Tabletka jednoskładnikowa progestagenowa.doc

Tabletka jednoskładnikowa, (dawniej zwana mini-pigułką) zawiera jedynie progestagen. Mechanizm działania antykoncepcyjnego polega głównie na zmianie charakteru śluzu szyjkowego, a tym samym na uniemożliwieniu penetracji plemników do wnętrza macicy. Działanie progestagenu prowadzi również do zmian w śluzówce macicy, nie powoduje jednak hamowania owulacji. Jej skuteczność jest mniejsza od tabletki dwuskładnikowej (2 - 4 ciąże na 100 kobiet stosujących tę metodę w ciągu roku) i wykazuje ścisłą korelację z wiekiem pacjentki oraz z regularnością zażywania tabletki (dopuszczalne odstępstwo od stałej pory przyjęcia leku wynosi zaledwie 3h). Pozbawienie tabletki składowej estrogenowej wyeliminowało skutki uboczne przez nią powodowane, dzięki czemu można stosować tabletkę jednoskładnikową w przypadkach, gdy środki dwuskładnikowe są względnie lub bezwzględnie przeciwwskazane. Zasadniczą niedogodnością tej metody jest konieczność zażywania tabletki codziennie o tej samej porze, a także zwiększona częstość występowania torbieli jajnika i zaburzeń miesiączkowania. Jednoskładnikowa tabletka progestagenowa w mniejszym stopniu niż tabletka złożona zabezpiecza przed ciążą pozamaciczną.

Progestageny podawane pozajelitowo - w postaci iniekcji bądź implantów - wywierają skutek antykoncepcyjny głównie poprzez hamowanie owulacji, a także zagęszczenie śluzu szyjkowego i zmianę struktury endometrium. Mechanizm działania jest więc zbliżony do mechanizmu działania tabletki dwuskładnikowej; podobna jest również skuteczność obu metod. Hamujący owulację efekt progestagenu wynika ze znacznie wyższej dawki hormonu w porównaniu do tabletki progestagenowej. Obecnie na rynku dostępne są dwa rodzaje iniekcji: octan medroksyprogesteronu (Depo-Provera - dawka 150 mg wstrzykiwany co 3 miesiące) oraz enantan noretisteronu (Noristerat - dawka 200 mg wstrzykiwany co 2 miesiące). Droga pozajelitowa pozwala na wyeliminowanie wielu działań niepożądanych właściwych dla preparatów doustnych. Wykonywanie iniekcji w odstępach kilkutygodniowych uwalnia kobiety od konieczności ciągłego pamiętania o zabezpieczeniu. Jedynym istotnym niepożądanym efektem metabolicznym omawianej metody jest wpływ na gospodarkę lipidową organizmu, taki sam jak w przypadku preparatów doustnych. Stosowanie iniekcji progestagenowych wiąże się także zaburzeniami miesiączkowania oraz z przedłużonym okresem powracania płodności po odstawieniu preparatu. Przez długi okres czasu toczyły się spory dotyczące wpływu iniekcji progestagenowych na powstawanie niektórych chorób nowotworowych. Dopiero wyniki badań Światowej Organizacji Zdrowia opublikowane w 1992 r. skłoniły Administrację Żywności i Leków USA (FDA) do przyznania metodzie licencji dopuszczającej ją na rynek .

Inną metoda długoterminowej antykoncepcji progestagenowej są implanty. Niewielkie, miękkie kapsułki zawierające lewonorgetrel wszczepia się pod skórę na przedramieniu na okres 5 lat. Dobowa dawka progestagenu uwalniana z implantu zbliżona jest do dawki tabletki jednoskładnikowej; zbliżony też jest mechanizm działania. Skuteczność implantów jest większa (w porównaniu do tabletki progestagenowej) ze względu na stabilność dawki i jej regularne uwalnianie. Dzięki niskiej dawce uwalnianych hormonów, wpływ implantów na gospodarkę lipidową jest mniej niekorzystny niż w przypadku iniekcji.

Umieszczanie ciała obcego w jamie macicy jako metoda antykoncepcyjna jest znane od wieków. Już ponad 2500 lat temu Hipokrates rozważał zastosowanie tej metody u kobiet. Obecnie pozostaje ona wygodnym i skutecznym środkiem regulacji prokreacji. Mechanizm działania opiera się prawdopodobnie na wywołaniu stanu zapalnego w jamie macicy, co uruchamia szereg reakcji obronnych. Ich wynikiem jest bezpośrednie niszczenie plemników oraz destrukcja struktury endometrium uniemożliwiająca implantacje zapłodnionego jaja. Najlepsze efekty uzyskuje się obecnie stosując wkładki zawierające miedź. Nowoczesne wkładki mogą pozostawać w jamie macicy przez 5 lat, co jest ich niewątpliwą zaletą. Do wad należy zaliczyć możliwość wprowadzenia infekcji podczas zakładania wkładki, możliwość jej przemieszczenia lub wypadnięcia. Niektórzy autorzy zwracają uwagę na zwiększone ryzyko ciąży pozamacicznej. Znaczenie ma również fakt, iż wkładka wewnątrzmaciczna może osiągać swój skutek antykoncepcyjny po zapłodnieniu, co powoduje, iż jest ona nieakceptowana przez wiele pacjentek ze względów religijnych. 

Obecnie dostępna na rynku jest kombinacja wkładki wewnątrzmacicznej z antykoncepcją hormonalną. Wewnątrzmaciczny system Mirena to wkładka antykoncepcyjna ze zbiorniczkiem uwalniającym lewonorgestrel. Dobowa dawka progestagenu dostarczanego do organizmu w ten sposób nie przekracza 20 mg. Mechanizm działania systemu przypomina działanie tabletki jednoskładnikowej. Uwalniany progestagen zagęszcza śluz szyjkowy, zmienia strukturę endometrium oraz ma pewien wpływ na jajeczkowanie. Przewagą systemu uwalniającego lewonorgestrel nad zwykłą wkładką wewnątrzmaciczną jest wyższa skuteczność oraz dodatkowe zabezpieczenie przed infekcją.