SOCJOLOGIA: WYKŁAD 3
GRUPY SPOŁECZNE
Zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej, zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna
i behawioralna.
WIĘŹ OBIEKTYWNA – poczucie wspólnoty wynikające z podobieństwa
sytuacji życiowej: miejsca zamieszkania, zawodu, wieku itp.
podejmowane przez członków grupy
KATEGORIA SPOŁECZNA – zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych
STEREOTYP – jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej zbiorowości (autostereotyp) i równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja zbiorowości obcych (w skrajnym przypadku traktowanych jako wrogie)
SOLIDARNOŚĆ – życzliwość, gotowość do współpracy, poparcia i niesienia pomocy wobec osób, które obejmujemy kategorią ,,my’’: członków naszej grupy czy kategorii społecznej
ŚWIADOMOŚĆ KLASOWA – poczucie wspólnoty interesów z członkami własnej klasy, definicja wrogów zagrażających tym interesom i gotowość do walki o ich realizację
WIĘŹ MORALNA – TREŚĆ I ZASIĘG
WIĘŹ MORALNA – szczególna relacja powinnościowa zakładająca zaufanie, lojalność i solidarność w stosunku do innych objętych kategorią ,,my’’
ZAUFANIE – oczekiwanie korzystnych dla mnie działań partnerów interakcji czy stosunków społecznych
LOJALNOŚĆ – zobowiązanie, aby nie nadużyć zaufania kogoś, kto obdarza mnie zaufaniem
TOŻSAMOŚĆ ZBIOROWA – poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami pewnej zbiorowości wyrażane subiektywnie sformułowaniem ,,my’’, któremu towarzyszy świadomość odrębności od osób z zewnątrz, określanych jako ,,oni’’
PATOLOGIA WIĘZI MORALNEJ
ATROFIA WIĘZI MORALNEJ – zanik wiążących powinności wobec innych – skrajne zawężenie kategorii ,,my’’.
Trzy przejawy atrofii:
KULTURA CYNIZMU (antyteza zaufania) – rozpowszechniony syndrom nieufności i podejrzliwości, a także instrumentalne traktowanie innych jako obiektów manipulacji
KULTURA MANIPULACJI (antyteza lojalności) – spotykające się z przyzwoleniem społecznym wykorzystywanie zaufania innych, ich naiwności, posługiwanie się oszustwem i kłamstwem
KULTURA OBOJĘTNOŚCI (antyteza solidarności) – akceptowana społecznie skrajna interesowność, egoizm, indyferentyzm wobec szkód czy cierpień innych
KONFLIKT TOŻSAMOŚCI – rozdarcie osobowościowe wynikające z równoczesnej przynależności do grup, które mają odmienne, a nawet sprzeczne cele i interesy, a równocześnie wymagają jednoznacznej identyfikacji, lojalności i zaangażowania od swoich członków
KONFLIKT PARTYCYPACJI
Sytuacja, w której uczestnictwo w jednej z grp, do których jednostka należy, wymaga zaniedbywania innych, albo gdy interesy czy wymogi lojalności wynikające z członkostwa są wzajemnie niezgodne, a nawet sprzeczne
GRUPA ZORGANIZOWANA
(organizacja społeczna)
występuje wtedy, gdy:
powtarzalne i regularne kontakty oraz interakcje między członkami grupy przeradzają się w regulowane normatywnie i między członkami grupy pojawiają się stosunki społeczne wskazujące na ich wzajemne powinności i uprawnienia, jak również zostają zdefiniowane pozycje społeczne członków grupy i przypisane im role.
Przykłady grup zorganizowanych: szpital, zakład pracy, korporacja przemysłowa, uniwersytet, sąd, orkiestra symfoniczna itp.
WIĘŹ KOOPERACYJNA – poczucie wspólnoty oparte na wzajemnej niezbędności członków grupy do realizacji celów indywidualnych i zbiorowych
KRYSTALIZOWANIE SIĘ GRUPY – proces wyłaniania się coraz bardziej złożonej więzi społecznej, od populacji, przez kategorię statystyczną, socjologiczną i społeczną, aż do grupy społecznej w pełnym sensie
DEKONSTRUKCJA GRUPY – proces rozpadu grupy przez stopniowe zanikanie więzi społecznych
WSPÓLNOTY WYOBRAŻONE – zbiorowości, w których więź społeczna ma jedynie charakter subiektywny, a brak więzi obiektywnej i behawioralnej
Obiektywne kryteria klasyfikacji ze względu na:
LICZEBNOŚĆ GRUPY – TRWAŁOŚĆ – SPOSÓB REKRUTACJI – INTENSYWNOŚĆ UCZESTNICTWA – KORZYŚĆ – STOPIEŃ ZORGANIZOWANIA
DIADA, TRIADA (Georg Simmel)
GRUPY DOŻYWOTNIE – takie, z których wystąpienie jest niemożliwe lub bardzo utrudnione
GRUPY EKSKLUZYWNE (elitarne) – inaczej zamknięte, czyli takie, do których przyjęcie obwarowane jest bardzo trudnymi, rygorystycznymi warunkami
GRUPY INKLUZYWNE – inaczej otwarte, czyli takie, które akceptują wszystkich chętnych do przystąpienia
GRUPY JEDNOFUNKCYJNE – inaczej wyspecjalizowane, czyli takie, w których członkowie podejmują jeden tylko typ działalności
GRUPY WIELOFUNKCYJNE – takie, w których członkowie podejmują różnorodne formy działalności
GRUPY ŻARŁOCZNE – takie, które wymagają od swoich członków maksymalnego zaangażowania, nieustannego uczestnictwa, pełnego poświęcenia, niepodzielnej lojalności
GRUPY TOTALITARNE – takie, które kontrolują i ingerują w całokształt życia swoich członków w dziedzinach nie związanych bezpośrednio z członkostwem w grupie, a także w sferze prywatnej
GRUPY ZADANIOWE – takie, które zostały celowo powołane do rozwiązania jakiegoś problemu lub zrealizowania zadania praktycznego
ZADANIA ADDYTYWNE – takie, których szybkość i skuteczność realizacji zależy wprost od liczby uczestniczących osób
ZADANIA KOOPERACYJNE – takie, których realizacja wymaga podziału funkcji, współpracy i koordynacji działań wyspecjalizowanych, co z reguły narzuca potrzebę kierownictwa lub przywództwa
ZADANIA KONIUNKTYWNE – takie, w których tempo i intensywność działań muszą być dostosowane do najsłabszych uczestników grupy
Subiektywne kryteria klasyfikacji grup – bierze się pod uwagę psychologiczną relację jednostki do grupy
GRUPY ODNIESIENIA – zbiorowości, z którymi wiążą nas subiektywne ,,wirtualne’’ relacje, mimo że do nich nie należymy
GRUPY ODNIESIENIA NORMATYWNEGO – takie, z których czerpiemy i przyjmujemy normy i wartości kształtujące nasze działania
NEGATYWNE GRUPY ODNIESIENIA – takie, które budzą w nas repulsję i od których staramy się zdystansować poprzez przyjmowanie przeciwnych wzorów i reguł postępowania
POZYTYWNE GRUPY ODNIESIENIA – takie, z którymi się identyfikujemy, porównujemy i których standardy normatywne staramy się naśladować, dążąc do uzyskania pełnego członkostwa
GRUPY ODNIESIENIA PORÓWNAWCZEGO – takie, z którymi konfrontujemy nasze osiągnięcia, standard życia, zasób władzy, poziom prestiżu itp.
SOCJALIZACJA – proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi przez społeczeństwo
SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA – naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani
KONTRSOCJALIZACJA – kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których chcemy się zdystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia
DIAGRAM: Typy identyfikacji z grupą
GRUPY PIERWOTNE – niewielkie, nieformalne, spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i interakcjach (twarzą w twarz) członków rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych
GRUPY WTÓRNE – takie, które liczą wielu członków, w większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach
FERDINAND TOENNIES (1855-1936)
Gemeinschaft und Gesellschaft (Wspólnota i społeczeństwo)
susannaah