Kusza broń zakazana - art. Miachał Wojtysiak.pdf - Łucznictwo(1) - nver

Michał Wojtysiak

„Kusza broń zakazana”

Kusza broń zakazana

Kusza jako broń miotająca znana jest europejskiej wojskowości od czasów starożytnych,

Legendarnym jej twórcą był Zapyros z Tarentu (III w p n e ), bardzo szybko została

przejęta do użytku przez wojska państw hellenistycznych a potem armie rzymskie. O

skuteczności i dalekonośności tej broni wspomina Ammian Marcelinus w swoich

wspomnieniach z wojen galijskich (355-357). Wraz z upadkiem imperium upadła także

wiedza wojskowa, o wielu rodzajach broni zapomniano, jednak kusza większym lub

mniejszym stopniu była nadal używana. Na szerszą skalę kusza została wprowadzona w

armii angielskich Plantagenetów. Jednak jako broń pozostawała pod ścisłym nadzorem

państwa które wyraźnie określiło, że prawo do posługiwania się nią posiadali tylko

żołnierze królewscy. Mimo swego rodzaju prohibicji pod koniec XI w notuje się kronikach

powszechny powrót tej broni na pola bitew.

Niespodziewanie w 1139 roku na II Soborze Laterańskim Kościół katolicki jako

reprezentant cywilizowanego świata chrześcijańskiego oficjalnie potępił stosowanie w

wojnie pomiędzy chrześcijanami oręża zbyt zabójczego. mając na myśli między innymi

kusze

Jakie powody stały za podjęciem takiej decyzji i dlaczego wprowadzono tego rodzaju

prohibicję, przecież w tych trudnych czasach każdy dobry sposób eliminacji przeciwnika

wydawał się być dobry. Jednak zabijanie przeciwnika stawało w dużej kolizji z ideologia

wojny rycerskiej prowadzonej pomiędzy równymi na określonych zasadach

respektowanych przez wszystkich uczestników. Okres XII i XIII wieku przynosi zmiany w

wojnie prócz szlachetnych i respektujących cywilizowane zasady wojny rycerzy biorą w

nich udział najemnicy chłopi i oraz formacje municypalne (milicje miejskie) dla których

panujące zasady nie mają większego sensu. O ile dla wojny rycerskiej istotne było

zachowanie przeciwnika przy życiu i wzięcie za niego okupu o tyle wraz z pojawieniem się

nowych uczestników rozgrywki wojennej zaczyna się liczyć całkowita eliminacja. W

związku ze zmianą sposobu i celu wojowania najemnicy, piechota chłopska milicje miejskie

masowo rozpoczynają stosować broń przeznaczoną do jak najszybszego i najbardziej

efektownego zabijania. Celem stają się zakuci w stal konni rycerze. Dlatego do użytku w

coraz większym zakresie wchodzi szeroka gama broni drzewcowej od zaostrzonych pali do

berdyszów, partyzan czy włóczni, które doskonale nadają się do walki z jeźdźcami. Taki

sam cel przyświeca masowemu używaniu broni miotającej.- łuków i kusz. Jednak

dwunastowieczny arsenał był bardzo bogaty w środki często groźniejsze, które nigdy nie

doczekały się oficjalnego potępienia. Machiny oblężnicze - onagery, balisty, katapulty,

proce a także specyficzne rodzaje broni biologicznej (trupy zmarłych wrzucane do

oblężonych miast) albo chemicznej (ogień grecki) były stosowane również masowo ale

nigdy nikt nie zakwestionował ich używania. Dlaczego wiec kusza i łuk zostały

napiętnowane i określane jako broń zbyt zabójcza i nieszlachetna?

Pierwszą przyczyną podjęcia takiej decyzji był obrona wojny rycerskiej i jej reguł

przed zmianą. Stan rycerski jako świecki mur Kościoła, powinien podlegać szczególnej

ochronie. Sposób walki został oparty na cnotach chrześcijańskich – sprawiedliwości i

odwadze. Orężem godnym do wykorzystania w tej walce stały się miecz topór włócznia

maczuga jako te rodzaje broni, w których używaniu wojownik mógł wykazać się tymi

przymiotami. Podczas walki rycerz powinien popisać się własnymi umiejętnościami,

zręcznością i siłą. Jednocześnie może nie robiąc oponentowi większej krzywdy, po

odniesionym zwycięstwie wziąć go do niewoli i uzyskać odpowiedni okup. Kusza natomiast

- 1 -

Michał Wojtysiak

„Kusza broń zakazana”

(a w mniejszym stopniu łuk) była przede wszystkim bronią zbiorowa używaną w sposób

anonimowy, podczas oblężeń .i bitew. Zbiorowość ujawniała się w prostocie obsługi i

ogólnej dostępności, dlatego byle ciura mógł bez większych problemów zabić z kuszy

wielkiego i wielce odważnego rycerza. Taki los spotkał wielu między innymi największy

ideał rycerskości tamtych czasów króla Anglii Ryszarda Lwie Serce, który zmarł śmiertelnie

zraniony strzałem z kuszy, podczas oblężenia zamku Chalus w 1199 roku. Doktrynerzy

wojny stwierdzali, że łucznicy i kusznicy powinni strzelać do takich samych jak oni – bo tak

jest sprawiedliwie. Broń, którą się posługują została uznana za w pewnym sensie za

wywrotową, ponieważ jej użycie ingeruje w system społeczny (zacierając granice pomiędzy

klasami społeczeństwa) – pozwala zabić dobrze wyekwipowanego i walecznego szlachcica

(wojownika umieszczonego ze względu na funkcję militarną wysoko w hierarchii

feudalnego społeczeństwa).. Kuszę traktowano jako diabelski wynalazek ich siłą rażenia i

celność zaskakiwały i wzbudzały ogromny strach. Nie do przyjęcia był fakt że bełt przebijał

tarcze, zbroję i mógł lecieć dalej. Dlatego ze względu na ochronę ideałów rycerskich

zakazuje się używania kuszy w wojnach z chrześcijanami . Pierwszą tego typu próbą był

apel Urbana II z 1098 roku o nie używanie pomiędzy dziećmi Chrystusa tej diabelskiej

broni.

Kolejnym powodem potępień była chęć wyeliminowania z pól bitew

wyspecjalizowanych grup żołnierzy (najemników) posługujących się kuszami Ogromną

sławę w tej dziedzinie uzyskali genueńczycy, których zbrojne formacje służyły przy

dworach Hiszpanii, Francji i Węgier. Mimo wprowadzonych zakazów Kapetyngowie w 32

zamkach mieli rozlokowane 278 kusz i 265 960 pocisków oraz odpowiednią ilość

oddziałów zaciężnych kuszników. Przyczyna dla omijania zakazów byłą prosta, przed

wprowadzeniem do szerokiego użytku długiego łuku angielskiego tylko cztery szeregi

sprawnie wyćwiczonych kuszników mogły stać się zaporą dla szarży ciężkozbrojnego

rycerstwa.

Zakazy Kościoła obejmują tylko wojny toczone pomiędzy chrześcijanami.

„Diabelska” kusza zostaje jednak zaakceptowana jako doskonały środek walki z

niewiernymi, heretykami, wszędzie tam gdzie świat chrześcijański jest zagrożony. W

wojnie przeciwko heretykom albo niewiernym zasady logiki stojące u podstawy zasady że

każdy sposób zabijania jest dobry objawiają się w pełni. Ta niekonsekwencja jest

krytykowana prze nielicznych teologów (Rajmunda z Openafort czy Jana Bożego). Głosy te

jednak pozostają bez echa. Najlepszym przykładem ilustrującym stosowanie kuszy w

wojnach z niewiernymi mogą być listy załóg w zamkach w Palestynie. Otóż w Krak de

Chevaliers (fortecy Zakonu Św Jana) na dwa tysiące stałej załogi jedną czwartą stanowią

kusznicy i personel obsługujący machiny oblężnicze, w Zamku Pielgrzyma (forteca

Templariuszy) kuszników w 1500 osobowej załodze było 300.

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, zakaz używania kuszy miał charakter czysto

socjologiczny. Kusza dzięki swojej celności, nie skomplikowaniu i sile rażenia stała się

prawdziwym wrogiem klas panujących na szczycie hierarchii społeczeństwa.

Niewyszkolony, biedny kusznik zabijający bogatego i doświadczonego rycerza – wojownika

chrystusowego to obraz skrajny ale nie do przyjęcia przez górne warstwy społeczne.

Naciśniecie cyngla to nie to samo co uczciwy i długi fechtunek kończący się chwalebnym

zwycięstwem. Wojna rycerska była pewnym rytuałem, grą ale bardzo potrzebną ponieważ

utwierdzała niższe warstwy społeczeństwa o sprawiedliwości i logiczności całego systemu

społecznego. Dzielni , zakuci w stal rycerze walczący za biednych maluczkich, to ludzie

którym nalezą się zaszczyty i bogactwa. Jeden strzał z kuszy a tym bardziej cała salwa ,

- 2 -

Michał Wojtysiak

„Kusza broń zakazana”

mocno mącą ten obraz, okazuje się że leniwy amator polowań z sokołem wielbiciel miłości

dworskiej zakuty w stalową zbroję zostaje zlikwidowany, staje się niepotrzebny

społeczeństwu, którego miał bronić. Takie fakty dostarczały bodźców do myślenia nad tym

po są rycerze i szlachta. Aby przerwać myślenie Kościół sakralizując i wyróżniając rycerzy

musiał szybko zareagować czego efektem są opisane powyżej zakazy. Należy jednak

stwierdzić, że te zakazy nie były w praktyce respektowane, celowość i logika ludzka

zatryumfowały. Wojna zmieniała się następnym szokiem jakie miały przynieść następne

wieki było pojawienie się broni palnej. W tym jedna wypadku , co jest dziwne nikt nie

protestował, a jednym z pierwszych władców chrześcijańskich który użył nowej broni był

papież Klemens VII w 1350 r

Bibliografia :

1. R.M. Jurga „Machiny Wojenne”, Kraków- Warszawa 1995

2. G. Minois „Kościół i wojna”, Warszawa 1998

3. S. Runciman „Dzieje wypraw krzyżowych” Warszawa 1987

- 3 -

Kusza broń zakazana - art. Miachał Wojtysiak.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: