Haldeman Joe - Drugi wzrok.pdf - Haldeman Joe - Zabr7

Haldeman Joe - Drugi wzrok

Autor: Joe Haldeman

Tytul: Drugi wzrok

(None So Blind)

Z "NF" 10/96

Wszystko zaczęło się od tego, Ŝe Cletus Jefferson zadał

sobie pytanie: "Dlaczego wszyscy niewidomi nie są

geniuszami?" Cletus miał wtedy zaledwie trzynaście lat, lecz

pytanie było całkiem do rzeczy, zaś odpowiedzi na nie miał

szukać następnych czternaście lat, by znalazłszy ją,

całkowicie zmienić oblicze świata.

Młody Jefferson był omnibusem, samoukiem, jednym słowem

świrusem, jakich mało. Miał własne małe laboratorium

chemiczne, mikroskop, teleskop i kilka komputerów, niektóre

z nich zakupione jeszcze za papierowe pieniądze. Większość

jego dochodów pochodziła z korepetycji, przede

wszystkim jednak uczył kumpli z klasy, jak wyczarować

strita.

JednakŜe nawet takie świrusy jak on, nawet tacy

niezrównani pokerzyści, nawet tacy świrnięci pokerzyści,

którzy rozwiązują w pamięci równania róŜniczkowe, nie

pozostają obojętni na strzały Amora i towarzyszące tym

pociskom nagłe burze testosteronowe, tak charakterystyczne

dla wieku trzynastu lat. Cletus wiedział, Ŝe nie grzeszy

urodą i Ŝe mama ubiera go fatalnie. Wiedział takŜe, Ŝe jest

niski i gruby, nie ma pojęcia, do czego słuŜy futbolówka.

śadną z tych rzeczy nie przejmował się jednak aŜ do chwili,

gdy jego gruczoły dokrewne nie zaczęły wytwarzać substancji,

których próŜno by szukać w jego podręcznym laboratorium.

Wówczas to Cletus zaczął przejawiać dbałość o swoją

fryzurę oraz nosić rzeczy, których niedopasowanie

odpowiadało aktualnym trendom w modzie, jednakŜe nic nie

mógł poradzić na swój nikczemny wzrost, wielką tuszę i

nieregularne rysy twarzy. Poza tym był najmłodszym uczniem w

całej szkole pomimo tego, Ŝe właśnie kończył ostatnią klasę,

a takŜe jedynym czarnym, co w stanie Wirginia w 1994 roku

nie było całkiem bez znaczenia.

Gdyby miłość zwracała uwagę na sygnały dochodzące z

otoczenia, gdyby chłodna logika potrafiła ujarzmić

poŜądanie, naleŜałoby się spodziewać, Ŝe Cletus, taki, jakim

był, właściwie oceni swą sytuację i poszuka sobie kogoś

równie urodziwego jak on. Ale, rzecz jasna, tak się nie

stało. Niczym kula odbijana przez flippery, spławiany od

pierwszego wejrzenia przez kaŜdą Mary, Judy, Jenny i

Veronikę w Poznanej Przestrzeni miotał się od jednej

dziewczyny do drugiej, zaczynając od prześlicznej, a

następnie próbując kolejnej atrakcyjnej, ładnej, fajnej,

niebrzydkiej, "wielkiej osobowości", aŜ w końcu nieubłagane prawa

statystyki postawiły na jego drodze Amy Linderbaum, która w

odróŜnieniu od pozostałych nie mogła spławić go od

pierwszego wejrzenia, poniewaŜ była niewidoma.

Reszta dzieciaków miała z tego niezły ubaw. Amy bowiem,

prócz tego, Ŝe nie widziała, była niemal dwa razy taka jak

Cletus i miała, łagodnie mówiąc, podobnie nieregularne rysy.

Towarzyszył jej pies-przewodnik uderzająco podobny do

Cletusa - mały, czarny i gruby. Wszyscy starali się być dla

niej uprzejmi, poniewaŜ była niewidoma i miała bardzo

bogatych rodziców, ale jako Ŝe dopiero niedawno przeniosła

się do tej szkoły, nie miała jeszcze Ŝadnych przyjaciół.

Strona 1

Haldeman Joe - Drugi wzrok

Pierwszą poznaną przez nią osobą był właśnie Cletus,

którego dosięgły pociski i strzały zawistnego Amora, a

wówczas to, co mogło być początkiem zwykłego romansu na

zasadzie przyciągania się przeciwności, przybrało postać

emocjonalnego i intelektualnego zjednoczenia, mającego juŜ w

następnym wieku stać się przyczyną wielkiego społecznego

wstrząsu, którego skutki, niczym rozchodząca się

pierścieniowo fala tsunami, ogarnąwszy cały świat, przynieść

miały nieodwracalne zmiany w dziejach ludzkości.

Dzieciaki, jak to one, od samego początku podejrzewały,

Ŝe Amy ma jakiegoś bzika, nie wiedziały tylko, na punkcie

czego. W obsłudze komputera była szybka jak mało kto, ale

wynikało to raczej z Ŝyciowej konieczności. Jako osobie

niewidomej cały ten cholerny sprzęt był absolutnie

niezbędny. Nie wykazywała jednak nadmiernej fascynacji

komputerami, podobnie jak nie pasjonowały jej nauki

przyrodnicze, ani matma, ani historia, ani Star Trek ani

samorząd uczniowski. Wszyscy zachodzili więc w głowę co

takiego ją, u diabła, rajcuje. Okazuje się, Ŝe miała bzika

na punkcie muzyki, ale wtedy była zbyt nieśmiała, aby się z

tym zdradzić.

Na początku dla Cletusa liczył się tylko fakt, Ŝe Amy nie

miała tych przeklętych chromosomów Y i nie chciała go

spławić: w zbiorze wszystkich istot ludzkich była jedynym

elementem tak określonego podzbioru. Kiedy okazało się, Ŝe

jest w dodatku wyjątkowo inteligentna i Ŝe przeczytała

więcej ksiąŜek niŜ wszyscy pozostali koledzy z klasy razem

wzięci, gdzieś w głębi zaczęło tlić się uczucie. Było to

jeszcze przed skrzypcami.

Amy podobało się, Ŝe Cletus nie zajmuje się zabawianiem

jej psa, bawiła ją takŜe jego nieskrępowana ciekawość, z

jaką dopytywał się, jak to jest być niewidomym. PoniewaŜ

umiała dowiedzieć się wielu rzeczy o ludziach na podstawie

brzmienia ich głosu, juŜ po pierwszym wypowiedzianym przez

niego zdaniu wiedziała, Ŝe jest młody, czarny, nieśmiały, Ŝe

jest świrusem, jakich mało, i Ŝe nie pochodzi z Wirginii. Ze

sposobu mówienia mogła równieŜ wywnioskować, Ŝe nie jest

atrakcyjny lub myśli, Ŝe taki nie jest. Była od niego o

sześć lat starsza i dwa razy wyŜsza, ale poza tym pasowali

do siebie idealnie, toteŜ od razu zaczęli ze sobą chodzić.

Jedną z rzeczy, na których Cletus absolutnie się nie

znał, była muzyka. Fakt, Ŝe inne dzieciaki marnowały czas

wkuwając idiotyczne teksty piosenek z list przebojów, był

dla niego świadectwem umysłowej dysfunkcji, jeśli nie

obłędu. Poza tym jego rodzice byli fanatycznymi

wielbicielami opery. Świat, który z jednej strony nuŜył

dziecięcym gaworzeniem o niespełnionej miłości, zaś z

drugiej przeraŜał zawodzeniem konających obcokrajowców, nie

wydawał się Cletusowi interesujący. Tak było, dopóki Amy

nie wzięła do ręki swoich skrzypiec.

Czas spędzali na nieustannych rozmowach. Podczas lunchu

siadali przy jednym stoliku, spotykali się teŜ na kaŜdej

przerwie. Gdy była ładna pogoda, spacerowali na dworze,

zarówno przed lekcjami, jak i po lekcjach. Amy poprosiła

swojego szofera, Ŝeby przyjeŜdŜał po nią jakieś piętnaście

minut później.

Gdy minęły trzy wspaniałe tygodnie, Amy zaprosiła Cletusa

do siebie na obiad. Najpierw trochę się wahał,

przypomniawszy sobie, Ŝe Amy ma bardzo zamoŜnych rodziców,

ale jednocześnie był bardzo ciekawy, jak mieszkają, i

wreszcie, nie bójmy się tego powiedzieć, zadurzył się juŜ w

Strona 2

Haldeman Joe - Drugi wzrok

niej na tyle, Ŝe gotów był skoczyć w przepaść, gdyby go o to

poprosiła. Zdecydował się nawet za forsę korepetytora

zakupić z tej okazji całkiem ładny garnitur, na widok

którego jego matka z miejsca poleciała szukać valium.

Początkowo obiad przebiegał w dość sztywnej atmosferze.

Cletus został osaczony przez arsenał srebrnych sztućców oraz

zestaw przeróŜnych dań, które ani wyglądem, ani smakiem nie

przypominały normalnego jedzenia. Ale Cletus wiedział, Ŝe

stanowi to rodzaj testu, a przecieŜ on we wszystkich testach

wypadał doskonale, nawet gdy zasad musiał domyślać się

podczas trwania egzaminu.

Od Amy dowiedział się, Ŝe jej ojciec własnymi siłami

doszedł do wielkiej fortuny dzięki opatentowaniu kilku

wynalazków z dziedziny elektroniki półprzewodników. W

związku z tym Cletus spędził całą sobotę w bibliotece

uniwersyteckiej, najpierw szukając wszelkich publikacji na

temat patentów, a następnie zapoznając się z wybranymi

pozycjami, aby znaleźć wspólny język przynajmniej z panem

domu. Jego wysiłek został nagrodzony. Przy zupie cała

czwórka rozmawiała o komputerach. Przy koktajlu z kalmarów

Cletus i pan Linderbaum zawęzili temat do konkretnych

systemów operacyjnych i schematów podziału pamięci. Przy

wołowinie a la Wellington Cletus i "mów mi Lindy" omawiali

elektrodynamikę kwantową, jedząc sałatkę unosili się na

chmurze elektronów, a gdy podano krem jajeczny, obaj

jajogłowi porozumiewali się juŜ tylko algebrą Boole'a,

podczas gdy Amy i jej matka wymieniały porozumiewawcze

westchnienia i nuciły kawałki Gilberta i Sullivana.

Zanim przeszli na kawę do saloniku, Lindy zdąŜył juŜ

polubić Cletusa, i to z wzajemnością, zaś Cletus miał się

dopiero dowiedzieć, jak bardzo lubi Amy, tak naprawdę lubi,

z chwilą, gdy ta wzięła do ręki swoje skrzypce.

Nie był to jeszcze Stradivarius, którego obiecano jej

kupić, jak tylko ukończy Juilliard, ale i tak instrument

kosztował więcej niŜ stojące w garaŜu lamborghini, Amy zaś

nie tylko była go warta, ale moŜna śmiało powiedzieć, Ŝe

dorównywała mu klasą. Wzięła skrzypce do ręki i zaczęła je

stroić, podczas gdy jej mama usadowiła się za

klawiaturą syntezatora stojącego przy wielkim pianinie,

zaprogramowała jego brzmienie tak, by przypominało dźwięk

harfy, i rozpoczęła koncert prostym apreggio, w którym

wytrawny meloman rozpoznałby wstęp do popisowej solówki

skrzypcowej "Meditation" z "Thais" Masseneta.

Cletus w ciągu całego swego krótkiego Ŝycia pozostawał

głuchy na wszelkie uroki muzyki operowej, nie znał więc

całej historii wielkiej przemiany oraz niezwykłej miłości

kryjącej się za tym intermezzo, ale wiedział, Ŝe jego

dziewczyna straciła wzrok mając pięć lat, zaś w rok później

- w tym samym roku, w którym on przyszedł na świat - dostała

swoje pierwsze skrzypce. Przez trzynaście lat uŜywała ich,

aby mówić o rzeczach, o których nie potrafiłaby powiedzieć

własnym głosem, a moŜe nawet, by widzieć rzeczy, których nie

mogła zobaczyć własnymi oczami, teraz zaś, za pomocą

zwodniczo łatwego romantycznego tematu, uŜytego przez

Masseneta do przedstawienia pięknej kurtyzany o imieniu

Thais odrodzonej jako oblubienica Chrystusa, Amy starała się

wybaczyć swojemu pozbawionemu Boga światu, Ŝe zabrał jej

wzrok, a jednocześnie wysławiać go za to, co otrzymała w

zamian, językiem tak prostym, Ŝe nawet Cletus wszystko

rozumiał. Do tamtej chwili nie zdarzyło mu się ani razu

zapłakać, ale gdy zabrzmiała ostatnia drŜąca nuta utworu,

Strona 3

Haldeman Joe - Drugi wzrok

złapał się na tym, Ŝe łka z twarzą ukrytą w dłoniach, i

wiedział juŜ, Ŝe jeśli tylko Amy go zechce, będzie jej na

zawsze, i trzeba powiedzieć, Ŝe ponad wszelką wątpliwość,

zwaŜywszy jego młody wiek i to, co stało się potem, miał co

do tego absolutną rację.

Później, zanim zdobył pierwszy tytuł doktorski, nauczył

się gry na skrzypcach, zaś w ciągu całego harmonijnego

poŜycia grali wspólnie przez dziesięć tysięcy godzin.

Wszystko to miało jednak nadejść po wielkim odkryciu,

którego ziarno wielkiego odkrycia w postaci pytania

"Dlaczego wszyscy niewidomi nie są geniuszami?" zostało

zasadzone tamtego wieczoru, ale dopiero w tydzień później

zaczęło wypuszczać pierwsze kiełki.

Jak większość trzynastolatków Cletus był zafascynowany

ciałem, swoim i pozostałych ludzi, ale jego dociekania były

bardziej usystematyzowane niŜ obserwacje rówieśników, a w

dodatku, co było raczej nietypowe, organem, który interesował

go najbardziej, był mózg.

Mózg ludzki nie dorównuje komputerowi, aczkolwiek całkiem

nieźle sobie radzi, jeśli wziąć pod uwagę fakt, Ŝe w jego

konstruowaniu nie brał udział wykwalifikowany personel,

oprogramowanie zaś jest w znakomitej większości dziełem ślepego

przypadku. To, co w komputerach funkcjonowało

znacznie lepiej niŜ w mózgu, stanowiło częsty temat dyskusji

Cletusa i Amy prowadzonych nad stygnącymi porcjami

kałamarnic w sosie pomidorowym. Chodziło o podział i

wykorzystanie pamięci.

Wyobraźmy sobie, Ŝe komputer to nie mała światłoszczelna

skrzynka pełna kosztownych numerycznych urządzeń, tylko

wielkie pastwisko porośnięte zieloną trawą doglądane przez

starego, mądrego pasterza-czarownika, który wcale nie nazywa

się Program Operacyjny. Pasterz stoi na wzgórzu, skąd obserwuje

łąkę, na której pasą się owce, kozy i krowy. Zwierzęta nie

mieszają się między ze sobą, poniewaŜ w takim przypadku krowy

mogłyby zadeptać jagnięta i koźlęta, natomiast kozy

doprowadzałyby pozostałe zwierzęta do szału swym nieustannym

brykaniem i trykaniem. Cały obszar jest więc podzielony na

strefy za pomocą przegródek z kolczastego drutu, dzięki

którym wszystkie gatunki pozostają oddzielone i szczęśliwe.

Jest to jednak szczególny rodzaj pastwiska, na którym

panuje szalony ruch. Krowy, kozy i owce nieustannie to

pojawiają się, to znikają, przemieszczając się z prędkością

około 3 x 108 metrów na sekundę. Gdyby więc wszystkie strefy

pozostawały cały czas takie same, groziłoby to rychłą

katastrofą, jako Ŝe czasem zdarza się, Ŝe w ogóle nie ma

owiec, a zamiast tego jest mnóstwo krów, które upchane jak

śledzie w beczce na zbyt małej powierzchni mogłyby zostać

zmiaŜdŜone lub uduszone. JednakŜe pasterz w swej mądrości z

góry wie, ile miejsca naleŜy przeznaczyć dla kaŜdego

gatunku, zaś dzięki znajomości czarów potrafi niesłychanie

szybko dowolnie przesuwać przegrody z kolczastego drutu, nie

raniąc przy tym ani siebie, ani zwierząt. W ten sposób za

kaŜdym razem rozmiary stref zostają zmienione stosownie do

aktualnych potrzeb. Komputer działa podobnie, tyle Ŝe

zamiast obszarów ogrodzonych drutem na ekranie ukazują się

małe prostokąciki, okienka lub pliki, w zaleŜności od tego,

jakiego wyznania jest dany komputer.

W pewnym sensie w mózgu takŜe istnieje podział na strefy.

Cletus wiedział, Ŝe określone partie mózgu odpowiadają

określonym zdolnościom, ale nie na zasadzie "słuch

muzyczny tutaj, dzielenie przez liczby wielocyfrowe tam, w

Strona 4

Haldeman Joe - Drugi wzrok

rogu". Gąbczasta budowa mózgu nie pozwala na tak precyzyjne

rozlokowanie funkcji. Wiadomo jednak, na przykład, gdzie

znajdują się strefy odpowiedzialne za funkcje językowe

zawdzięczające swe nazwy dwóm mózgowcom, z którym jeden był

Francuzem, a drugi Niemcem. W przypadku, gdy któryś z tych

obszarów zostanie uszkodzony na skutek uderzenia, penetracji

pocisku czy zderzenia głowy z rzuconą w jej kierunku

patelnią, osoba poszkodowana moŜe utracić daną zdolność -

czytania, mówienia lub pisania - związaną z uszkodzonym

obszarem.

To interesujące, ale jeszcze bardziej interesujący jest

fakt, Ŝe niekiedy człowiek odzyskuje utraconą zdolność po

upływie jakiegoś czasu. Powiecie pewnie - mózg się

zregenerował - ale przecieŜ mózg się nie regeneruje!

Człowiek rodzi się z taką samą liczbą komórek w mózgu, jaką

będzie miał do końca Ŝycia (kaŜde dziecko ci to powie). Po

prostu zdarza się, Ŝe dany obszar mózgu posiada pewnego

rodzaju rezerwę, do której odłączone przewody zostają po

jakimś czasie na nowo podłączone. Osoba, która odniosła

obraŜenia, znów potrafi wymówić swoje imię, imię Ŝony, a

następnie słowo "patelnia" i ani się obejrzysz, jak zacznie

narzekać na szpitalny wikt i wydzwaniać do adwokata, Ŝeby

wniósł sprawę o rozwód.

PowyŜszy przykład mógłby sugerować, Ŝe mózg podobnie jak

komputerowa łąka takŜe posiada swojego pasterza, który

potrafi dowolnie manipulować strefami pamięci, ale niestety

tak nie jest. W większości przypadków, gdy pewna część mózgu

przestaje funkcjonować, oznacza to jej koniec. MoŜe się

zdarzyć, Ŝe tuŜ obok znajdą się całe akry Ŝyznych obszarów

leŜących odłogiem i nie ma najmniejszej moŜliwości zrobienia

z nich jakiegoś sensownego uŜytku - choćby nieświadomie.

PoniewaŜ jednak czasami coś takiego się udawało,

Cletus zadał sobie pytanie: "Dlaczego wszyscy niewidomi

nie są geniuszami?"

Oczywiście, w kaŜdej epoce istnieli jacyś wielcy

niewidomi myśliciele, pisarze i kompozytorzy (a w

dwudziestym wieku znaleźli się nawet malarze, którzy w ogóle

nie przejmowali się tym, Ŝe nie widzą), z których wielu,

podobnie jak Amy, traktowało swój talent jako rodzaj

rekompensaty. Cletus zastanawiał się, czy mikroanatomia

mózgu mogłaby dostarczyć dowodów na poparcie podobnej

tezy. PrzecieŜ nie wszyscy otrzymywali rekompensatę, w

przeciwnym wypadku kaŜdy ślepiec byłby geniuszem. Być moŜe

zdarzało się to sporadycznie na skutek działania podobnego

procesu, jaki zachodził w mózgach ludzi, u których

stwierdzono cofnięcie się skutków urazów. Być moŜe takim

procesem dałoby się sterować.

Cletusowi zaproponowano stypendium w Harvardzie i

Massachusetts Institute of Technology, lecz on wybrał

Columbię, by być bliŜej Amy, podczas gdy ona studiowała w

Juilliard. Władze uniwersyteckie niechętnie przystały na to,

aby obrał równolegle trzy kierunki: fizjologię,

elektrotechnikę i nauki przyrodnicze, zaś wszyscy, którzy go

znali, byli zaskoczeni jego dość przeciętnymi wynikami. Jak

się później okazało, traktował swoje studia w najlepszym

razie jako rozrywkę, w najgorszym zaś - jako zło konieczne.

Natomiast w dziedzinach, które go interesowały, znacznie

wyprzedzał program studiów.

Gdyby zwracał uwagę na tak banalne przedmioty jak

historia czy filozofia, być moŜe wszystko potoczyłoby się

inaczej. Gdyby choć trochę interesował się literaturą, moŜe

Strona 5

Haldeman Joe - Drugi wzrok.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: