Wychowanie według Kunowskiego!!!
1. Zjawisko rozwoju wychowawczego
Każdy młody człowiek rozwija się pod wpływem pewnych czynników zewnętrznych jak i wewnętrznych. Bez pomocy wychowawczej w każdej dziedzinie życia tj. dziedzinie fizycznej (żywienie, higiena), jak psychicznej (kształcenie umysłowe i moralne) oraz duchowej młody człowiek nie może się w pełni rozwinąć.Tymczasem istotny sens życia ludzkiego polega na osiągnięciu wszechstronnie rozwiniętego człowieczeństwa, bez czego ani jednostka nie byłaby szczęśliwa, ani też rodzice i społeczeństwo nie osiągnęliby swoich celów życiowych. Koniecznością wiec biologiczną jest niesienie pomocy wychowawczej dla prawidłowego ukształtowania człowieka, co razem ujmowane bywa w pojęciu wychowania.
Etymologiczne "wychowanie" znaczy:
- w języku polskim - "żywienie, utrzymanie"
-w języku rosyjskim wyraz wospitanije , znaczacy wychowanie, pochodzi od słowa pitanije , czyli jedzenie, karmienie, jadło
-po łacinie- edukacja znaczy w swoim rdzeniu wyprowadzanie (educare-wychowywać od ex-duco-wyprowadzam)
Realne znaczenie wychowania dziś polega na przekształceniu człowieka, na wyprowadzeniu rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu kulturalnego człowieczeństwa.
Przy użyciu słowa wychowanie myślimy o :
- działaniu wychowawczym, czyli czynnościach wychowawców;
- o warunkach, okolicznościach i bodźcach, czyli sytuacjach wychowawczych;
- o wyniku, czyli wytworze wszystkich działań i warunków;
- o zachodzących zmianach, a więc o całkowitym procesie wychowawczego rozwoju człowieka.
2 Określenie wychowania
a) najstarsza definicja jako istotne dla wychowania podkreśla działanie wychowawców wpływanie na wychowanków i urabianie ich. np. T. Waitz, niemiecki pedagog określa, że "wychowanie jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych"
b)Przeciwstawna grupa definicji podkreśla nie celowe urabianie wychowanka przez wychowujące społeczeństwo, lecz swobodny wzrost dziecka, określając więc wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka. np. J.Dewey: "Wychowanie jest procesem wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku"
c) Są to warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka. np. O.Decroly pod wychowaniem rozumie "przygotowanie do życia przez życie"
d)Czwarta grupa definicji wychowania skupia uwagę na wytworach i osiąganych skutkach działania wychowawczego. Polega więc ono na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka, jego wykształcenia lub światopoglądu.
Kunowski dzieli definicje wychowania na 4 grupy:
· definicje prakseologiczne – związane z oddziaływaniem wychowawców na wychowanka (przedstawiciele szkoły tradycyjnej), autorytet rodzica i nauczyciela,
· definicje ewolucyjne – związane z procesem rozwoju jednostki jako proces samoistnego rozwoju (swobodny rozwój dziecka), na drodze wychowania rozwija się indywidualność dziecka,
· definicje sytuacyjne – odnoszą się do bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego, wychowawczego, społecznego (dziecko rozwija się przez uczestniczenie w życiu społecznym poprzez przeżywanie, doświadczenia własne),
· definicje adaptacyjne – dotyczą skutków i wytworów wychowania (mógł funkcjonować w społeczeństwie proces adaptacyjny) polega na kształtowaniu osobowości wychowanka charakteru zgodne z potrzebami społecznymi.
"Wychowanie jest zawsze społecznie uznanym systemem działania pokoleń starszychna dorastające celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego zycia."
3 Składniki wychowania
* Najbardziej podstawową siłą, działającą w wychowaniu jest pęd życiowy do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu.-, który nazywamy biosem. Bios jest pędem życiowym niezaleznym od naszej woli. Jako ludzie nie mamy na niego żadnego wpływu. Bios stanowi fundamentalną siłę dynamiczną, napędową całego procesu wychowawczego.
* Etos - społeczne działania wychowawcze,obyczaj, przyzwyczajenie. Etos działa na bios przede wszystkim przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych, w rodzinie, w szkole itp., w których obowiązują określone wzorce postępowania, odgrywanie ról zgodnie z metodami społecznymi. np.dobrego syna czy ucznia
* Agos - jest to siła działania moralnego i umysłowego autorytetu wychowawców, jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska, ktorzy powinni być "ludźmi dobrze wychowanymi"
* Los - jest siła niewymierną i nie dającą się przewidzieć, decydująco wpływa swoimi ciosami lub uśmiechami fortuny na życie, rozwój i wychowanie każdego człowieka. Jest to proces działania wychowawczego, ścieranie się sił biosu, etosu , agosu w ramach danej sytuacji losowej.
Co do kierunku rozwoju wychowawczego u człowieka mamy trzy zasadnicze możliwości:
- rozwój wzwyż - do ideału nowego człowieka
- rozwój utrzymujący się na pewnym osiągniętym poziomie
- rozwój w dół - wykolejenie, wynaturzenie
Normalnym zjawiskiem w wychowaniu jest rozwój ewolucyjny, tzn. każdy następny stan jest lepszy od poprzedniego. Ten kierunek nazywa się progresją.
Progresja wychowawcza jest normalnym rozwojem człowieka i stanowi przedmiot ogólnej pedagogiki praktycznej jako nauki stosowanej.
Zdaża się, że w normalnym wychowaniu pojawia się zastój, zahamowanie, granica spowodowana jakimś upośledzeniem. Takie zahamowanie rozwoju i obniżenie jego poziomu nazywa się DEGRESJĄ wychowawczą.
Degresja wychowawcza stanowi przedmiot badań pedagogiki specjalnej,leczniczej i klinicznej, zajmująca się zaburzeniami i nienormalnością w rozwoju prawidłowym. Jednostka zdrowa i normalnie rozwijająca sie nie tylko zatrzymuje się ale i cofa się w rozwoju intelektualnym, moralnym, społecznym i ulega uwstacznieniu. jest to kierunek rozwoju INWOLUCYJNEGO (przypisane jest to ludziom w wieku starczym; jeżeli człowiek jest aktywny do późnych dekad życia to nie grozi mu inwolucja)
Natomiast REGRESJA zajmuje się różnymi zjawiskami patologicznymi jak przestępczość czy wykolejenie. Wszystkie kierunki dotyczą zmian w biosie jednostki w stronie fizycznej, psychicznej i duchowej. Rozwój ten może być rozwojem ilościowym czyli dyferencja i jakościowym.
Wymienione możliwości w rozwoju człowieka mogą wystąpić w jednym kierunku ale najczęściej nawet normalny rozwój podlega wahaniom. Są nimi okresy ZASTOJU, ZRYWU w górę ku doskonałości oraz przejściowe etapy upadku i cofania się.
4 Czynniki rozwojowe człowieka
- są to dynamizmy biosu, etosu, agosu choć nie tak nazywane były analizowane w różnych okresach historii:
*Arytoteles wśród nich wymienia: naturę, przyzwyczajenie, rozum.
*J.J Rousseau (XVIII w.) - czynnikami i siłami wychowania są: natura (własna psychika), rzeczy (dobroczynny, korygujący wpływ przyrody)
*Beneker - uważałm, że na rozwój człowieka wpływają: przyroda, losy własne, losy innych ludzi.
5 Teoria konwergencji:
- dwuczynnikowa (dwa czynniki rozwojowe: wewnętrzny i zewnętrzny);w każdym momencie rozwój pozostaje pod wpływem zarówno czynników wrodzonych wewnętrznych (dziedzicznych) i zewnętrznych (środowisko), które współdziałają ze sobą tzn. że geny wyznaczają granice możliwości rozwoju, środowisko zaś je realizuje.
Przeciwko tej teorii wystąpiła pedagogika chrześcijańska - trójczynnikowa, która mówi, że czynnikami rozwoju są:
*dziedziczność biologiczna oraz wrodzoność cech nabytych w okresie prenatalnym
*wpływy zewnętrzne środowiska, zarówno niezamierzone jak i celowe (rodzina, szkoła, kościół)
* duchowość człowieka, na którą składa się rozumność, zdolność do wartościowania, wolność woli w wyborze, wolna odpowiedzialność, twórczość, czyli poszukiwanie Boga.
6 Pedagogika socjalistyczna:
- czynniki rozwoju to:
* dziedziczność biologiczna
* wpływy zewnętrzne środowiska oraz kulturowe
* własna aktywność jednostki
7Teoria dialektyczna - czteroczynnikowa - rozwinięcie teorii dwuczynnikowej
- czynniki wewnętrzne - biologiczne to anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie, potrzeby, skłonności, dążenia dziecka.
- czynniki zewnętrzene (środowiskowe, społeczne) - bodźce i wpływy środowiska, celowe rozwijanie przez nauczanie i wychowanie
7 Teoria warstwicowa
- zapoczątkowana przez Wilhelma Flitnera, ktory pierwszy mówił o 4 liniach rozwoju wymieniając:
a) naturalny wzrost
b) społeczne przekazywanie kultury
c) historyczny proces wprowadzenia wychowanka do świata wartości
d) duchowy proces powstawania w nim moralno-religijnego życia
Teoria ta zakłada, że czynniki wewnętrzne (geniczne) są zróżnicowane rodzajowo i spontanicznie dochodzą do głosu we właściwym dla siebie czasie i w ustalonej kolejności, tworząc różne podłoża wychowania, w których zachodzą tak zmiany ilościowe, jak potem dojrzewanie jakościowe.
Całość warstwic nakładających się na siebie kształtuje się w następującej kolejności:
1 warstwa biologiczna
2 warstwa psychologiczna, rozwijająca całokształt psychiki
3 warstwa socjologiczna, formująca osobę społeczną wychowanka
4 warstwa kulturologiczna, która wyrabia twórcę kulturalnego w człowieku
5 warstwa czysto duchowa, kształtująca w pełni duchowość i jej stronę religijno-moralną
Teorii warstwicowej wychowania mozna zarzucić, że jest abstrakcją oderwana od rzeczywistych warunków życia, od konkretnych systemów szkolnego wychowania i ich społecznych ideologii.
Równocześnie teoria warstwicowa wskazuje na poczwórne uwarunkowania, od których zależy osiągnięcie pełni rozwoju społeczeństwa. Są to:
>zdrowy bios jednostki
>obyczajowy etos społecznego otoczenia i narodowej kultury
>ideowy agos współpracujących ze sobą wychowawców
>korzystny układ sytuacjii losowych
8 Rozwojowe formy życiowe
Formy aktywności własnej wychowanka nazywamy rozwojowymi formami życiowymi, ponieważ warunkuja one prawidłowy rozwój wyższych warstw i są jedynie kształcące dla danego okresu życia, będąc dostępną drogą do poznania otaczającego świata.
- zabawa dziecka przedszkolnego
- nauka i zajęcia praktyczne w domu i w szkole zajmują miejsce zabawy w życiu dziecka szkolnego
- formy wysiłku fizycznego jak i umysłowego (trud może jednak przeważyć przyjemność)
- uczulenie wychowanka na głębsze wartości zawarte w dziełach kultury pozostaje w związku z nową formą aktywności własnej w postaci twórczości
- głębsze przeżycie światopoglądowe, dochodzi w nim do głosu już pełnia wydobywającej sie duchowości ludzkiej wraz z otwartością na zagadnienia metafizyczne
9 Struktury rozwojowe człowieka
Teoria warstwicowa wychowania zajmuje sie procesem ilościowym ale także zwraca uwagę na proces jakościowy dojrzewania każdego podłoża , który wiąże się z celowością rozwojową danej warstwy.
Doskonalenie struktur rozwojowych polega na tym, że w każdej z nich coś na trwałe pozostaje ze struktur niższych (np. własnego temperamentu i indywidualności nie mozemy sie nigdy pozbyć), a coś przybywa ze struktury wyższej.(np większy udział duchowości ludzkiej)
a)TEMPERAMENT
*klasyczny podział:
-sangwinik (żywe,zmienne reakcje)
-choleryk (wybuchy silnych uczyć)
-melancholik (łagodne usposobienie i powolność)
-flegmatyk (obojętność uczuciowa)
*w zależności od konstytucji budowy ciała:
-astenik (budowa wąska)
-pyknik (budowa przysadzista)
-atletyk (budowa muskularna)
-dysplastyk (budowa nieharmonijna)
*w zależności od przewagi tkanek (Sheldon)
-endomorfia (przerost narządów wewnętrznych i tkanki tłuszczowej)
-mesomorfia (przewaga tkanki mięśniowej)
-ektomorfia (rozwój tkanki nabłonkowej i nerwowej)
b)INDYWIDUALNOŚĆ- jest całościowym układem cech, dyspozycji i tendencji psychicznych jednostki. Mozemy wyróżnić:
-indywidualność negatywną - celowe rozwijanie przez jednostkę różnicy między sobą a innymi
-indywidualność pozytywna - przy przewadze funkcji poznawczych staje się indywidualnością intelektualną
a przy rozwinięciu funkcji uczuciowych tworzy indywidualność sentymentalną oraz indywidualność woluntarna przy uczuciach wybujałych
Te trzy rodzaje indywidualności psychicznej rozpadają się jeszcze na drobniejsze typy.
c)CHARAKTER - stanowi pierwszy wyraźny cel pracy wychowawczej nad wychowankiem, ponieważ jako wytwór procesu uspołecznienia wyprowadza wychowanka z biologicznego egoizmu samozachowawczego, jak tez z egocentryzmu i egotyzmu psychicznego.
d)OSOBOWOŚĆ - maksymalny rozwój osoby jako jedności celowo działającej, obecnie posiada szereg zróżnicowanych znaczeń na terenie filozofii, psychologii, etyki czy pedagogiki.Występują tu ujęcia metafizyczne, empiryczne, normatywne oraz rozwojowe.
e)ŚWIATOPOGLĄD - zespół własnych przekonań o świecie, źródłach absolutnych bytu, o człowieku jego istocie i celu życia, czyli całokształt składający się tak z prawdziwego poglądu na świat, jak i poglądu na życie ludzkie i los człowieka, rozwiniętych w oparciu o wiedzę nauk szczegółowych.
emaciak