Szkoła specjalna 2005 nr 5.pdf

Nr 5 (232) 2005

Tom LXVI

LISTOPAD

GRUDZIEÑ

SZKO£A

SPECJALNA

DWUMIESIÊCZNIK AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

im. Marii Grzegorzewskiej

SPIS TREŒCI

OPRACOWANIA NAUKOWE

323 – Katarzyna Wereszka

Wczesna opieka nad dzieckiem z wad¹ s³uchu i jej wp³yw na jego dalsze losy

331 – Piotr Kwiatkowski, Adam Szecówka

Mobbing w kontekœcie doœwiadczania przemocy w klasie szkolnej (nowe narzêdzie

diagnostyczne)

346 – Justyna Strykowska

Propozycja dzia³añ profilaktyczno-terapeutycznych wobec dzieci zagro¿onych nie-

dostosowaniem spo³ecznym

362 – Anna Bieganowska

Model niepe³nosprawnoœci w mediach a postawy wobec osób niepe³nosprawnych

Z PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ

372 – Katarzyna Piasecka

Wspieranie metodami komputerowymi alternatywnego porozumiewania siê za po-

moc¹ piktogramów

380 – Kinga Kuszak

Sytuacja trudna, zmêczenie, kryzys w terapii logopedycznej

Z KRAJU I ZE ŒWIATA

387 – Ma³gorzata Papliñska, Magdalena Wa³achowska

ICEVI – doniesienia z warsztatów na Wêgrzech i we Francji oraz z europejskiej kon-

ferencji w Niemczech

389 – Anna Tomczyk-Churska

Interaktywne wystawy propozycj¹ dla stymulacji intelektualnej uczniów w biblio-

tece szkolnej

390 – Marzena Dycht

40-lecie SOSW dla Dzieci i M³odzie¿y S³abo Widz¹cej

SPRAWOZDANIA I OCENY

393 – Magdalena Su³ek

Danuta Gorajewska (red.): Spo³eczeñstwo równych szans. Tendencje i kierunki

zmian. Stowarzyszenie Przyjació³ Integracji, Warszawa 2005

394 – Monika Ciechomska

Krystyna Ostrowska, Janusz Surzykiewicz: Zachowania agresywne w szkole. Bada-

nia porównawcze 1997 i 2003. Wyd. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologicz-

no-Pedagogicznej MEN, Warszawa 2005

396 – Spis treœci rocznika 2005

Recenzowali: Prof. dr hab. Danuta Piekut-Brodzka

Prof. dr hab. Andrzej Giryñski

Wydanie czasopisma dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji

Komitet Redakcyjny:

prof. Halina Borzyszkowska, prof. W³adys³aw Dykcik, prof. Tadeusz Ga³kowski,

prof. Aniela Korzon, prof. Czes³aw Kosakowski, Jacek Kwapisz (MEiN), prof. Aleksandra

Maciarz, prof. Irena Obuchowska, dr Adam Szecówka

Redakcja :

prof. Jadwiga Kuczyñska-Kwapisz (redaktor naczelna), dr Danuta Gorajewska (z-ca redak-

tor naczelnej), Renata Malecka (sekretarz)

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej

im. Marii Grzegorzewskiej

Redaktor naczelna – dr Ewa Lewandowska-Tarasiuk

Adres Redakcji: Wydawnictwo APS, 02-353 Warszawa

ul. Szczêœliwicka 40, tel. 0-22-824-36-85, fax 0-22-658-11-18

e-mail: wydawnictwo@aps.edu.pl

nak³ad 1300 egz.

OPRACOWANIA NAUKOWE

KATARZYNA WERESZKA

APS Warszawa

WCZESNA OPIEKA NAD DZIECKIEM Z WAD¥ S£UCHU

I JEJ WP£YW NA JEGO DALSZE LOSY

Prawidłowy rozwój i losy dziecka z wadą słuchu w dużym stopniu zale-

żą od jakości sprawowanej nad nim opieki. Dotyczy to prawidłowej dia-

gnozy, szybkiego zaopatrzenia w aparat słuchowy oraz możliwie wcze-

śnie podjętej rehabilitacji.

W niniejszym artykule autorka stara się ukazać na podstawie badań

własnych, w jakim zakresie działał w Polsce do 2002 roku system dia-

gnostyczno-rewalidacyjny małych dzieci z wadą słuchu w aspekcie

znaczenia dla prognozowania dalszych losów (przedszkolnych i szkol-

nych) dziecka.

Respondentami uczyniono 47 lekarzy (ginekologów, pediatrów i laryn-

gologów), zebrano dane z 19 Specjalistycznych Poradni Diagnozy i Re-

habilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu Polskiego Związku Głu-

chych (PZG). Badaniami objęto także 54-osobową grupę dzieci z wa-

dą słuchu w wieku 0–3 lat oraz dzieci w wieku przedszkolnym.

„ogó³ dzia³añ podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby

w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju

ich osobowoœci. Szczególnie intensywnej opieki wymagaj¹ dzieci pozostaj¹ce

w trudnych warunkach ¿yciowych i wychowawczych, a wiêc dzieci, których

rozwój jest zagro¿ony. Osoby lub instytucje sprawuj¹ce opiekê ponosz¹ odpo-

wiedzialnoœæ moraln¹ i prawn¹ za powierzone ich opiece dzieci“. Prawid³owy

rozwój i losy dziecka obci¹¿onego wad¹ s³uchu w du¿ym stopniu zale¿¹ od dia-

gnozy, czyli okreœlenia stanu, przyczyny, stopnia i rodzaju uszkodzenia, od

szybkiego zaopatrzenia w aparat s³uchowy oraz mo¿liwie wczeœnie podjêtego

usprawniania.

Joint Committee on Infant Hearing (zespó³ amerykañskich specjalistów, do

którego nale¿¹ laryngolodzy, neonatolodzy, audiolodzy) zaleca badanie dzieci

z grupy ryzyka wystêpowania wady s³uchu nie póŸniej ni¿ do 3. miesi¹ca ¿ycia,

a w ci¹gu nastêpnych 45 dni zaopatrzenie dziecka w aparaty s³uchowe i podjê-

cie rewalidacji. Proces ten powinien zakoñczyæ siê nie póŸniej ni¿ do 6. miesi¹-

ca ¿ycia dziecka. Cel wytyczony przez Joint Committee jest obecnie powszech-

nie uznawany na ca³ym œwiecie przez wszystkie osoby zajmuj¹ce siê badaniami

przesiewowymi s³uchu u noworodków. Przedstawione za³o¿enia zaczêto reali-

SZKO£A SPECJALNA 5/2005

323

W ed³ug definicji Wincentego Okonia (1996, s. 199), opieka nad dzieckiem to

KATARZYNA WERESZKA

zowaæ w Polsce dopiero od 2003 r. w ramach Programu Powszechnych Przesie-

wowych Badañ S³uchu u Noworodków Fundacji Wielkiej Orkiestry Œwi¹tecznej

Pomocy. Do 2002 r. w Polsce œredni wiek wykrywania wady s³uchu u dzieci to

ok. 2. rok ¿ycia (Kochanek i in. 2000). Oznacza³o to, ¿e dzia³aj¹cy w naszym kra-

ju system diagnostyczno-rewalidacyjny by³ niedoskona³y i nie gwarantowa³

wszystkim dzieciom mo¿liwoœci wczesnego rozpoznania ewentualnej wady,

wczesnego zaopatrzenia w aparaty s³uchowe i podjêcia wczesnej rewalidacji

s³uchu i mowy. Nie prowadzono badañ przesiewowych s³uchu w okresie nowo-

rodkowym w celu wczeœniejszego wykrywania wady s³uchu u dzieci i kierowa-

nia ich do dalszego postêpowania rewalidacyjnego. Przyczyn takiego stanu rze-

czy nale¿a³o szukaæ m.in. w nieprzystosowaniu placówek medycznych do pro-

wadzenia takich badañ, braku odpowiedniego sprzêtu, a tak¿e w niewiedzy

personelu medycznego zajmuj¹cego siê noworodkami i niemowlêtami na temat

samej wady s³uchu, jak i metod jej rozpoznawania.

Badania w³asne

Prezentowane badania prowadzono przez trzy lata i zakoñczono w 2002 r. Ce-

lem badañ by³a próba uchwycenia stanu istniej¹cego ówczeœnie systemu dia-

gnostyczno-rewalidacyjnego ma³ych dzieci z wad¹ s³uchu w aspekcie znaczenia

dla prognozowania dalszych losów (przedszkolnych i szkolnych) dziecka. Bio-

r¹c pod uwagê powy¿szy cel nale¿a³o odpowiedzieæ na nastêpuj¹ce pytania:

W jakim zakresie, prowadzone s¹ w Polsce badania przesiewowe dotycz¹ce wa-

dy s³uchu? Jakie czynniki utrudniaj¹ wczesn¹ diagnozê i rewalidacjê? Czy wy-

stêpuj¹ zwi¹zki miêdzy wczesn¹ diagnoz¹ i rewalidacj¹ a losami (przedszkolny-

mi i szkolnymi) dziecka?

W badaniach wykorzystano metodê sonda¿u diagnostycznego. W celu zbiera-

nia danych wykorzystano: 1) dwie skonstruowane przez autorkê badañ ankie-

ty; 2) wywiad; 3) obserwacjê; 4) analizê dokumentów.

Za pomoc¹ ankiety zbierano informacje od lekarzy, odpowiedzialnych za pro-

ces diagnozowania ma³ych dzieci z wad¹ s³uchu (ginekologów-po³o¿ników, pe-

diatrów i laryngologów). Metoda ta s³u¿y³a równie¿ zbieraniu informacji ze

Specjalistycznych Oœrodków, Poradni Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i M³odzie-

¿y z Wad¹ S³uchu Polskiego Zwi¹zku G³uchych.

Drug¹ metod¹ stosowan¹ w badaniach by³ wywiad. Za pomoc¹ wywiadu

zbierano informacje dotycz¹ce czynników utrudniaj¹cych wczesn¹ diagnozê,

stanu wiedzy rodziców na temat procesu diagnozy i rehabilitacji oraz zwi¹zków

miêdzy wczesn¹ diagnoz¹ a rewalidacj¹ i wp³ywem wczesnej diagnozy na dal-

sze losy dziecka z wad¹ s³uchu.

Metodê obserwacji otwartej stosowano w celu okreœlenia stopnia opanowania

mowy przez dziecko z wad¹ s³uchu, którego rodzice odpowiadali na pytania za-

warte w kwestionariuszu wywiadu oraz w celu uzyskania odpowiedzi na pyta-

nie dotycz¹ce preferowanego sposobu porozumiewania siê dziecka z otocze-

niem.

324

SZKO£A SPECJALNA 5/2005

WCZESNA OPIEKA NAD DZIECKIEM Z WAD¥ S£UCHU I JEJ WP£YW NA JEGO DALSZE LOSY

Analiza dokumentów (ksi¹¿eczek zdrowia dziecka, wyników badañ audiome-

trycznych i in.) s³u¿y³a zbieraniu informacji zwi¹zanych z przeprowadzanymi

badaniami przesiewowymi oraz orientacyjnymi w okresie noworodkowym

i niemowlêcym u dzieci z grupy ryzyka wystêpowania wady s³uchu. Metoda ta

by³a pomocna równie¿ przy pozyskaniu danych na temat przeprowadzania

przez lekarzy badañ zmierzaj¹cych do wykrycia wady s³uchu podczas obowi¹z-

kowych badañ bilansowych.

Dociekania naukowe dotycz¹ce wczesnej opieki nad dzieckiem z wad¹ s³uchu

podjêto w 2000/2001 i 2001/2002 roku szkolnym. Badaniami objêto 47 lekarzy

(ginekologów, pediatrów i laryngologów) o specjalnoœciach, które predestynuj¹

do diagnozowania ma³ych dzieci z wad¹ s³uchu. Lekarze ci pracuj¹ w Publicz-

nych Zak³adach Opieki Zdrowotnej, Samodzielnych Zak³adach Opieki Zdro-

wotnej, Niepublicznych Zak³adach Opieki Zdrowotnej, Poradniach Dzieciêcych,

w szpitalach: na oddzia³ach noworodkowych, na oddzia³ach dzieciêcych, na od-

dzia³ach laryngologicznych.

W badaniach dotycz¹cych wczesnego rozpoznania wady i wczesnej rewalida-

cji zebrano dane pochodz¹ce z 19 Specjalistycznych Poradni/Oœrodków Diagno-

zy i Rehabilitacji Dzieci i M³odzie¿y z Wad¹ S³uchu PZG z terenu ca³ego kraju,

które swoj¹ opiek¹ obejmuj¹ dzieci i m³odzie¿ z wad¹ s³uchu w wieku 0–18 lat.

Badaniami objêto równie¿ 54-osobow¹ grupê dzieci z wad¹ s³uchu w wieku

0–3 lat oraz dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci te uczêszczaj¹ do przedszko-

li dla dzieci s³abo s³ysz¹cych, dla dzieci nies³ysz¹cych oraz integracyjnych i po-

wszechnych na terenie Warszawy i dwóch innych miast polskich, albo nie uczê-

szczaj¹ do przedszkoli.

Analiza wyników przeprowadzonych badañ

Szczegó³owa analiza statystyczna wyników przeprowadzonych badañ pozwo-

li³a ustaliæ, ¿e w Polsce badania dotycz¹ce wady s³uchu by³y prowadzone w nie-

wystarczaj¹cym zakresie i nie obejmowa³y wszystkich dzieci, w tym równie¿

dzieci nale¿¹cych do grupy wysokiego ryzyka wystêpowania wady s³uchu. Przy-

nale¿enie dziecka do grupy wysokiego ryzyka wystêpowania wady s³uchu nie

wp³ywa³o na objêcie go badaniami diagnostycznymi w celu wykrycia wady ani

na oddzia³ach noworodkowych, ani póŸniej w czasie wizyt patrona¿owych w do-

mu dziecka, czy podczas powszechnych profilaktycznych badañ lekarskich (bi-

lansów zdrowia). Z przeprowadzonych badañ wynika, ¿e badaniami diagno-

stycznymi objêtych zosta³o 15 dzieci, co stanowi 32% badanych dzieci z grupy ry-

zyka i 28% ogólnej liczby badanych dzieci. Najwiêksze szanse na podjêcie wobec

nich badañ diagnostycznych mia³y dzieci z g³uchot¹ pochodzenia genetycznego,

dzieci matek, które chorowa³y w czasie ci¹¿y oraz te, których matki przyjmowa³y

w tym czasie leki ototoksyczne. Badañ s³uchu nie podejmowa³o siê w przypadku,

gdy dzieci pochodzi³y z rodzin obci¹¿onych konfliktem serologicznym, dzieci,

których poród by³ powik³any oraz tych, które chorowa³y w okresie noworodko-

wym i niemowlêcym na choroby mog¹ce stanowiæ zagro¿enie dla s³uchu.

SZKO£A SPECJALNA 5/2005

325

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: