Rodzaje grup literackich

EKSPRESJONIZM Prąd artystyczny, inicjujący przewrót awangardowy w sztuce europejskiej, który kształtował się i rozwijał przede wszystkim w kulturze niemieckiej pierwszych dwóch dziesięcioleci XXw oraz przenikał w tym czasie do literatur narodowych innych krajów (zwłaszcza środkowo i południowoeuropejskich oraz skandynawskich), aby tam odegrać istotną rolę katalizatora nowatorstwa i nowoczesności.

NIEMCY

Teoretycy:

Henryk Wölfflin

Podwójne korzenie stylu: linearyzm i malarskość z których wywodzą się opozycje :

płaszczyzna à głębia

forma zamknięta à otwarta

wielość à jedność

jasność à ciemność

linearyzm i malarskość istnieją obiektywnie, natomiast źródła tych stylów tkwią w człowieku, są wyrazem jego widzenia świata, oraz kategorią myślenia.

Wilhelm Worringer

* Cechą sztuki ma być opozycyjność oparta na:

-          przesłankach historycznych - historia sztuki powstaje stopniowo od sztuki abstrakcyjnej à do naturalistycznej.

-          Przesłankach psychologicznych- sztuka wynika z woli a nie z umiejętności artystycznych. Każdy może być artystą.

-          Przesłankach światopoglądowych – sztuka abstrakcyjna pochodzi z chęci uporządkowania chaosu, natomiast sztuka naturalistyczna ze zgody na świat i włączenia się w niego- stąd pochodzi naturalizm i styl.

*Kategorią myślenia jest opozycyjność-  dualizm

*Nastawienie na historyczna prawdę a nie na rzeczywistość

Fritz Strich

ludzkość jest świadoma nieuchronności śmierci i pragnie wieczności.

Pragnienie to obejmuje dwie kategorie myślenia :

skończoność à nieskończoność które są ideami kultury i sztuki.

Tutaj występują opozycje:

klasycyzm à romantyzm

spokój à ruch

jasność à ciemność

K.Edischmid

duch – materia to podstawowa opozycja, która się przenika

pozostałe opozycje się wyłączają

impresjonizm-ekspresjonizm

myślenie-czucie

wielość –jedność

analiza-synteza

psychologizm-wizyjność

indywiduum –człowiek

Wasil Kandinsky

Sztuka rozwija się od realizmu à do abstrakcjonizmu

Poglądy są w ciągłym rozwoju dlatego mogą one być sprzeczne. Opozycyjne myślenie:

materia àduch

formaà treść

spoczynek à ruch

ciemnośćà język

uczucie à rozum

subiektywizm à obiektywizm

*Nie ma znaczenia jakiej formy użyje artysta –realizm jest abstrakcją

*Ważna jest nauka

*Prawdziwa sztuka powstaje z konieczności wyrażenia siebie, epoki i sztuki.

*Sztuka jest absolutna i obiektywna

*Sztuka jest wytłumaczalna, jeżeli każdy jej element jest zracjonalizowany

*Malarstwo dzieli się na:

-          Impresję – przeważa wrażenie z zewnątrz

-          Improwizację – pochodzi z podświadomości

-          Kompozycję – rezultat świadomego działania artysty

*Forma jest tym co materialne, subiektywne i zewnętrzne

*Zawartość jest tym co duchowe, obiektywne i wewnętrzne

*Wyróżnia się trzy etapy w rozwoju sztuki :

-          Początkowa – wyrosła z nastawienia praktycznego, była realistyczna.

-          Rozwojowa – przewagę zdobywa pierwiastek duchowy nad praktycznym

-          naturalistyczna sztuka.

*Celem sztuki jest „ czysta sztuka”

*Natura nie należy do dzieła sztuki

P. Hatvani

Dualizm

Opozycje :

impresjonizm à ekspresjonizm

formaà treść

zewnętrzność à wewnętrzność

obiektywizmà subiektywizm

kobiecość à męskość

statykaà dynamika

analizaà synteza

Ekspresjonizm opiera się na drugich członach opozycji:

zanika czas i przestrzeń

utwór staje się ruchem

świat, materia i rzeczy to pierwiastki kobiece męską rzeczą jest je doświadczać , formować i przekształcać

świadomość stwarza świat

Grupy:

* Die Brucke (most)

-          Powstała w 1905 w Dreźnie, w 1911 przeniosła się do Berlina, działalność zakończyła w 1913

-          Założyciel: E.L.Kirchmer

-          celem jest podporządkowanie się przeżyciu, swoboda i niezależność

-          Poszukiwanie inspiracji w rzeźbie murzyńskiej, kulturze średniowiecznej, drzeworycie, prymitywizmie, mistycyzmie, ludowości, alogiczności

-          Członkowie: E Heckel, O. Muller, E. Nolde

* Der Blaue Reiter (Błękitny jeździec)

-          Powstała w 1911 w Monachium, działalność zakończyła w 1914

-          Założyciel: W.Kandinsky

-          Abstrakcja, bezprzedmiotowość, koloryzm, nieskażona pierwotność wrażeń

-          1912 (lub 1914?) W.Kandinsky „O pierwiastku duchowym w sztuce”

-          Członkowie: G. Munter, F. Marc, A. Kubin, Egon Schiele

-          odwoływanie się do wrażliwości odbiorcy

Czasopisma:

* Der Sturm (1910-32)

-          red. H.Walden

-          członkowie: E.Schuler, A.Doblin, Mombert, G.Benn, J.Goll

* Die Aktion (1911-25), tygodnik

-          red. F.Pfemfert

-          tematy: polityka, literatura, sztuka

-          radykalno lewicowe (przeciw burżuazji, nacjonalizmowi, militaryzmowi)

-          nurt aktywistyczny

-          członkowie: D. Rubiner, Hiler, F. Jung, K. Otten, W. Serner, C. Einstein

Periodyki:

-          „Das Forum“ (1914-29) red. W.Herzog

-          „Die Weissen Blatter“ (1913-23)

-          „Neue Jugend“ (1916-17)

-          „Das Tribunal“ (1919-21)

-          „Die Rote Erde“ (1919-23)

Teksty programowe:

1916- „Ekspresjonizm“ – W.Bahr

1916- „Nowy punkt widzenia“- Daubler

1917- „Ekspresjonizm, Futuryzm, kubizm”– Walden

1918- „Ekspresjonizm punkt zwrotny w sztuce” –      Walden

1919- „O poetyckim ekspresjonizmie” – Endschmit

POLSKA (1917-20,22)

Teoretycy:

Stanisław Przybyszewski

-          Antyteza ducha i materii – to podstawowa opozycja

-          Sztuka odzwierciedleniem duszy

-          Sztuka nie a nic wspólnego z rzeczywistością, jest subiektywna

-          Tematem sztuki jest sztuka

-          Odrzucenie podstawowych zjawisk natury, nadanie naturze istoty

-          Opozycja ekspresjonizm – impresjonizm

Jerzy Hulewicz

-          Nawiązuje do teorii Przybyszewskiego z kilkoma różnicami

-          Obok opozycji treść-forma, stawia formuła-forma.

-          Forma jest czymś dobrym ,koniecznym dla ducha formuła zaś tym co go krępuje

-          Społeczeństwo-indywiduum

-          Obiektywizm-subiektywizm

-          Ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii

-          Forma jest przed treścią, z niej rodzi się duch

-          Sztuka jest wyrazem istoty, ducha, pomija to, co przypadkowe

-          Prawdziwa sztuka odtwarza ruch

-          Odwołuje się do filozofii okultyzmu i mistycyzmu

Jan Stur

-          Reprezentuje ekspresjonizm czysty – o czystej orientacji etycznej i społeczno-utopijnej

-          Ekspresjonizm ma scalać i inspirować dążenia do nowej literatury.

-          Ekspresjonizm jest dalszym ciągiem romantyzmu -Czego chcemy1920

-          Konieczność wyrażania epoki przez sztukę

-          Dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, czyli bytem wewnętrznie sprzecznym.

-          Głównym postulatem jest harmonia

-          Naczelną zasadą jest prawda.

-          W sztuce potrzebna jest dusza, treść, ciało i forma.

-          Utwór musi być zrozumiały dla czytelnika

-          Materia –duch

-          Góra –dół

-          Impresja- ekspresja

Teksty programowe:

-          1918, „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”, S.Przybyszewski

-          1918- „Powrotna Fala”- St. Przybyszewski

-          1918- „Naokoło ekspresjonizmu”- St.  Przybyszewski

-          1919- „My jesteśmy sztuka a sztuka jest nami”- B. Hulewicz

-          1920- „Czego chcemy”- Jan Stur

1918- Manifest Buntu tzw. „Zeszyt Buntu”

Czasopisma:

* „Zdrój” (1917-20,22)

-          wyd. Ostoja, red. B. Hulewicz

-          w 1918 na jego łamach Przybyszewski opublikował: „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”

-          1920, „Czego chcemy” – J.Stur

-          „Cykl rozmyślań człowieka na przełomie 1920-1921” – J.Stur

* „Życie” (1889-1890)

-          czasopismo Krakowskie

-          red. Przybyszewski

-          manifest „CONFITEOR”,

Grupy:

* Bunt (1918-20)

-          grupa artystyczno-literacka, ukształtowała się wokół „Zdroju”

-          należeli do niej po części redaktorzy „Zdroju”