POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE- wykład 1
Działalność administracji publicznej musi podlegać kontroli:
Kontrola zewnętrzna może być sprawowana przez sądy:
Sądy powszechne a sądy administracyjne
Sądy administracyjne są z natury rzeczy powołane do kontroli administracji.
Sądy powszechne sprawują tę kontrole przy okazji, z uwagi na obowiązujące unormowania prawne:
Np. 1. grupa- orzecznictwo ZUS- owskie →pozew do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń zdrowotnych / sąd jako organ adm.
2. grupa- orzeczenia o stopniu niepełnosprawności→ przysługuje (art.134 KPA)skarga do sądu powszechnego / sąd okręgowego pracy i ubezpieczeń zdrowotnych / sąd jako organ adm.
Sytuacje prawne
1. Francja
Sądownictwo administracyjne zostało utworzone we Francji w okresie Wielkiej rewolucji Francuskiej, został utworzony organ- Rada Stanu– pierwotne była częścią władzy wykonawczej była integralną częścią szeroko rozumianej adm. i organ ten powołany był do kontroli rozstrzygnięć podejmowanych przez administrację.
W okresie Rewolucji Francuskiej dokonano wyraźnego rozgraniczenia podziału na prawo prywatne i prawo publiczne. W tym, co zostało zaliczone do prawa prywatnego miały zajmować się sądy powszechne, natomiast problemami łączonymi z prawem publicznym miały zajmować się specjalnie powołane w tym celu podmioty z Radą Stanu na czele.
Dopiero 1872 roku Rada Stanu usamodzielniła się w tym znaczeniu, że stała się niezależną od administracji. Funkcjonowanie Rady Stanu stało się inspiracją dla stworzenia części ogólnej prawa adm. i legło u podstaw stworzenia wielu pojęć i konstrukcji występujących w prawie adm.
We współczesnej Francji działają Departamentalne Trybunały Administracyjne, a od reformy z 1989 roku także Apelacyjne Sądy Administracyjne.
Funkcjonują jeszcze wyspecjalizowane sądy administracyjne, klasycznym przykładem są Izby Obrachunkowe → finanse podmiotów publicznych.
2. Niemcy
Pierwsze sądy administracyjne pojawiły się w 1863 roku w wybranych landach ( Hesja, Bawaria). Sądy te zajmowały się sprawami między obywatelem a administracją, wynikającymi ze stosunku administracyjno –prawnym. Natomiast tam, gdzie obywatel pozostawał w relacjach z administracja w oparciu o stosunki cywilno –prawne właściwe są sądy powszechne.
Sadownictwo niemieckie jest sądownictwem zawodowym łącznie z udziałem czynnika społecznego.
Sądownictwo administracyjne w Niemczech dzielimy na:
* w zakresie spraw socjalnych
* i finansowych
Sądownictwo administracyjne w Niemczech jest:
I-instancyjny- sądy adm. (powiaty)
II- instancyjny- Wyższy Sąd Administracyjny (w landach)
III- instancyjny Federalny Sąd Administracyjny
I-inst.- sądy merytoryczne
III-inst. – sąd pełni rolę rewizji i kasacyjny.
3. Austria
Polska korzystała w znacznym stopniu z dorobku Austrii.
W Austrii mamy do czynienia z jednym sadem w Wiedniu-nosi nazwę Trybunału Administracyjnego, został utworzony w 1876 roku i działa do dzisiaj.
Jest to sąd jednoinstancyjny o charakterze kasacyjnym.
Zadania:
Kryterium:
Klauzula Generalna- wszystkie sprawy podlegają temu sądowi, jeżeli leży ich stosunek adm.-prawny.
Wyjątki: w przypadku bezczynności organu administracyjnego.
Sąd może wydawać orzeczenia merytoryczne.
Skład tego sądu- sędziowie zawodowi, dobór pochodzi z trzech źródeł :
4. Wielka Brytania
Odmienna sytuacja niż w kontynentalnym, w brytyjskim nie ma wyodrębnionego specjalnego sądu administracyjnego. Wynika to z tego, że na gruncie brytyjskim, anglosaskim nie występuje dualizm prawa (brak podziału na prawo prywatne i prawo publiczne), a system sądowy jest jeden. A zatem kontrolę administracji sprawują sądy powszechne. Przy czym rozwój administracji i obejmowanie przez administrację nowych sfer działania, nowych sfer życia społecznego, spowodowało pojawienie się instrukcji, których zadaniem jest pełnienie funkcji kontrolnych względem administracji.
Instytucje te noszą nazwę trybunałów i stanowią zaczątek wyodrębnienia się i tworzenia sądów administracyjnych w tym systemie.
5. Polska
Początkowo sądownictwo administracyjne rozwijało się na wzorcach sądownictwa zaborów. Po odzyskaniu niepodległości dążono do utworzenia sądu adm. Konstytucja Marcowa zakładała sądownictwo adm. jako odrębne od sadownictwa powszechnego. Sądownictwo to miało tworzyć w myśl Konstytucji: sądy adm., z Najwyższym Trybunałem Administracyjnym na czele.
W skład sądu adm. miał wychodzić czynnik zawodowy i społeczny.
3.08.1922 roku- przyjęta została ustawa o Najwyższym trybunale Administracyjnym. Ustaw ta w nikłym procencie zrealizowała postanowienia Konstytucji. Ustawa przewidywała istnienie tylko jednego sądu adm. – Trybunał Administracyjny.
Wyjątkiem: woj. śląskie, woj. wielkopolskie, woj. pomorskie z byłego zaboru pruskiego na terenie, którego były sądy adm. 3-instancyjne.
Ustawa wprowadzała sędziów zawodowych.
Najwyższy Trybunał Administracyjny- był powoływany do orzekania o legalności zarządzeń i orzeczeń organów administracji rządowej i administracji samorządowej.
Austriackie rozwiązania:
- przyjęto klauzulę generalną, że wszystkie orzeczenia i zarządzania z kazuistycznym wymienieniem spraw, które były wyłączone z pod kognicji tego sądu.
Podstawa wniesienia skargi była kontrola praw podmiotowych. Skargę mogła wnieść jedynie ta osoba, ten podmiot, kto uważał, że jego prawo podmiotowe mocą orzeczenia lub zarządzenia organu adm. zostało naruszone. NTA –orzeka w sposób kasacyjny.
W październiku 1932 roku Prezydent wydał rozporządzenie o NTA, rozporządzenia to uchyliło ustawę z 1922 roku. Rozporządzenie Prezydenta nie wprowadziło istotnych zmian w systemie sądownictwa kontroli adm. w Polsce.
NTA- jest „zakorkowane”, bardzo długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcie skargi nawet d 5 lat.
Wprowadzono takie rozwiązania:
W 1939 roku- nawrót sytuacji z 1932 roku, nawał skarg do sądu adm.
Po zakończeniu II wojny światowej nie przywrócono sądownictwa administracyjnego, co prawda przedstawiciele doktryny, czynniki społeczno- polityczne uznały, że adm. działa dla obywateli.
W 1956 roku- zrzeszenie prawników, przygotował ustawę przywrócenia sądownictwa administracyjnego w Polsce. Ustawa ta została odrzucona. Na długie lata nastała ustawowa cisza. Końcówka lat 70 pozwoliła na podjęcie prac zmierzających do przywrócenia sądownictwa w Polsce.
Dnia 31 stycznia 1980 roku – ustawa o zmianie Kodeksu Postępowania Administracyjnego, jak również ustawą o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Tymi dwoma ustawami przywrócono sądownictwo administracyjne w Polsce. Sądownictwo było jednoinstancyjne i zawodowe.
Zajmowała się: (art.196§1) -20 grup spraw, na które można było wnieść skargi do sądu adm. skargę wnosiło się za pośrednictwem organu, dotyczyła skargi na niezgodność prawa, po wyczerpaniu toku danej instancji, w terminie 30 dni od wydania decyzji.
Jeden sąd w Warszawie: sąd 3-osobowy, czynnik zawodowy.
NSA- dnia 1 września 1980 roku rozpoczęcie działalności sądu.
Dnia 1 lipca 1981 roku- rozpoczęły działalność pierwsze ośrodki zamiejscowe w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu. W kieleckim, opolskim, lubelskim –nie było tam sądów.
W maju 1990 roku- reforma ustrojowa państwa, przywrócenie samorządu terytorialnego. Uległ zakres spraw podlegających kognicji tego sądu. Przyjęto klauzulę generalną wszystkie decyzje z wymienieniem, jakie sprawy są wyłączone. Dodano art. 196§2 , przewidziano możliwość rozstrzygania do SA nastąpiło wymienienie wszystkich postanowień na wszystkie postanowienia, na które przysługuje skarga czyli decyzje, wszystkie decyzje klauzula generalna:
- enumeratywnie wymienione postanowienia
- wprowadzone możliwości wniesienia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody i organów samorządu terytorialnego
- zaskarżenie aktów prawa miejscowego
- problematyka rozstrzygnięcia sporów o właściwość
W następstwie ustawy z 11 maja 1995 roku – o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, weszła w życie z dniem 1 października 1995 roku. Nie wprowadzono żadnych zmian, coraz większa liczba ośrodków zamiejscowych, kontrola.
Zmieniono zakres podmiotowy→ nowy sposób wnoszenia skarg.
Tryb→ skargi wnosiło się bezpośrednio do sądu nie za pośrednictwem organu administracyjnego, termin identyczny 30 dni, po wyczerpaniu toku.
Sądownictwo adm. było jedną nicią powiązane z sądownictwem powszechnym. W 1996 roku przyjęto ustawę, z której wynikało „od wyroku sądu adm. można było wnieść rewizję nadzwyczajną do Najwyższego Sądu”
Rewizje mógł wnieść:
!!! Uprawnienie nie przysługiwało stronie !!!
Istniało to do grudnia 2003 roku.
Dnia 2 kwietnia 1997 roku- weszła w życie Konstytucja RP, zakładała, że w ciągu 5 lat od wejścia w życie zostaną utworzone II-inst. Sądy w Polsce. Postanowienia zostały zrealizowane, ale nie do końca, zaczęły funkcjonować trochę później (okres przygotowawczy to rok 2003) Dnia 1 stycznia 2004 roku wszedł w życie Wojewódzki Sąd Administracyjny.
Konstytucja zawierała kilka unormowań: w myśl postanowień Konstytucji w Polsce mamy dwa nie zależne od siebie piony sądownictwa:
Między sądami powszechnymi a sądami administracyjnymi nie ma elementów wspólnych(1996 rok).
Sędziowie NSA pełnią analogiczną funkcję sędziów SN, a sędziowie WSA analogicznie do PSA.
Art. 184 wyznacza kryterium kontroli sprawowanych przez te sądy. Zgodnie z tym przepisem kontrola sądów adm. obejmuje badanie zgodności z ustawami, zarówno decyzji jak i uchwał organów samorządu terytorialnego oraz aktów prawa miejscowego.
Prezes NSA w myśl Konstytucji RP powoływany jest na 6-letnią kadencję przez Prezydenta RP i wyłaniany z 2 kandydatów ogólnego zgromadzenia NSA. Krajowa Rada Sądownictwa. Art.232- wprowadzenie sądownictwa. Nie ma punktu stycznego między sądami adm. a sądami powszechnymi.
POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE- wykład 2
Sądownictwo II instancji:
↕
Działają na obszarze województwa, każde województwo ma swój Sąd Administracyjny. Mamy 16 Sądów Administracyjnych ( ostatnio utworzone: Kielce, Gorzów Wielkopolski).
NSA jest sądem funkcjonującym na obszarze całego kraju (Sąd Wyższej Instancji).
Sądy Administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzygają spory kompetencyjne między organami administracji publicznej przy czym kontrola działalności administracji publicznej sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, a zatem występuje tutaj kryterium legalności. Przy czym ustawy mogą wprowadzić inne kryteria, jednakże do chwili obecnej brak jest tego typu unormowań.
W pierwszej instancji orzekają WSA, a NSA pełni funkcję odwoławczą.
Analiza Sądów Wojewódzkich.
Wojewódzki Sąd Administracyjny działa dla jednego lub więcej liczby województw.
Organy w WSA:
Prezes WSA kieruje pracami tego sądu i reprezentuje ten sąd na zewnątrz. Prezes pełni czynności administracji sądowej i inne wynikające z przepisu prawa. W zakresie pełnienia funkcji administracji sądowej Prezes tego sądu podlega Prezesowi NSA. Obecne unormowania nie zawierają kadencyjności Prezesa WSA, jednakże w Sejmie jest projekt nowelizacji, który zakłada kadencyjność tego organu. Prezes swoje zadania wykonuje z Wiceprezesami, ilu ich jest zależy od wielkości sądu.
Prezesa i Wiceprezesów powołuje i odwołuje spośród sędziów WSA lub NSA .Prezes NSA po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Ogólnego Sędziów WSA oraz po uzyskaniu opinii Kolegium nadrzędnego Sądu Administracyjnego. Wskazane organy przedmiotową opinie wydają w ciągu 2 miesięcy od przedstawienia kandydata. Jeżeli jest negatywna opinia Zgromadzenia, a Kolegium NSA wyrazi opinię pozytywną to wówczas Prezes NSA może danego kandydata powołać na Prezesa. Natomiast negatywna opinia Kolegium jest dla Prezesa wiążąca.
Prezes WSA jest zobowiązany raz w roku złożyć sprawozdanie z działalności Sądu. Prezes przewodniczy posiedzeniom Zgromadzenia danego WSA, przewodniczy pracami Kolegium Sądu.
Zgromadzenie Ogólne Sędziów tworzą sędziowie danego sądu.
Sędziom WSA może być osoba, która spełnia wymogi określone w art. 6 Ustawy:
Ten wymóg nie odnosi się do doktorów habilitowanych i profesorów prawa.
Osoba, która nie spełnia tego wymogu może być powołana przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Na stanowisko może być powołana osoba, która pełniła rolę asesora minimum 2 lata. W Monitorze Polskim Prezes NSA ogłasza informację o wolnych stanowiskach sędziowskich WSA. Od momentu ogłoszenia przez 30 dni można składać dokumenty. Następnie Kolegium danego Sądu dokonuje oceny pod względem formalnym danego kandydata oraz oceny przydatności danego kandydata. Kolegium przeprowadza rozmowy z kandydatami. Przedstawiciel Kolegium przedstawia kandydata i w głosowaniu tajnym Zgromadzenie Ogólne wybiera. Nie jest to jednak wiążące. Idzie to do Krajowej Rady Sądownictwa i ona podejmuje decyzję. Nominację wręcza Prezydent RP. Wręczenie nominacji nie oznacza, że dana osoba jest sędziom, należy w ciągu 14 dni podjąć pracę aby pełnić funkcję sędziego. Kandydat, a później sędzia zobowiązany jest do złożenia oświadczenia lustracyjnego, ma ono być zgodne z prawdą. Każdy sędzia jest zobowiązany złożyć również oświadczenie majątkowe, jedno zostaje u Prezesa, a drugie do Urzędu Skarbowego. Składa się je do końca marca, za rok poprzedni.
Sędziowie są niezawiśli, tylko i wyłącznie w zakresie podejmowania rozstrzygnięć podlegają ustawą.
(Urzędnik jest związany przepisami prawa)
Sędzia jest pracownikiem i podlega kontroli administracyjnej. Przewodniczący kontroluje np. uzasadnienie, które sporządzone winno być w ciągu 14 dni.
Sędziowie nie mogą należeć do partii politycznej. Dysponują immunitetem. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności bez postępowania dyscyplinarnego, chyba, ze został złapany na gorącym uczynku.
Sędziom przysługuje urlop: 26 dni, po 5 latach pracy dodatkowo 6 dni i po następnych 5 kolejne 6 dni = 38 dni.
Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie, nie wchodzą asesorzy.
Zadania Zgromadzenia (organ stanowiący i kontrolny).
Po ukończeniu 65 lat sędziowie przechodzą w stan spoczynku, mogą pracować do 70 lat, otrzymują 75 % wynagrodzenia.
Kolegium - ilość, kto wchodzi w skład decyduje Zgromadzenie. Kadencja Kolegium trwa 3 lata.
Kolegium jest organem opiniodawczo – doradczym Prezesa WSA.
Sąd dzieli się na Wydziały:
Aby utworzyć Wydział musi on liczyć minimum 6 sędziów. Na czele stoi Przewodniczący Wydziału. Ile jest w danym sądzie Wydziałów zależy od liczby sędziów.
Ustawa zakłada możliwość istnienia Ośrodka Zamiejscowego.
W Wydziałach mogą być tworzone Sekcje – gdy jest duża ilość spraw.
POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE- wykład 3
NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY
Organizacja sądu zbliżona jest do sądu wojewódzkiego.
Organy NSA:
Podmiot NSA:
Prezes NSA
Jest wybierany przez Prezydenta RP na 6-letnią kadencję.
Zadania Prezesa NSA:
Minnie_