zmiennością

roślin! Opowiedziałem mianowicie pewnemu chłopczykowi (sądzę, że był to

Leighton, który został później znanym lichenologiem i botanikiem), że potrafię

otrzymywać rozmaicie ubarwione narcyzy i pierwiosnki przez podlewanie ich

barwnymi płynami, co było oczywiście wierutną bajką i czego nigdy nie

próbowałem dokonać. Muszę się również przyznać, iż jako mały chłopiec byłem

bardzo skłonny do komponowania różnych zmyślonych historii, i to zawsze dla

wywołania sensacji. Tak np. pewnego razu zerwałem z drzew Ojca mnóstwo

doskonałych owoców, ukryłem je w krzakach, a następnie tracąc niemal dech z

pośpiechu pobiegłem rozgłosić, że wykryłem całą masę skradzionych owoców.

W tym też mniej więcej czasie lub być może nieco wcześniej kradłem nieraz

owoce i później je zjadałem. Jedna z moich metod była naprawdę odkrywcza.

Ogród kuchenny zamykano wieczorem. Otaczał go wysoki mur, dostawałem się

nań jednak łatwo przez sąsiadujące z nim drzewa. Następnie zatykałem długi kij w

otwór dosyć dużej doniczki kwiatowej i podnosząc ją w górę podstawiałem pod

dojrzałe brzoskwinie i śliwki, które wpadały do doniczki i w ten sposób dostawały

się w moje ręce. Pamiętam, jak będąc jeszcze zupełnie małym chłopcem,

wykradałem jabłka z ogrodu i dawałem je następnie chłopcom mieszkającym w

pobliskim domku. Zanim jednak ich obdarowałem, demonstrowałem im szybkość

biegu i dziwię się doprawdy, w jaki sposób uszło mojej uwadze, iż tylko z chęci

otrzymania jabłek wyrażali oni podziw i zdumienie dla moich wyczynów.

Pamiętam jednak doskonale, jak było mi miło usłyszeć, że nigdy nie widzieli

chłopca biegającego tak szybko!

Z okresu kiedy byłem w szkole p. Case'a, przypominam sobie jeszcze tylko jedno

zdarzenie, a mianowicie pogrzeb dragona. Zadziwiające, jak dokładnie jeszcze dziś

pamiętam konia z zawieszonymi na siodle butami i karabinem zmarłego oraz salwy

nad grobem. Scena ta głęboko poruszyła całą poetycką wyobraźnię, jaką wtedy

posiadałem.

W lecie 1818 r. wstąpiłem do szkoły [great school] dra Butlera w Shrewsbury i

pozostawałem tam siedem lat - aż do połowy lata 1825 r., kiedy to ukończyłem

szesnasty rok życia. Mieszkałem wówczas w szkole, pędząc z wielkim dla mnie

pożytkiem życie prawdziwego ucznia, ale ponieważ odległość od mojego domu

wynosiła niewiele więcej ponad milę, przeto biegałem tam często podczas

dłuższych przerw i przed zamknięciem sali na noc. Myślę, iż było to dla mnie

korzystne, gdyż podtrzymywało moje przywiązanie do domu rodzinnego i

zainteresowanie jego sprawami. Pamiętam, jak w pierwszym okresie mojego życia

w szkole często musiałem biec bardzo szybko, aby zdążyć na czas, a że biegałem

dobrze, zawsze mi się to jakoś udawało. Gdy zaś miałem co do tego wątpliwości,

gorąco prosiłem Boga o pomoc. Przypominam sobie doskonale, jak to

przypisywałem moje sukcesy modlitwom, nie zaś szybkiemu biegowi i nie mogłem

się nadziwić, że Bóg mi tak często pomaga.

Ojciec mój i starsze siostry opowiadały mi, że gdy byłem jeszcze bardzo młodym

chłopcem, wykazywałem wielkie zamiłowanie do dalekich samotnych

przechadzek, lecz o czym myślałem wtedy - nie wiem. Niekiedy byłem bardzo

zamyślony. Pewnego razu gdy wracałem ze szkoły, znalazłem się na szczycie

dawnych fortyfikacji otaczających Shrewsbury, przez które biegła ścieżka dla

pieszych ogrodzona tylko z jednej strony. Zboczyłem z niej i spadłem w dół, lecz

wysokość nie była większa niż siedem czy osiem stóp. Niemniej jednak w czasie

tego bardzo krótkiego, nagłego i całkiem nieoczekiwanego upadku przez mój

umysł przemknął tak zadziwiający nawał myśli, że trudno jakoś fakt ten pogodzić

z poglądem głoszonym, jak się zdaje przez fizjologów, że każda myśl wymaga

pewnego określonego, dającego się wymierzyć czasu.

Kiedy zacząłem chodzić do szkoły, musiałem być bardzo naiwny. Jeden chłopiec,

nazwiskiem Garnett, zaprosił mnie pewnego dnia do cukierni i kupił tam parę

ciastek, za które nie zapłacił, ponieważ cieszył się zaufaniem sprzedającego.

Gdyśmy wyszli, zapytałem go, dlaczego nie zapłacił za ciastka, a on mi

odpowiedział: "Jak to, nie wiesz, że mój wuj zapisał miastu wielką sumę pieniędzy

pod warunkiem, iż każdy kupiec da bez zapłaty wszystko, co potrzebne każdemu,

kto będzie nosił jego stary kapelusz i poruszy nim w pewien osobliwy sposób".

Następnie pokazał mi, jak to należy robić, po czym wstąpił do innego sklepu, gdzie

mu również ufano, zażądał jakiejś drobnostki, poruszył kapeluszem w odpowiedni

sposób i rzeczywiście otrzymał bez zapłaty wybrany przedmiot. Gdyśmy wyszli,

powiedział: "Jeśli chcesz wejść do cukierni (jakże dobrze pamiętam miejsce, w

którym się znajdowała), pożyczę ci mojego kapelusza, a poruszając nim

odpowiednio na głowie, otrzymasz wszystko, czego tylko zapragniesz"...

Darwin Karol - Autobiografia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: