Rodzaje ognisk i zasady.doc

Materiał edukacyjny rozdawany bezpłatnie w ramach szkolenia.

Rodzaje ognisk 

MODELE OGNISK Istnieje wiele rodzajów ognisk. Poszczególne typy ognisk różnią się zależnie od swego przeznaczenia

Studnia - sam rdzeń stosu pozostaje bez zmian, czyli musi być tam coś, co się zapali ( byle nie benzyna, papiery itp. ). Natomiast boki układamy z równej długości polan. Zapewnia dużo ciepła i światła dzięki dużemu dopływowi powietrza. Dlatego może ono służyć do gotowania i sygnalizacji.

Bardzo ciekawy typ ogniska, warty polecenia ze względu na mnóstwo ciepła i światła jakim obdarowuje siedzących przy nim kamratów. Polana okłada się tak by tworzyły ażurową konstrukcję, podobną do kraty, która zapewnia dostęp tlenu i wytwarza efekt komina, przez co ogień bucha z wielką werwą.

Inaczej zwana: Studzienka: Niejeden z nas nudził się kiedyś układając z kredek swojego rodzaju wieżę. Dwie kredki wzdłuż, a na nich dwie kredki w poprzek. Ognisko to układa się na tej samej zasadzie.

Piramida - budowana jest podobnie jak studnia             

z tą różnicą, że każde „piętro” układamy z coraz

krótszych brewion. Podobne do ogniska typu "studnia", z tym, że ułożone jest z pełnych warstw drewna, a nie z ażurowej konstrukcji. Takie ognisko pali się długo i można je wykorzystać jako ogień na całą noc. Piramidka: Jest to studzienka zwężająca się w górę. Szeroka u dołu i wąziutka u góry. Inna nazwa tego modelu ogniska to:

Pagoda - pierwsze dwie, trzy warstwy układamy jak przy budowie „studni”. Każde kolejne „piętro” jest układane z patyków w ilości zależnej od wielkości stosu z zachowaniem podczas budowy naprzemiennego układania poziomów.

Tratwa - bardzo użyteczny model do wilgotnego drewna. Pożyteczny również przy mokrym lub zaśnieżonym podłożu. Ułożyć na podłożu kwadratowe "łoże" z większych kawałków drewna. Następną warstwę układać poprzecznie. Na wierzchu buduje się piramidę. Wraz ze spaleniem żar przechodzi niżej osuszając i rozpalając dwie zasadnicze warstwy tratwy.

Ognisko "gwiazda" - Przydatne, jeśli zależy nam na oszczędnym zużyciu opału lub na niewielkim ogniu. Ogień pali się pośrodku "gwiazdy"; stosownie do potrzeb podsuwa się kłody do środka. Można je odciągnąć na bok, jeśli chcemy gotować nad żarem. Dla ogniska tego rodzaju zaleca się stosowanie twardego drewna.

Takie ognisko tworzymy w przypadku, gdy chcemy zaoszczędzić na opale lub gdy zależy nam z różnych względów na utworzeniu ogniska dyskretnego.
Układ polan jest niezwykle prosty. Wszystkie grubsze patyki układamy promieniście tak by stykały się w centrum. Tam pali się ogień. Gdy płomień staje się zbyt wielki – nieco odsuwamy gałęzie na zewnątrz. Gdy przygasa – przeciwnie – podsuwamy je do centrum, nawet by zachodziły tam jedne na drugie. Przy takim ognisku najlepiej spisuje się opał z twardego drewna drzew liściastych. Ognisko takie jest szczególnie warte polecenia, gdy gotujemy coś podczas wielkich upałów, bo nie wydziela za dużo ciepła i w takich warunkach nie męczy nas dodatkowo nadmierną temperaturą.

Ognisko "wigwam" - Dogodne do gotowania i ogrzewania się (zużywa wiele opału). Podpałkę wstępną należy umieścić pośrodku przygotowanego miejsca wokół wbitego w ziemię kołka, z otwarciem od strony nawietrznej dla zapewnienia ciągu. Ognisko należy osłaniać od wiatru zapalając je od strony nawietrznej.

Jest chyba najpopularniejszym typem ogniska. Wygląda następująco:
O wbity w środek pal opiera się ze wszystkich stron drobniejsze patyki, pamiętając jednak by od strony nawietrznej zapewnić przestrzeń, przez którą dopływać będzie tlen. Ten typ ogniska zużywa wiele opału, jest jednak doskonały do ogrzewania się i suszenia obuwia oraz odzienia. Niektórzy twierdzą, ze nadaje się do wieszania garnków – jednak wydaje mi się, że ze wszystkich typów ognisk takie jest najmniej do tego typu ewolucji przydatne. Uwaga! Ognisko takie, prędzej czy później zawala się (po przepaleniu owego pala) i rozsypuje do postaci bezładnej zbieraniny, płonących brewion.

Inne nazwy tego samego modelu ogniska to:

Stos indiański - służy do podtrzymywania żaru w ognisku przez dłuższy czas. Jest stosem bardzo przydatnym w czasie nocnych wart.  

Stos samo podtrzymujący się - stosujemy go jeżeli nie możemy wykorzystać stosu indiańskiego a chcemy rano znaleźć żar w naszym ognisku. Dodatkowym plusem jest to, że ognisko możemy rozpalić pomiędzy namiotem a ścianą z brewion co spowoduje, iż ciepło bijące z ogniska będzie się kierowało w naszą stronę.

Inaczej zwany: Wigwam: To "standardowy" stosik... co można więcej powiedzieć. Układamy go zazwyczaj wbijając na środku pal i opierając o niego coraz to grubsze patyczki.

Ognisko "T" -  Jest to ognisko dogodne do gotowania. Ogień utrzymuje się w górnej części litery "T", skąd pobiera się żar do gotowania w części dolnej.

Najpierw kopiemy dwa dołki, które połączone przypominają literę „T”. W dołku będącym górną belką litery T zapalamy ognisko, zaś do części dolnej zbieramy żar, nad którym możemy przypiekać mięsiwo lub postawić garnek by ogrzać jego zawartość. Ognisko zapalone w dołku jest mniej wrażliwe na wiatr zbyt silny. Oczywiście trzeba mieć saperkę by wykopać dołek w ziemi przesuszonej i zbitej. W sypkim piasku z powodzeniem wystarczą nam do kopania dłonie i nóż, którym wytniemy wpierw darń. Nie ma sensu tworzenie takiego ogniska gdy jesteśmy w drodze i tylko na chwilę robimy popas.

Ognisko "dziurka od klucza" - Należy wykopać w ziemi dołek w kształcie dziurki od klucza, odpowiednio usytuowanej względem wiatru. Ognisko to ma podobne zalety jak ognisko długotrwałe.

"Ognisko długotrwałe" - Ognisko rozpala się w rowku wykopanym dla ochrony przed wiatrem. Można je także przygotować na ziemi, przy użyciu dwóch świeżych kłód utrzymujących żar w jednym miejscu. Kłody muszą mieć średnicę co najmniej 15 cm ( im grubsze tym lepiej) i być ułożone tak, aby można było stawiać na nich naczynia do gotowania. Pod kłody można podłożyć dwa patyki o średnicy 2,5 cm, aby zapewnić lepszy dopływ powietrza do ognia.

"Bezpieczne ognisko nocne" - Ognisko to umożliwia sen przy ogniu bez niebezpieczeństwa, że płonące kłody stoczą się na śpiącego. Należy położyć dwie duże świeże kłody na ognisku w taki sposób, że będą chronić ciebie i twoje schronienie w miarę, jak ognisko będzie się wypalać. Zwróć uwagę na położenie ściany odbijającej ciepło.

Stos syberyjski (tzw. Ognisko z reflektorem) - układany jest w wypadkach niskiej temperatury. Służy do ogrzania zimą namiotu czy innego schronienia, w którym zamierzamy spędzić noc. Budujemy go w następujący sposób: z trzech stron ustawia się dość wysokie i szczelne ścianki z grubszych brewion zostawiając czwarta stronę otwartą- tę od której będzie wejście do naszego miejsca odpoczynku. Wysokie ściany są po to aby wiatr nie rozwiewał płomieni i nie zabierał ciepła. Z tyłu stawiamy ścianę z brewion lub mocujemy płachtę osłaniającą od wiatru.

Ogień z płonących brewion daje wiele energii cieplnej w jej odmianie promienistej, przeto ogrzewa te jedynie strony przedmiotów i ludzi, które doń zostały skierowane. Spora, więc część owego ciepła leci w przestrzeń – energię swą trwoniąc po próżnicy. Aby tę przeciekającą energię pochwycić i dogrzać również te partie naszego ciała, które skierowane są w stronę przeciwną od ogniska – budujemy tzw. ekrany. Dzięki mniej lub bardziej szczelnej zasłonie takich konstrukcji, częściowo otaczających ognisko – powodujemy niejako uwięzienie części energii promienistej. Wtenczas ona odbijając się i wracając w kierunku ognia – po pierwsze „dogrzewa” od tyłu nam plecy, a po drugie podnosi temperaturę powietrza w tej przestrzeni (gdzie my się znajdujemy). Wytwarza się wówczas korzystny dla nas mikroklimat. Nawet podczas silnych mrozów w takim odgrodzonym ekranami otoczeniu będzie znacznie cieplej. Nie trzeba zresztą budować szczelnego kordonu, lecz jedynie jeden ekran za naszymi plecami i co ważne – od strony wiatru! Dodać należy, iż ów ekran dodatkowo zabezpiecza nas przed wychłodzeniem przez wiatr właśnie.
Prawię o przymiotach owego „ekranu” ale nie mówię cóż to jest za ustrojstwo. Ekranem może być właściwie cokolwiek od koca NRC począwszy, poprzez ścianę bardzo gęstych zarośli, a na stosie ściętych drzew skończywszy czy jakiejkolwiek szmacie na drzewach rozpostartej.

Ognisko „Wodoodporne”
Stosuję taki typ ogniska gdy pada. Oczywiście przy deszczach ulewnych, trwających dłuższy czas i ono zagaśnie ale przy umiarkowanych opadach ciągłych lub krótkich ulewach – spisuje się znakomicie. Aby je wzniecić – najpierw musimy wytworzyć sporo żaru najlepiej szybkim ogniskiem typu „wigwam” a następnie ściśle ułożyć raczej drobniejsze polana w taki sposób jak to czynimy układając piramidę, kształtem jednak ma ono być zbliżone do studni. Czyli ściśle ułożone gałęzie, jednak całość o płaskim wierzchołku. Na wierzchołku zaś układamy grube, najlepiej wilgotne konary (by nie spalały się jak najwolniej). Im większe tym lepsze. Tak by zakrywały to co pod nimi, a tlen do ogniska niechaj dopływa przewiewnymi bokami. W ten sposób ognisko może palić się nawet podczas deszczu i do całkiem efektywnie. Materiał dorzucamy – a raczej wtykamy bokami w wolne miejsca, które utworzą się po spaleniu poszczególnych polan.

Ognisko „Turystyczne” Najczęściej polana ułożone w gwiazdę lub w dowolny sposób a miejsce ogniskowe obłożone dookoła kamieniami. Na nich możemy postawić i zagrzać posiłek w garnku a w popiele można upiec ziemniaki.
 

Płomień ma tę właściwość, że sprzyja wytworzeniu pogodnego nastroju, pobudza wyobraźnię, sposobi do śpiewu, dzielenia się swoimi wrażeniami i popisywania się swoimi zdolnościami.
Wyróżnić można następujące rodzaje ognisk harcerskich:

·         wewnętrzne,

·         specjalne,

·         środowiskowe,

·         indywidualne,

·         zewnętrzne,

·         uroczyste,

·         turystyczne,

·         obchodu rocznic,
Miejsce na ognisko musi być odpowiednio przygotowane. Przepisy przeciwpożarowe zabraniają rozpalania ognisk w odległości mniejszej niż 150 m od lasów. Konieczne jest przygotowanie kręgu ogniskowego: wykopanie rowka w ziemi dookoła ogniska, ułożenie kręgu z kamieni lub otoczenie grubymi kłodami i tworzenie tzw. ramy. Okolice kręgu powinny być oczyszczone ze ściółki i suszu.

Do rozpalenia ognia nie używa się papieru czy środków chemicznych, jak benzyna, olej czy rozpałka do grilla. Nawet w trudnych warunkach pogodowych na rozpałkę nadaje się kora brzozowa, suche igliwie, zeschły jałowiec, głownia żywiczna (odłamana gałąź świerku, sosna wydzielająca żywicę) lub pukla drewna – ostrugana gałąź, z której strużyny nie są oderwane, wygląda jakby była otoczona żółtymi lokami.

Niezawodny sposób ułożenia stosu, który rozpala się od pierwszej zapałki.

·         Nad niewielkim dołkiem ustawia się ruszt z gałązek grubości palca, na którym rozłożone jest suche igliwie. Na nim kładzie się korę brzozową, przykrytą suchymi gałązkami jałowca, gałęzią lub głownią żywiczną. Tak z lekka najeżone gałązki ugniata się gałązkami grubości palca, układając je w kształcie stożka. Gałązki opierają się na niewielkim kołku wbitym w środek. Jeśli stos budowany jest w kształcie stożka, to kołek powinien być dłuższy, powinien mieć ok. 1 m.

·         Następna warstwa suchych gałęzi, nieco dłuższych i grubszych, jest również równomiernie rozłożona wokół wbitego kołka. Patyki przylegają do siebie, pozostawiając szpary dla swobodnego przepływu powietrza.

·         Ostatnie warstwy są już ułożone z gałęzi grubszych, o średnicy do 5 cm. Opisany stożek, o wysokości 30 – 40 cm, zwie się sercem ogniska. Na nim układa się właściwy stos ogniskowy.



Ognisko należy do najbardziej obrzędowych form harcerskich. W zasadzie każdy dzień obozowy kończy się ogniskiem. Nie każde z nich musi być obrzędowe i poważne. Były naczelnik harcerzy uważa, że ognisko powinno mieć tylko trzy obrzędy:
ogień nie większy niż potrzeba i rozpalony zgodnie z zasadami ekologii i p. poż.
dobra i mądra gawęda

·         wspólny radosny i niewymuszony śpiew.

·         ogniska obozowej drużyny tworzą niejednokrotnie zamknięty cykl tematyczny

·         często rozważa się na nich Prawo Harcerskie.

Niektórzy znani instruktorzy opublikowali swoje gawędy o Prawie Harcerskim (Kazimierz Lutosławski, Stefan Mirowski, Wojciech Hausner). Wielu drużynowych w cyklicznych gawędach opowiada o historii i tradycjach harcerstwa, opisuje bohaterów wojny i pokoju, nawiązuje do Biblii, rozważa wybrane fragmenty Pisma Świętego.

Scenariusz harcerskich ognisk, choć organizatorzy starają się unikać szablonów, jest od lat podobny.
 

ROZPALANIE OGNISK - "Ognisko można rozpalić gdziekolwiek, lecz należy umieć je ugasić". Ogień jest naszym przyjacielem. Gotujemy na nim nasze jedzenie, suszymy ubrania, daje nam ciepło i światło, zbieramy się wokół niego aby bawić się i śpiewać. Jednakże ten sam ogień może postawić cały las w ogniu, dlatego też musimy być niebywale ostrożni gdzie i jak rozpalamy ogień. Pamiętaj ,że ty jesteś odpowiedzialny za ogień który rozpalasz.

OGIEŃ - Przede wszystkim musisz widzieć czy wolno ci rozpalić ogień. Mogą występować rozmaite zakazy i warunki rozpalania ognisk w danym czasie i w określonych miejscach. Jeśli tak jest należy szukać innych sposobów gotowania posiłków i całkowicie zaakceptować zakazy. Ognisko obozowe może być zastąpione innym źródłem światła (lampa parafinowa). Każde państwo ma własne regulacje prawne w tej dziedzinie. W Szwecji dozwolone jest rozpalanie ognisk na cudzym gruncie jeśli nie jest to wyraźnie zabronione i pogoda pozwalana to. Jakkolwiek to ty jesteś odpowiedzialny za ogień. Być może w Polsce potrzebna będzie zgoda właściciela ziemi. Należy to sprawdzić. Dobrym nawykiem jest powiadamianie najbliższej jednostki straży pożarnej o planowanym rozpaleniu ogniska na obozach i wyprawach. Unikniecie w ten sposób fałszywych alarmów i nieoczekiwanych nieprzyjemności.

GDZIE - Należy wybrać bezpieczne miejsce niwelujące możliwość pożaru lub trwałego uszkodzenia podłoża. Nie wolno rozpalać ogniska na ściółce leśnej nawet gdy jest mokra, gdyż zawsze jest łatwopalna. Nie rozpalajcie ogniska w pobliżu starego ściętego pniaka. Jego suche korzenie mogą przenieść ogień. Od gorąca pękają i pozostają niezasklepione szczeliny skalne. Ognisko można rozpalić na podłożu z kamieni ochraniając w ten sposób podłoże od zniszczenia a drewno od zawilgocenia. Można również wykopać duży kawałek darni i położyć go "do góry nogami" oraz otoczyć kamieniami dla utworzenia granicy ognia. Po ugaszeniu ogniska darń układamy tak jak była uprzednio.

DREWNO - Jeszcze przed rozpaleniem ogniska należy zebrać i przygotować potrzebne drewno. Gdy ognisko rozpali się cała uwaga będzie skupiona na jego utrzymaniu oraz pilnowaniu czy się nie rozprzestrzenia. Jeśli ognisko rozpala się podczas wędrówek, w celu przygotowania szybkiego posiłku wystarczające będą kawałki drewna i gałęzie. W przypadku ogniska obozowego czy całonocnego najlepsze będą duże (grube) kawałki drewna, które trzeba przygotować wcześniej.

ROZPAŁKA - Aby rozpalić ognisko potrzebna jest rozpałka np.: " suche, cienkie gałęzie drzew iglastych znalezione pod drzewami, " kora brzozy ze zwalonych pni Zrywanie kory z żywego drzewa prowadzi do jego śmierci. Jednak zawsze warto mieć kawałek kory w przyborniku - skarbczyku, " tar-wood (smołowe drewno) z pni ściętych sosen, " różnego rodzaju szczapy i patyczki

GASZENIE OGNISKA - Przed rozpaleniem ognia należy się upewnić czy przygotowane jest wiadro wody i gałąź z liśćmi do zraszania. Jeśli iskry zajmą tratwę wokół ogniska mokre gałęzie szybko je zgaszą. Ogień zawsze musi być pod obserwacją. Gdy ognisko jest skończone i pozostawiony żar nie żarzy się nadszedł czas na gaszenie końcowe. Na ognisko należy wylać mnóstwo wody. Zamieszać popiół i upewnić się czy nie ma żaru i wylać jeszcze trochę wody dla pewności. Na koniec należy uporządkować miejsce. Położyć wszystko na pierwotnym miejscu (kamienie, trawę ...) . Punktem Honoru skauta jest nie pozostawianie żadnych śladów w naturze.